In de tweede helft van December, juist toen het naar een ‘groene Kerst’ begon te lijken, was het plotseling gaan winteren. De wind, die dagenlang vanuit het
Zuid-Westen had geblazen en met zijn kille natte weer, vele mensen in huis gevangen had gehouden, was eindelijk omgelopen en stond nu onwrikbaar vast in 't Oosten. Weldra waren vaart en plas met een laagje ijs bedekt en eer er een week verstreken was, kon men reeds een juichende bende schooljongens op de lange tocht zien schaatsenrijden. Langzamerhand haalden nu ook de ouderen de schaatsen van de zolder en toen de Vliet eenmaal berijdbaar was, bleven er weinigen meer thuis. En alle dagen vierde nu de ijspret hoogtij. De scholen gingen een uur eerder uit en de bazen gaven hun knechten des middags vrijaf. Het werk had geen haast, dat kon wel blijven wachten. Op de Vliet zag het dikwijls zwart van de mensen, lustig zwierde men op de talrijke banen en legde eens an bij één van de vele tentjes.
Al spoedig werden er wedstrijden gehouden en ging men tochten maken. Er was nu ijs, je moest er nu van profiteren, 't kon gauw genoeg anders zijn. Maar 't weer werkte mee. Alle dagen scheen de zon aan een heldere hemel en bleef de wind uit 't Oosten waaien. Het had er alle schijn van dat het nog eens een echte ouderwetse, schaatsenrijderswinter zou worden. Maar de oude mannetjes uit het rusthuis voor ouden van dagen - het enige dat het oude stadje gelegen aan de voorste Vliet, rijk was - die alle ochtenden, voetje voor voetje naar de brug over de oude gracht schuifelden, om daar hun morgenpraatje te houden en naar de schaatsenrijders te kijken, schudden hun wijze grijze hoofdjes en murmelden: ‘'t Zal een strenge winter worre oor, denk er maar es om, 't wordt een strenge winter.’
Maar de jongelui lachten hen uit: ‘Och wat weten jullie daar nu van, ga liever achter jullie raam zitten bij 't warme kacheltje, dan voelen jullie de kou niet. Vroeger hè, toen waren er strenge winters maar die zijn er nou niet meer.’
Maar de ouwe mannetjes bleven ernstig, ze verschoven hun petje wat en wezen met hun pijpje naar de heldere vrieshemel; de eerste vriesdag waren er van die vreemde witte strepen aan de lucht geweest, van Oost naar West en dat betekende een strenge winter met sneeuwjachten.
Ditmaal kregen de ouwe mannetjes gelijk. Na twee weken mooi vriesweer begon het plotseling te dooien, een druilerige regen besmeurde de straten en deed grote plassen op 't ijs ontstaan. En hoewel de jeugd zich nog kostelijk vermaakte en met groot plezier op schaatsen of met een slee door de plassen heenstoof, pakten de ouderen hun schaatsen weer op, 't was toch afgelopen. Maar de wind dacht er anders over. Met een paar dagen zat hij al weer in 't Noord-Oosten en blies met grote felheid zijn ijskoude adem over 't land. Weldra begon uit een grauwe hemel de sneeuw te vallen, een dichte dwarreling van vlokken, die de aarde met een witte laag bedekte. En zo kwam de eerste Kerstdag.
Marianne de Vries, de jonge boerin van ‘Het Groene Hof’, de boerderij aan de sintelweg even buiten het stadje, staat voor 't raam en kijkt naar de hevige sneeuwval. De wind is lang niet zo sterk als de vorige dagen, maar de sneeuw valt in zulke dikke vlokken dat ze de weg bijna niet kan zien.
