Hoge Vertegenwoordiger van het Buitenlandse Beleid van de EU?

Een onderwerp waar diverse kranten over schrijven is een mogelijke toekomstige hoge functie voor Sikorski. Eerder werd hij genoemd als mogelijke opvolger van Anders Fogh Rasmussen als Secretaris-generaal van de NAVO. Deze functie werd in maart 2014 echter toegekend aan de Noor Jens Stoltenberg. Een functie die nu nog open ligt voor een nieuwe opvolger is de van Hoge Vertegenwoordiger voor het Buitenlandse Beleid van de EU. Deze functie wordt momenteel vervuld door Catherine Ashton, maar zij zal later dit jaar haar functie overdragen op een nieuwe politicus. Hoe schrijven de Europese media over de mogelijke EU-functie voor Sikorski en waarom wordt hij gezien als kandidaat?

De in Brussel gevestigde internationale nieuwswebsite EUobserver heeft een artikel gewijd aan de mogelijke toekomstige EU-functie van Sikorski. Aanleiding voor dit artikel is het feit dat Sikorski in de zomer van 2013 een taalcursus Frans heeft gevolgd. Hieruit zou blijken dat hij een functie binnen de Europese Unie ambieert en vorig jaar al begonnen is zich voor te bereiden op een dergelijke functie. Maar, stelt dit artikel, kandidaten worden niet alleen op inzet gekozen. De resultaten van hun partij, en dan vooral van de Europese fractie, bij de Europese Parlementsverkiezingen spelen ook een grote rol.128 _{In dit geval staat Sikorski er}

gunstig voor. De fractie waar Burgerplatform in Europa bij hoort, de Europese Volkspartij, is ook na deze verkiezingen nog steeds de grootste fractie in het Europees Parlement.

128 _{A. Rettman, ‘Polish minister learning French amid speculation on EU top jobs’, EUObserver, 3 oktober 2013,}

Daarnaast noemt deze nieuwswebsite het belang van wat voor soort persoonlijkheid de Europese lidstaten op deze hoge functie willen hebben. EUobserver noemt Sikorski een grote kanshebber, maar laat ook een aantal experts aan het woord die bezwaren zien. Judy Dempsey, analiste bij de Carnegie denktank in Brussel, denkt dat Duitsland hem zal steunen, maar dat Frankrijk en Groot-Brittannië moeilijker te overtuigen zijn. Charles Grant, directeur van de Britse denktank Centre for European Reform, denkt dat het directe taalgebruik van Sikorski niet door alle lidstaten gewaardeerd wordt.129

Sikorski’s uitgesproken communicatie zou ook juist een voordeel kunnen zijn. Zoals The Times in 2013 schreef is de huidige hoge vertegenwoordiger, Catherine Ashton,

behoorlijk onzichtbaar binnen de internationale politiek. Toen zij in 2009 werd voorgedragen voor deze functie werd er door de EU-leiders bewust gekozen voor iemand met weinig ervaring in de internationale politiek. Velen zeggen dat het nu tijd is voor een meer vooraanstaande persoon die wellicht een grotere rol op zich kan nemen op het

internationale politieke toneel. Makkelijk zal Sikorski het niet krijgen volgens David Charter van The Times. Hij kan concurrentie verwachten van de Zweedse minister Carl Bildt en de Finse minister Alexander Stubb.130

De eerdergenoemde journalist Bart Beirlant ging in zijn artikel ook dieper in op de vraag of Sikorski een hoge functie krijgt toebedeeld of niet. Toen dit artikel op 1 maart 2014 werd gepubliceerd was nog niet bekend wie de functie van Secretaris-generaal van de NAVO zou krijgen. In dit artikel noemt hij Sikorski een concurrent van Pieter de Crem, de Belgische politicus die genoemd werd als toekomstige secretaris-generaal van de NAVO. Ook noemt Beirlant de functie van Ashton als optie. Het artikel van Beirlant analyseert de achtergrond en werkzaamheden van Sikorski en laat zien waarom hij kanshebber is voor een topfunctie.

