2. Het ministerschap van Radosław Sikorsk
2.5 Reacties op Sikorski in Polen
Het Poolse onderzoekscentrum CBOS (Centrum Badania Opinii Społecznej) doet onderzoek naar de publieke opinie van de Poolse bevolking. Elke maand doet dit bureau bijvoorbeeld onderzoek naar het vertrouwen van de bevolking in verschillende Poolse politici. De onderstaande grafiek toont het vertrouwen van de bevolking in Sikorski, Donald Tusk en
94 R. Sikorski, ‘Minister Radosław Sikorski on Ukraine in London’, toespraak gegeven op 10 maart 2014 in de
Oxford Universiteit Verenigd Koninkrijk,
http://www.msz.gov.pl/en/foreign_policy/eastern_partnership/minister_radoslaw_sikorski_on_ukraine_in_lon don, geraadpleegd op 22 juni 2014.
95 M.R. Freire, ‘Russia an the Borders of Central Europe: Changing Dynamics in Foreign Policy Relations’, in: Z.
Sabic ed., Regional and International Relations of Central Europe, Londen: Palgrave MacMillan 2012, p. 137.
96 R. Sikorski, ‘Annual Address 2008’, datum onbekend, toespraak gegeven in de Sejm,
http://www.msz.gov.pl/resource/e7fdbf53-842f-4c62-8a7d-bbc3b9e7ba6f:JCR, geraadpleegd op 2 februari 2014.
Jarosław Kaczyński tussen 2008 en 2014. Hierbij is telkens gebruik gemaakt van het
onderzoek van januari van het betreffende jaar. De grafiek laat zien dat Sikorski gedurende zijn ministerschap steeds rond de 50 procent van het vertrouwen van de Poolse bevolking kreeg. In vergelijking met andere politici was dit percentage erg hoog. Een politicus die ook vaak hoog scoorde was minister-president Tusk. De grafiek laat daarnaast ook zien dat het vertrouwen van de burger in Tusk in de loop der jaren is afgenomen. Daar waar Sikorski en Tusk nog redelijk hoog vertrouwen genoten, stond Jarosław Kaczyński er minder goed voor. Het vertrouwen van de Poolse bevolking in hem was relatief laag, maar lijkt dit jaar iets te zijn toegenomen.
Grafiek 1: Vertrouwen in politici in procenten (Bron: CBOS)97
In deze paragraaf zullen de reacties vanuit de Poolse nationale politiek aan bod komen. Hoe denkt men in het Poolse parlement over Sikorski’s diplomatieke werkzaamheden en wat waren de politieke consequenties? De eerste jaren van Sikorski’s ministerschap werden getekend door de moeizame samenwerking met de beide Kaczyński broers. Sikorski’s beleid staat soms lijnrecht tegenover het buitenlandse beleid van de voorgaande regering van Jarosław Kaczyński. Als leider van de grootste oppositiepartij kon Kaczyński nog steeds zijn stem laten horen, wat geregeld uitliep op conflicten.
Daarnaast moest Sikorski samen met Tusk de eerste jaren van zijn ministerschap sterk opkomen voor het buitenlandse beleid van zijn regering. De toenmalige president, Lech Kaczyński, had namelijk vaak de neiging om zijn stempel op het beleid te drukken. De Engelstalige online krant Krakow Post publiceerde verschillende artikelen over deze
moeizame periode. Peter Gentle schreef in 2008 het artikel ‘Unity and Friction’. Behalve dat 97 CBOS, ‘Zaufanie Do Polityków w Styczniu 2008 t/m 2014’, http://www.cbos.pl/EN/publications/reports.php,
Kaczyński en Sikorski vaak van politieke mening verschilden, speelt Sikorski’s overstap van Recht en Rechtvaardigheid naar Burgerplatform in 2007 ook mee. Het feit dat Sikorski
vervolgens direct een hoge functie kreeg toebedeeld door Tusk zou voor Kaczyński moeilijk te accepteren zijn. 98 Uit het artikel ‘Unity and Friction’ blijkt echter ook dat vooral Tusk werd
afgerekend op deze conflicten over het buitenlandse beleid. Hij werd gezien als de laatste verantwoordelijke voor het (buitenlandse) beleid van zijn regering.