‘Wat hew 'k toch foin met Jaap reden’, denkt ze, ‘nag gien ien jaar van ons trouwen zo. Jaap is 'n beste raier, rond of rechtuit, 't maakt 'm niks uit. Kloine tochies had ie met 'r maakt en zelfs nag met 'r ringstoken. Maar toen was z'n zin d'r ok weer totaal of weest en de leste dagen had ie niet iens meer raie willen. Nou affoin, 't is nou toch afloupen, de sneeuw het alles bedurven, 't is trouwens veul te koud ok. En ze had nog wel zo hoopt op 'n mooie Kerst. Ze had 'r jongste zussie van achttien jaar vrage willen, die kon ok zo goed raie. D'r zouw 'n verlichte baan komme en 'n gekostumeerd aisfeest, ter gelegenhoid van 't jubileum van de oisclub. Eerguster had ze bericht kregen dat Annie de griep had, ze had dus evengoed niet komme kend. Maar alla, ze zou 'r even goed 'n mooie Kerst van prebere te make.’ Marianne kruipt in haar gemakkelijke stoeltje bij de haard en begint weer te breien aan de wollen trui voor haar man. Af en toe werpt ze een glimlachende blik op haar beide oudsten, een stevig kereltje van zes en een
blond meisje van vijf jaar, die druk bezig zijn voor 't houten speelpaard een dek te maken en 't er maar niet eens over kunnen worden of ze het over de kop zullen doen of niet.
Uit het wiegje van de jongste, een meisje van 7 maanden, klinken kraaigeluidjes op en af en toe verschijnt een poezelig beentje over de rand. De poes zit spinnend van welbehagen op 't matje vlak voor de haard en krimpt bij iedere hevige windvlaag in de schoorsteen dichter in elkaar.
‘'t Loikt wel of 't harder begint te waaien,’ denkt Marianne. ‘Hè, dat Jaap nou juist met zok weer vort wou, as 't teugendaide kon ie deimie gieniens thuiskomme. Och wat zeurt ze toch oigenlijk ok, natuurlijk komt ie thuis, dat het ie vanochend nag zoid en as ie 't ienmaal zoid het, den kin je d'r van opan. De leste dage was 't aars zomaar weer wat mis. Ze weet wel deres niet goed wat of ze an 'm het. De huur was 'r niet helegaar, dat wist ze, maar weerom praatte-nie deer den niet over. Jaap de Vries, wat het 'r nou oigenluk zo in 'm ontrokken dat ze hem hewwe wouw en gien aar? Haar breiwerk zakt op haar schoot en haar gedachten glijden terug naar die avond toen ze hem voor 't eerst zag. Dat was met 'n uitvoering in d'r oigen durp weest. Met 't bal had ie 'r drekt vraagd te dansen. Nag zag ze 'm op 'r ofkommen met z'n forse gestalte en z'n blonde kuif. As 'n kind had ie d'r in z'n arme nomen en was met 'r weg danst. En zai most maar nij z'n lachende grote gezicht en z'n blauwe ouge koike. Later had ze an d'r vriendinne vraagd wie of dat was. ‘Nô moid,’ hadde ze zoid, ‘weet je dat niet, dat is Jaap de Vries van de Lange Horn, lesten is ie nag met Trien Groot weest.’ Nij, ze wist 't niet, ze had ok nag nooit van 'm hoord, ze ging nooit zo veul nij zoin omgeving te, warskip. Hai had 't niet bai dat iene deuntje lijten. Bai 't twijde had ie 'r op stap vroegen en toe.... toe had ie zowat de hele ijvend met heur danst. Want ze had 't dijn, ze kon niet aars. Z'n sterke armen hielden heur zo vast omsloten en z'n blauwe ouge hadde 'r zó dringend en vragend ankeken, dat ze zo ja zoid had. En Jaap de Vries, die aars de hele ijvend an 't biljarten was en in de regel heel op slot nag 'n moid vroeg, was aldeur in de danszaal weest en had allien oug had voor heur. 't Was anbleven, alle Zundege kwam ie anzetten en soms nag wel deris efkes in de week. Ze kan een glimlach niet onderdrukken als ze aan haar
dolverliefde, onbeholpen grote jongen denkt, die 't haar altijd zo goed zeggen wou en het er vaak zo verkeerd uitgooide.