Beirlant is in dit artikel erg te spreken over de werkzaamheden van minister Sikorski. Hij zet zich in voor een sterkere positie van Polen binnen de EU en durft van zich te laten horen in ingewikkelde politieke discussies. Ook neemt hij initiatieven zoals zijn toespraken in Berlijn en Oxford en zijn diplomatieke optreden in Oekraïne. Hiermee heeft hij zijn

capaciteiten als politicus laten zien en solliciteert hij wellicht voor een topfunctie binnen de EU. Want eerder dit jaar zei Sikorski nog dat het eerlijk zo zijn als iemand uit Centraal- of

129 _{A. Rettman, ‘Polish minister learning French amid speculation on EU top jobs’.}

130 _{D. Charter, ‘Outspoken diplomat tipped to become EU ‘foreign minister’, The Times, gepubliceerd op 13 juni}

Oost-Europa een keer een kans zou krijgen voor een hoge functie. Aan Sikorski’s inzet heeft het volgens Beirlant niet gelegen.

Sikorski heeft diverse keren in interviews laten horen dat iemand uit Centraal- en Oost-Europa een hoge functie zou moeten krijgen bij de EU. Daarnaast heeft Donald Tusk al vroeg bekend gemaakt dat Sikorski namens Polen beschikbaar is. Veel journalisten hebben dit nieuws aangegrepen om een opiniestuk over Sikorski te schrijven. Zij analyseren Sikorski’s carrière, zijn persoonlijkheid en zijn kansen. NRC Handelsblad schetst hem als zelfverzekerd, enigszins brutaal en een strategisch denker. Zijn inzet en ambitie zijn niet te missen en kunnen een goede basis vormen voor een functie als Hoge Vertegenwoordiger. Wat in alle artikelen naar voren komt is de vraag of Sikorski’s impulsiviteit en directe taalgebruik hem wel geschikt maakt. The Times is de enige krant die deze eigenschap juist als positieve factor ziet. Na de redelijk onzichtbare Catherine Ashton is het wellicht tijd voor iemand met meer daadkracht op het gebied van buitenlandse zaken van de EU.

Conclusie

In dit hoofdstuk hebben we gekeken naar de beeldvorming over Sikorski in de Europese media. Hoe schrijven verschillende Europese journalisten over minister Sikorski en zijn werkzaamheden? Allereerst kwamen Sikorski’s persoonlijke drijfveren aan bod. De artikelen in Der Spiegel International en in Financial Times Magazine besteden veel aandacht aan zijn ervaringen met het communisme en noemen dit als belangrijke drijfveer in zijn politieke carrière. Vooral vanwege Sikorski’s betrokkenheid bij de crisis in Oekraïne is dit voor veel journalisten een interessante achtergrond. Sikorski’s wantrouwen tegenover Rusland is volgens hen vandaag de dag nog steeds zichtbaar in zijn beleid. Sikorski laat zijn afkeer van het communisme vaak duidelijk merken, bijvoorbeeld op Twitter. Dergelijke berichten worden door de media vaak snel opgepikt. De Standaard noemt de evolutie die Sikorski is doorgegaan van Atlanticus naar pro-Europese politicus. Daarnaast is hij van extreemrechtse partij naar een centrumpartij overgestapt. Het artikel legt de nadruk op de pragmatische houding van Sikorski, die terugkomt in zijn beleid en carrière. De Volkskrant schrijft dat Sikorski de huidige crisis in Oekraïne handig gebruikt om zichzelf bekendheid te geven op het politieke toneel. Ook daar vindt men zijn pragmatische instelling in terug.

Vervolgens kwamen een aantal artikelen aan bod die de zogenaamde nieuwe generatie Europese politici benoemen. Het artikel waar dit onderwerp het meeste aan bod

kwam was die van Jordi Vaquer in El Pais. Hij analyseert deze nieuwe generatie die volgens hem onder andere bestaat uit Sikorski, Carl Bildt en Alexander Stubb. Hij omschrijft de eigenschappen van deze politici als volgt: de politicus van deze generatie schuwt de discussie niet, is direct en recht voor zijn raap, mengt zich graag in politieke debatten op Twitter, is politiek rechts georiënteerd, jong en heeft in een Engelstalige omgeving gestudeerd. Door hun moderne instelling hebben deze nieuwe politici meer invloed op het EU-beleid dan hun voorgangers. Ook NRC Handelsblad schreef over Sikorski als een ‘nieuwe politicus’. Zij noemen Sikorski vooral bijzonder vanwege zijn directe woorden tegen bijvoorbeeld Merkel en Cameron. Daarnaast voldoet Sikorski niet aan het beeld van een grijze muis, dat veel mensen hebben van Europese politici.