De toespraak in Berlijn was het moment waarop Sikorski bekendheid verwierf op het Europese politieke toneel. Ook in eigen land heeft deze toespraak veel stof doen opwaaien. Vooral de politici van Recht en Rechtvaardigheid waren niet te spreken over de inhoud van deze toespraak. Sikorski’s oproep tot vergaande Europese samenwerking, met bovendien Duitsland als leider, staat haaks op de nationalistische houding van Recht en
Rechtvaardigheid. Naar aanleiding van deze toespraak besloot Recht en Rechtvaardigheid een motie van wantrouwen tegen minister Sikorski in te dienen. Ook moest hij zijn uitspraken over een federaal Europa en een fiscale unie verantwoorden tegenover de parlementaire commissie voor EU-zaken. Uiteindelijk stemden 152 parlementsleden vóór de motie, terwijl er een meerderheid van 231 nodig was geweest om de minister van Buitenlandse Zaken te laten vallen.
De onrust in Oekraïne heeft binnen de Poolse politiek tot overeenstemming geleid, zelfs tussen Burgerplatform en Recht en Rechtvaardigheid. Wel heeft Sikorski persoonlijke kritiek gekregen van enkele politici van Recht en Rechtvaardigheid. Hij zou te laat hebben ingegrepen, waardoor president Viktor Janoekovitsj de kans kreeg om te ontsnappen. Ook kwam Sikorski in opspraak nadat er een filmpje bleek te bestaan waarin hij tegen een Oekraïense oppositieleider zegt dat zij de overeenkomst moeten tekenen omdat zij anders, net zoals Polen in de jaren tachtig, staat van beleg krijgen en dat niet zullen overleven.99 Toen
Sikorski de volgende dag werd gevraagd om uitleg vertelde hij dat deze emotionele argumenten nodig waren om de oppositieleiders te overtuigen.100
98 P. Gentle, ‘Unity and Friction’, Krakow Post online, gepubliceerd op 1 september 2008,
http://www.krakowpost.com/article/1140, geraadpleegd op 27 mei 2014.
99 A. Szczerbiak, ‘Ukrainian crisis overshadows Polish domestic politics’, gepubliceerd op 2 maart 2014,
http://polishpoliticsblog.wordpress.com/2014/03/02/ukrainian-crisis-overshadows-polish-domestic-politics/, geraadpleegd op 12 februari 2014.
100 Polskie Radio, ‘Ukraine: 'Honour the deal or you will all be dead'’, gepubliceerd op 22 februari 2014,
http://www.thenews.pl/1/10/Artykul/162981,Ukraine-Honour-the-deal-or-you-will-all-be-dead, geraadpleegd op 14 april 2014.
Het jaar 2013 was een moeizaam jaar voor Sikorski’s partij Burgerplatform. De onvrede van de bevolking en de interne spanningen in de partij hebben geleid tot een crisis binnen de regeringspartij. Volgens Aleks Szczerbiak begint het geduld van de Poolse
bevolking op te raken. Ondanks dat Polen weinig last heeft gehad van de financiële crisis, blijft economische groei achter en loopt de werkloosheid op. Daarnaast focust de regering volgens Szczerbiak voornamelijk op crisismanagement en onvoldoende op structurele hervormingen.101 In september 2013 werden er door de vakbonden grootschalige protesten
tegen de bezuinigingsmaatregelen van Burgerplatform georganiseerd. Oppositiepartij Recht en Rechtvaardigheid profiteerde van deze gebeurtenissen en doet het sindsdien weer beter in de peilingen.
De problemen waar Burgerplatform mee te maken kreeg werden deels veroorzaakt door interne spanningen. Een aantal parlementsleden en een voormalig minister stapten op vanwege onvrede met de linkse, sociale richting die Burgerplatform de laatste jaren is ingeslagen. Het vertrek van de conservatieve parlementsleden leidde bijna tot een
minderheidspositie van de coalitie. Om de regering nieuw leven in te blazen koos Tusk ervoor om een aantal nieuwe ministers aan te stellen. Zo werd onder andere de minister van
Financiën Jacek Rostowski, die sinds 2007 in de regering zat, eind vorig jaar vervangen.102
Momenteel lijkt de politieke crisis binnen Burgerplatform te zijn gestabiliseerd. Bij de Europese Parlementsverkiezingen van mei 2014 won Burgerplatform met 32,13 procent van de stemmen. Recht en Rechtvaardigheid werd met 31,78 procent van de stemmen de tweede partij.
Conclusie
Dit hoofdstuk ging over het ministerschap van Radek Sikorski, van 2007 tot nu. Sikorski kwam in 2007 in functie als minister van Buitenlandse Zaken nadat Burgerplatform de verkiezingen had gewonnen. Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen in zijn buitenlandse beleid en welke keuzes heeft hij als minister gemaakt? Wat allereerst opvalt is dat Sikorski heeft gekozen voor een sterke focus op de EU. Een verminderde interesse vanuit de VS heeft ervoor gezorgd dat Sikorski zijn veiligheidsgaranties elders is gaan zoeken. De EU bleek de verstandigste keuze, 101 A. Szczerbiak, ‘Polish Politics in 2013 (Part 1): A year of crises for the ruling party’, gepubliceerd op 4 januari
2014, http://polishpoliticsblog.wordpress.com/2014/01/04/polish-politics-in-2013-part-1-a-year-of-crises-for- the-ruling-party/, geraadpleegd op 12 februari 2014.