Was 't die onbeholpenhoid weest, of z'n grote kracht, of z'n vragende blauwe ogen, die er steeds terughouwen hadde om 't uit te maken? Ze weet 't niet. Iedere keer as ie d'r weer in z'n arme nam wist ze dat ze van 'm hield, wist ze dat ze alles geve wille zou om hem te hewwe. Ze zucht; maar och hai was toch ok weer zo heel aars as zai. Zoin zinne liepe op de boerderai en alles wat er bai hoorde; verder wat kaarte en biljarte en deer was de kous mee of. Soms was ie hard, onredelijk, zoi ie alle dinge precies verkeerd. Den had ze wel op 't punt staan om 't zo uit te maken. Maar voor 't spul 'n end had, had ie d'r weer berouwvol nij 'm toetrokken, alles weer ofzoend en er bid en smeekt om maar weer goed op 'm te weze. Hai was nou ienmaal zo, hai kon z'n oigen niet verandere. Maar nou zou 't uitweze want hai hield toch van d'r, ja zeker, hai hield van 'r, hai kon gewoon niet meer buiten 'r. En den kon ze 'm niet weerstaan, dat wist ze al vooruit, die goeie, eerlijke, vragende blauwe ogen vlak voor d'r. En zo kwam 't dat 't niet meer uitraakt was. Twij jaar later ware ze trouwd. Jaap had de grote boerderai an de sintelweg huurd, dat was net z'n windje, nou kon ie van alles in 't groot beginne. Wat een stralende bruid was ze weest, helegaar in 't wit, ... .maar zonder sluier.
Ze ware in de kerk trouwd. Jaap had eerst wel wat teugensputterd, - bai hèm thuis ginge ze nooit veul te kerk - maar zai had volhouden en tenslotte had ze 't wonnen. De ouwe dominé die heur nog doupt en later annomen had, had 't heel mooi dijn. Nag nooit had 1 Corinthe 13 zoveul indruk op 'r maakt as die keer. ‘En zo blijven geloof, hoop en liefde, maar de meeste van deze drie is de Liefde.’ Was het niet heel erg toepasselijk op hun beiden?
En den 'n tekst uit Deut. 31 vers 6: ‘Wees sterk en heb goeden moed want het is de Heer uw God die met u gaat: Hij zal u niet begeven noch u verlaten’.
‘Kinderen’, had ie zoid, ‘kinderen, het zal niet altijd alles even liefelijk zijn. Het leven is nu eenmaal zo dat het wonden slaat, daar, waar men ze niet verwacht. Wie nog aan 't begin staat, verwacht alles van 't leven, die voelt zich sterk en overmoedig
en strijdbaar. En dat is gelukkig, want in de maatschappij waarin ge straks uw plaatsen zult innemen, zijn flinke, strijdbare mannen nodig. Maar bij al uw overmoed en uw kracht zullen ook de tegenslagen komen. Er zullen dagen komen dat de wereld, waarin je toch meedoen wilt nietwaar, waarin je toch ook op wilt gaan, je in 't gezicht slaat zo hard, dat je stil wordt.’
Hoe vaak denkt ze nag an die woorde terug. Hoeveul keer het ze d'r al steun an had, want de moeilijkhede ware kommen en juist deer weer ze ze - net zoals dominé zoid had - niet verwachtte. Zomaar van die kloine dingkies, van die voorvaltjes die in wezen oigenluk niks te betekenen hadde, maar die d'r toch ware en soms heel groot werde. Gek toch, de leste maande voor d'r trouwen had ze in 'n roes leefd; ze had 'r zo gelukkig voeld, ze kon wel danse, zinge, springe, 't leven had 'r 'n
heerlukhoid, 'n droom leken en nooit was 'r 'n lilluk woord tussen heur en Jaap vallen. En toen ze trouwd ware ien jaar, twij jaar was 't zomaar aars worren.... weerom toch? Was 't 'r oigenlijk ofvallen? Nij dat niet, nij zeker niet, maar toch as ze nouw eerluk weze zou teugenover d'r zelf, toch had ze 't 'r aars voorsteld. Hullie nature verskilde nou ienmaal, dat wist ze, maar och, docht ze, as we ienmaal trouwd binne, zel 't gerust wel gaan.