Sikorski is erg actief op Twitter en doet vaak opvallende uitspraken in de media. Niet iedereen beschouwt deze uitspraken als gewenst. Het Poolse tijdschrift Polityka schrijft erg negatief over Sikorski en vergelijkt hem met de toenmalige Franse president Nicolas Sarkozy. Smoczyński ergert zich voornamelijk aan het impulsieve karakter van Sikorski waardoor hij regelmatig het diplomatieke doel voorbij schiet. Hij waarschuwt ook dat het ongeremde gedrag van Sikorski binnenkort wel eens negatief kan uit gaan pakken. Nu ziet de

internationale politieke situatie er nog rooskleurig uit, mocht dit veranderen dan wordt Sikorski hierop aangekeken. NRC Handelsblad neemt het juist op voor Sikorski. Hensen vindt dat Sikorski’s heftige reacties op Twitter passen bij het huidige beleid van Polen. Opvallend is overigens dat deze krant eigenlijk altijd zeer positief over Sikorski schrijft. The Moscow Times schreef een artikel over de onderhandelingen in Oekraïne waar Sikorski samen met zijn Duitse en Franse collega’s bij aanwezig was. Opvallend is dat er alleen veel aandacht besteed wordt aan Sikorski en niet aan zijn collega’s. Aanleiding zijn de openlijke woorden richting een Oekraïense oppositieleider en een bericht op Twitter waarbij Sikorski poseert voor een omvergetrokken Leninbeeld. Sikorski wordt door journalisten geprezen om zijn beleid en officiële diplomatieke werkzaamheden, maar vaak bekritiseerd vanwege zijn impulsieve uitspraken op Twitter.

In de derde paragraaf van dit hoofdstuk hebben we gekeken in hoeverre Sikorski een aanwinst is voor Polen. Volgens Polityka is Polen de afgelopen jaren uitgegroeid tot een succesvolle lidstaat binnen de EU, maar is dit niet direct te danken aan Sikorski’s

werkzaamheden. Een onderwerp dat de laatste paar maanden zeer veel in het nieuws was is Sikorski’s rol in de crisis in Oekraïne. Vrijwel alle media die erover schrijven zijn van mening

dat dit Sikorski’s definitieve doorbraak is. Ook is het een belangrijke ontwikkeling voor de positie van Polen binnen de EU. Het land laat zien dat het geschikt is als leider in dit soort conflicten. Jordi Vaquer van El Pais vindt dat Sikorski een aanwinst is voor Polen, omdat hij als geen ander weet hoe moderne diplomatie eruit moet zien. Eijsvoogel en Smeets van NRC Handelsblad noemen Sikorski belangrijk voor de positie van Polen in de EU. Sikorski probeert al een aantal jaar een hoge functie te bemachtigen namens zijn land. Hij laat zien dat een Centraal-Europees land zoals Polen nu aan de beurt is.

Het laatste onderwerp was de discussie over een eventuele hoge functie voor Sikorski, namelijk die van Hoge Vertegenwoordiger van het Buitenlandse Beleid van de EU. Bijvoorbeeld EUObserver schreef een artikel over deze ontwikkeling. Zij analyseren Sikorski’s eigen motivatie, maar laten ook een aantal kenners uit Brussel aan het woord. Wat volgens dit artikel meespeelt is de uitslag van de afgelopen Europese Parlementsverkiezingen. Dit zou een gunstig teken zijn voor Sikorski; Burgerplatform won de verkiezingen in eigen land, maar ook als Europese fractie in de rest van Europa. Ook wordt Sikorski’s uitgesproken

communicatie geanalyseerd. Volgens EUObserver kan dit nog wel eens tegen hem werken. The Times is juist van mening dat dit een voordeel kan zijn. Na Catherine Ashton zou de EU nu een meer uitgesproken persoon op deze post kunnen gebruiken.

Bovenstaande journalisten beschouwen Sikorski als een zeer geschikte en opvallende politicus: hij heeft duidelijke politieke prioriteiten en heeft, mede vanwege zijn uitstekende Engels, een indrukwekkend overkomen. Sikorski’s impact op het Europese beleid van Polen is volgens diverse media zichtbaar. Hij heeft gekozen voor een sterke focus op de EU, besteedde minder aandacht aan de VS en heeft zich sterk gemaakt voor stabiele bilaterale betrekkingen. Aan de andere kant zeggen Polityka en FT Magazine dat Sikorski’s beleid grotendeels gelijk loop met de politieke ontwikkelingen die Polen al een aantal jaar doormaakt. Zij wekken de indruk dat Sikorski op het gunstige moment minister is geworden en dat zijn beleidskeuzes een logische voortzetting waren van de ontwikkelingen die al in gang waren gezet vóór zijn ministerschap, of ontwikkelingen van buitenaf.