102 A. Szczerbiak, ‘Will the government re-launch revive the ruling party?’, gepubliceerd op 5 december 2013,
mede omdat Polen de afgelopen jaren een sterke positie binnen de EU heeft opgebouwd. Polen heeft een stabiele economie en heeft het politieke spelletje van de EU goed leren kennen.
Sikorski heeft op de juiste momenten de kansen gegrepen om deze positieve ontwikkelingen van Polen tot bloei te laten komen. Voorbeelden hiervan zijn het
voorzitterschap van de Raad van de EU in 2011, met aansluitend zijn toespraak in Berlijn, en de voortzetting van het Oostelijk Partnerschap. De eerste jaren van het lidmaatschap werden nog omschreven als een leerproces waarin Polen de regels en gebruiken binnen de EU moest leren kennen. Vanaf 2007 lijkt het land zich te hebben ontwikkeld tot een volwaardige speler op het politieke toneel van de EU en weet het zijn eigen belangen op de juiste momenten te vertegenwoordigen. Dit heeft er bijvoorbeeld toe geleid dat Polen, en daarmee ook vooral Sikorski zelf, nu een grote rol speelt in de crisis in Oekraïne. Eerder heeft Sikorski veel
aandacht getrokken met zijn toespraken in Berlijn en Oxford. Hier riep hij Merkel en Cameron op om zich sterker in te zetten voor de EU. Hiermee heeft hij laten zien dat Polen opkomt voor zijn eigen belangen en zich niet langer laat leiden door negatieve ervaringen uit het verleden.
Ook op het gebied van bilaterale betrekkingen is de situatie veranderd onder Sikorski. De betrekkingen met Duitsland zijn gestabiliseerd en bovendien belangrijker geworden vanwege de samenwerking binnen de EU. Het lijkt erop dat Polen beseft dat een goede relatie met Duitsland onmisbaar is om optimaal te kunnen functioneren binnen de EU. Daarnaast leek de bilaterale relatie met Rusland ook enigszins gestabiliseerd. In zijn toespraken laat Sikorski wel blijken dat hij zich steeds minder actief inzet voor een goede relatie met Rusland en dat hij tevreden is zolang er geen negatieve ontwikkelingen zijn. De huidige crisis in Oekraïne maakt de betrekkingen met Rusland weer ingewikkelder. Wat in alle bovenstaande ontwikkelingen naar voren komt zijn de pragmatische beleidskeuzes die Sikorski maakt. Waar de vorige regering nog regelmatig stennis schopte op het internationale toneel, kiest Sikorski voor een veilige weg binnen de EU, met bovendien een goede
verstandhouding met Duitsland en Rusland.
De vraag blijft echter of Sikorski een bijzondere rol heeft gespeeld in deze
ontwikkelingen. Ten eerste zijn een aantal ontwikkelingen terug te voeren tot in de jaren negentig, waarin al een sterke basis werd gelegd voor het huidige Europese beleid. De stabiele economie van het land is hier een voorbeeld van, maar ook de huidige betrekkingen
met Duitsland zijn al vanaf het begin van de jaren negentig opgebouwd. Ten tweede zijn veel politieke keuzes van Sikorski volledig in lijn met het de pragmatische en open houding van Burgerplatform. Na jaren van onstabiele (buitenlandse) politiek was het in 2007 een logische stap om de status binnen de EU te verbeteren en de bilaterale betrekkingen te stabiliseren. Het feit dat de Verenigde Staten minder interesse in Polen en de rest van Centraal-Europa toonden heeft hier als externe factor ook aan bijgedragen.
Toch kan Sikorski een opvallende verschijning op het Europese politieke toneel genoemd worden. Zoals uit dit hoofdstuk blijkt gaat dit niet zozeer om de grote
veranderingen in de Poolse Europese politiek, maar vooral om de manier waarop hij zijn beleid brengt bij het grote publiek. Een aantal van zijn toespraken hebben gezorgd voor commotie in de politieke wereld en regelmatig verschijnt hij in de media met zijn impulsieve acties. Deze aandacht voor Sikorski geeft Polen ook een heel nieuw gezicht. Polen laat tegenwoordig van zich horen en komt op voor zijn eigen belangen. In het volgende hoofdstuk kijken we naar de beeldvorming over Sikorski in de Europese media.