De eerste toid ware ze dol gelukkig en toen.... was 't ok wel gaan. Ze had 'n werkzame man kregen, dat had ze al heel gauw merkt. Van 't begin of an had ie 'm an z'n werk geven, z'n volle aandacht besteed an de boerderai die z'n lust en z'n leven was. Maar as ie nij 'n lange werkdag 's ijves bai tafel zat, had ie niet veul praatjes meer, was ie veul korzelig en kort anbonden. Om acht uur betaien zat ie al te slijpen en om half negen ging ie maar te bed. En zai, die die ijvende met mekaar zo mooi vond, zai had 'r maar niet te veul van zoid en was maar gewoon deur gaan met naaien of braien. Ja, hai was 'n werkezel, ien van 't goeie soort en den had ie z'n rust ok nodig, maar ja, zai verlangde meer.
Ze hield van zang en muziek. Van der tiende jaar of had ze al pianoles had. Later was ze bai de zang kommen en tot an d'r trouwen toe was ze d'r opbleven. In 't ouwe stadje had ze de uloskool ofloupen en deer was d'r belangstelling wekt voor de
literatuur, 'n Houp boeke had ze in d'r vroie toid lezen, ok zo of en toe zelf deres ientje kocht.
Boi heur thuis ware ze trouwens ok erg op zok. D'r vader, 'n doodgewone bouwer, was verlegen muzikaal, zelf jarelang directeur van de meziekvereniging weest. Moeder kon prachtig vertelle en voorleze en toen ze nag kloin was, werd deer vast ien ijvend in de week an besteed.
Jaap hield niet van meziek. Dat gejammer op die piano.
Ze wist niet wat ze hoorde, ze miende dat ze hem 'r 'n plezier mee dijd as ze wat zong en speulde.
Nij, liever niet; vroeger ging dat wel, maar nouw as ie z'n werk ofhad wou ie liever rustig zitte. 't Was langzamerhand uitsleien en toen ze kindere kregen had kwam 'r van speulen helegaar niks meer. Over boeke en gedichte kon ze niet met 'm prate, want hai had 'r maar woinige lezen. Hai hield 'r trouwens ok niet van, hai werd altoid gauw louf lezen. Ze wist dat ok wel maar ze had altoid docht: ‘as ik trouwd bin zei 'k wel mooie boeke uitzoeke en den lees ik 'm wel voor.’ Ze was 't gauw an de weet kommen. Ze wist nou goed dat as 't op trouwen gaat d'r altoid twij trouwe.
‘Koik eres moe, wat 'n grote bank.’ Marianne schrikt uit haar gepeins op en kijkt op Japie's uitroep door 't raam. 't Sneeuwen is iets minder geworden, zodat de weg weer enigszins zichtbaar is. De wind stuift echter nog steeds de sneeuw tot al groter wordende banken op. Een kolossale bank is schuin in de voorsloot gewaaid. Aan de luwe kant hangt hij enigszins over om dan steil naar beneden te lopen. Japie en Marietje drukken hun neusjes plat tegen 't raam om dat wonder te aanschouwen.