Wat betreft Sikorski’s impact op de positie van Polen binnen de EU, zijn de

journalisten van mening dat hij belangrijke stappen heeft gezet om Polen internationaal op de kaart te zetten. Sikorski’s doortastende optreden in Oekraïne is voor veel journalisten de doorslaggevende stap geweest. Ook wordt Sikorski geprezen om zijn toespraken in Berlijn en Oxford. Desalniettemin zijn de journalisten het erover eens dat de omstandigheden, zoals

bijvoorbeeld de stabiele economie van het land, ervoor gezorgd hebben dat Polen is gegroeid als machtige lidstaat van de EU. Hier heeft Sikorski persoonlijk geen invloed op gehad.

Sikorski’s succes moet voornamelijk gezocht worden in zijn moderne en directe vorm van diplomatie en zijn tomeloze inzet.

Eindconclusie

De onderzoeksvraag van deze scriptie luidde: Wat is de impact van Radek Sikorski op het Poolse Europese beleid en de positie van Polen binnen de Europese Unie? Allereerst hebben we gekeken naar het buitenlandse beleid van Polen vanaf de Poolse onafhankelijkheid in 1989 tot aan de start van het ministerschap van Sikorski in 2007. Dit was een belangrijke periode voor de vorming van het buitenlandse beleid van Polen. De belangrijkste

veiligheidsgaranties gaf en zich economisch en politiek aan het westen verbond. Een aantal erfenissen uit het verleden vormen vandaag de dag nog steeds een rode draad in het buitenlandse beleid van Polen. Het wantrouwen tegenover Rusland, en in mindere mate Duitsland, is nog altijd voelbaar. Sikorski is hier een nieuw hoofdstuk begonnen in het

buitenlandse beleid van Polen. Hij liet zich niet langer leiden door deze historische gevoelens en heeft een meer pragmatische instelling ingenomen. Het contrast tussen Sikorski en zijn voorganger Anna Fotyga is bijvoorbeeld in de relatie met Duitsland duidelijk zichtbaar.

De meest opmerkelijke beleidskeuze van Sikorski is dat Polen zich tegenwoordig volledig richt op de Europese Unie. Polen had ook in de jaren negentig al interesse in de EU, maar toen waren de Verenigde Staten en de NAVO, de eerste bondgenoten. Na de aanslagen van 11 september 2001 veranderde de focus van de VS. Centraal- en Oost-Europa kreeg niet langer prioriteit op het gebied van veiligheidsbeleid. Toen Sikorski in 2007 minister werd, was het dus een logische keuze om de veiligheidsgaranties ergens anders te gaan zoeken. Wat dat betreft was de EU een voor de hand liggende volgende stap. De EU was rond deze tijd erg populair onder de Poolse bevolking. Na de regeringsperiode van Kaczynski, waarin het Europese beleid van Polen een erg negatieve lading had, waren Polen toe aan een pro- Europese koers. De Polen voelden namelijk de voordelen van het EU-lidmaatschap; het land ontving bijvoorbeeld het hoogste bedrag aan EU-fondsen van alle EU-lidstaten. Daarnaast stond Polen in een sterke positie. Het land had als een van de weinige EU-lidstaten een stabiele economie en begon het ook een sterkere politieke positie te ontwikkelen.

Sikorski heeft veel bekendheid gekregen door zijn toespraak bij de Duitse Raad voor Buitenlandse Betrekkingen in Berlijn op 28 november 2011. Deze toespraak, die hij hield naar aanleiding van het Poolse voorzitterschap van de Raad van de EU, had een kritische toon. Sikorski riep Duitsland op om grotere verantwoordelijkheid te nemen in de EU en in de eurocrisis. Dit waren bijzondere woorden voor een Poolse minister en kwamen voor velen onverwacht. Deze toespraak laat misschien wel het duidelijkst de snelle ontwikkeling van Polen zien. Niemand had verwacht dat een Poolse minister zulke kritische woorden tegenover de wereldmacht Duitsland zou durven uitspreken, al helemaal niet gezien het verleden van Polen en Duitsland. Sikorski heeft een nieuwe kant van Polen laten zien. Het land is goed in staat op te komen voor zijn eigen belangen en blijft niet langer hangen in het verleden.