‘'k Wou dat Jaap bedat maar thuis was’ denkt Marianne, terwijl ze de haard wat oprakelt, ‘'t is nou wat knapper, hai het evengoed al puur zo'n rois.’ Ze neemt haar breiwerk weer op maar het wil niet vlotten. Na enige tijd liggen haar handen weer werkeloos in haar schoot en haar gedachten gaan weer terug naar de achter haar liggende acht huwelijksjaren. Och, ze het toch ok 'n houp geluk had. Drie gezonde kindere het ze, da's toch ok 'n zegen. Zes jaar is 't alweer leden, dat Japie geboren werd. Wat was Jaap bloid weest. Ze moet nag glimlache om z'n stralende gezicht. As de eerst maar 'n joon is, zoi die altoid, al wil je den van moin part nag voif moide hewwe, dat kin me niet skele. Hai
had z'n zin kregen. De voifde Jaap de Vries had z'n intrede dijn en al heel gauw 't hele huis vuld met z'n levendige belangstelling. Wat was Jaap toch wild op 'm weest. Hoeveul keer op 'n dag of ie 'm niet uit de wieg haald had, en met 'm de kamer rondloupen was, stond zo krap niet. Toen ie twij was had ie 'm al overal mee nij toe nomen, tot groot plezier van kloine Japie zelf, die al heel gauw niks liever wou. Och, och, 't was toch zo'n batter, ze kin de kere niet meer betelle dat ie met 'n nat pak of natte biene thuis kommen is. Kwaad is ze wel op 'm weest, maar och as ie dan later met 'n dood ongelukkig gezicht alles voor d'r doen wou en niet eerder rustte voor ze weer goed op 'm was, den most ze 'm toch ok weer knuffele. Ze kin 'm zo goed, d'r rakker, want hai is 't sprekend evenbeeld van z'n vader. Van binnen en van buiten is 'r haast gien treffender gelijkenis te maken. Hai is ok altoid bai z'n vader, hai vereert 'm as 'n ofgod. Ien keer is Jaap met 'n wilgestampie thuiskommen. De volgende dag had ze Japie teugen 'n paar vriendjes hore opsnaie: ‘Moin vader is zo sterk, die dreegt hele boomstamme op z'n skouwer weg’. En vol ontzag hadde de vrindjes nij 'm opkeken.
Nooit zal ze die keer vergete toen ie met z'n vader nij de smid weest was. Op de terugweg was 't peerd verskoten van 'n loin met wapperende klere en d'r opiens van deur gaan. Ze was net an 't klere ophangen weest toe ze in vliegende ren de poort voorbai rede. Maar terwoil Jaap met 'n kroitwit gezicht en opienperste lippe alle mogelijke moeite deed om 't peerd tot bedaren te kroige, had Japie met 'n stralend gezicht op 't kret zeten. Z'n petje was ofvlogen en z'n stoile heer had helegaar wapperd. Trillend van angst had ze an de poort staan. Oindeluk wazze ze stapvoets ankomen. De bruin deurnat van zwijt, Jaap nag 'n beetje wit om z'n neus. Nag trillende had ze Japie van 't kret oftild en 'm zoend dat 't klapte. ‘Was je niet bang me joon’, had ze zoid. ‘Nij oor moe, 't ging foin hard.’ ‘Maar as je d'r nou eres ofvallen ware, of jullie hadde teugen 'n boom opreden?’ ‘Niks oor, pa raidt niet teugen 'n boom op, de bruin verskoot efkes, maar pa kon 'm makkelijk houwe en we hewwe lekker hard reden....’ Z'n vertrouwen in z'n, in zoin ouge alles kinnende vader is grenzeloos, ze was 'r ontroerd van weest.
Onwillekeurig kijkt Marianne weer naar haar tweetal dat met
de hoofdjes vlak bij elkaar in ernstige studie over het paard gebogen zit. Een warm gelukkig gevoel doorstroomt haar, hun kinderen, geboren uit hun rijkste innigste liefde. Dit is toch hun geluk, hun toekomst, hun leven.
Japie's steile kuif knikt heftig van ja. ‘Ja, zo zelle we doen, è.’ ‘Maar voorzichtig den, oor,’ waarschuwt Marietje en ze houdt angstvallig Japie's manoeuvres in 't oog. Zo'n bezorgd moedertje al, denkt Marianne. Haar blonde krullebol. Ze had huild van vreugde toen ze 'n jaar nij Japie's geboorte Marietje kregen had. Ze had op heur leken, drekt al en 't was zo bleven ok. Dezelfde blonde krulle, dezelfde meniere; toe ze groter werd, vond ze in heur d'r oigen terug. Wat was 't toch 'n genoegen voor d'r weest, toen ze weer 's op de piano speuld had en merkt had, dat Merietje met stille andacht zat te luisteren. Ze had 't meer keer dijn, nou had ze tenminste ientje die 't graag hore wou. Toe ze 't 'n paar dage vergete had was Merietje bai er staan komen, had 'r hand pakt, 'r heel smekend ankeken en zacht zoid: ‘nou weer speule moe.’ D'r