De basis voor de regionale machtspositie van Polen werd al in de jaren negentig gelegd. Zeker in de huidige crisis in Oekraïne komt deze positie van Polen sterk naar voren. Al toen Polen lid werd van de NAVO bleek de ongunstige ligging in de toekomst wellicht een gunstige ligging te kunnen worden. Het Oostelijk Partnerschap is een van de initiatieven waarmee Polen heeft laten zien dat het de gang van zaken binnen de EU heeft begrepen. Sikorski heeft dit initiatief op een goede manier gepromoot in de EU, en plukt daar nu de vruchten van. Zijn optreden in Oekraïne is waarschijnlijk zijn definitieve doorbraak op het internationale politieke toneel. Ook laat Polen zien een geschikte leider te zijn in

crisissituaties.

De betrekkingen met Rusland zijn onder het ministerschap van Sikorski enigszins bekoeld. In zijn eerste Jaartoespraak in 2008 was Sikorski nog vol goede moed over het verbeteren van de betrekkingen met president Poetin. Gaandeweg zijn ministerschap lijkt dit enthousiasme te zijn afgenomen. In zijn Jaartoespraak van 2013 liet Sikorski weten dat hij tevreden was zolang er geen negatieve ontwikkelingen plaatsvonden. De crisis in Oekraïne heeft grote invloed op de EU- en bilaterale betrekkingen van Polen met Rusland. Sikorski heeft zich erg kritisch opgesteld tegenover Poetin en vindt dat de EU hardere maatregelen moet treffen. Van Sikorski zou dit ook mogen leiden tot een militair ingrijpen van de EU.

In het derde hoofdstuk hebben we gekeken naar de beeldvorming over Sikorski in de Europese media. Dit is gedaan aan de hand van Nederlands- en Engelstalige Europese opiniestukken, die een belangrijke bijdrage leveren aan het Europese publieke debat over Sikorski. Er is onderscheid gemaakt in vier thema’s die regelmatig ter sprake komen in de media en die bijdragen aan het beantwoorden van de centrale onderzoeksvraag van deze scriptie. De thema’s zijn Sikorski’s persoonlijke drijfveren, een nieuwe generatie Europese politici, de vraag of Sikorski een aanwinst is voor Polen en tenslotte de discussie over een eventuele hoge functie voor Sikorski in de EU.

In de beeldvorming over Sikorski komen twee opvallende drijfveren van Sikorski naar voren. Allereerst noemen bijvoorbeeld Der Spiegel en FT Magazine zijn persoonlijke

ervaringen met het communisme in Polen een belangrijke achtergrond voor het beleid dat hij voert. In het kader van de crisis in Oekraïne komt dit vaak aan bod in de media. De

Standaard benoemt daarnaast zijn pragmatisme. Sikorski is tijdens zijn politieke carrière veranderd van rechtse politicus naar een centrumpoliticus. Ook het feit dat Sikorski zijn pijlen tegenwoordig richt op de EU is een voorbeeld hiervan, volgens De Standaard.

Vervolgens hebben we gekeken naar de nieuwe generatie Europese politici waar Sikorski volgens sommige journalisten toebehoord. Volgens El Pais wordt deze generatie omschreven als relatief jong, rechts en erg direct in communicatie. Sikorski zou hier ook toe behoren vanwege zijn activiteiten op Twitter. Via dit medium komt Sikorski regelmatig in opspraak vanwege dubieuze opmerkingen of foto’s en de media lijken hem hier graag op af te rekenen. Sikorski wordt enerzijds geprezen om zijn politieke en diplomatieke capaciteiten, maar krijgt anderzijds te maken met veel kritiek op zijn gedrag op sociale media. De kritische houding van de Europese media lijkt Sikorski zelf weinig te doen. De vraag is ook of Sikorski überhaupt iets aan zijn impulsiviteit wil doen. Deze karaktereigenschap heeft ook

bijgedragen aan de bekendheid die hij tegenwoordig heeft. Daarnaast kan men stellen dat de aandacht die Sikorski regelmatig krijgt ook bijdraagt aan de bekendheid van Polen als land.