De presentator als observator

Presentator John komt als buitenstaander in de wereld van de deelnemers terecht, voor hem tot dusver onbekend terrein. Wat voor een deelnemer de normaalste zaak is, kan voor de presentator als buitenstaander opmerkelijk zijn. Dit geldt ook voor de kijkers: die zien ook voor het eerste de privéwereld van de deelnemers, waar hen dingen zullen opvallen die voor de deelnemers de alledaagse realiteit zijn. Door te observeren en die observaties uit te spreken, brengt John opvallendheden aan het licht. Deels zullen deze observaties ook de kijker opvallen, deels valt het op omdat de presentator er aandacht aan besteedt. Deze observaties zijn van waarde voor het profiel dat van de deelnemers wordt neergezet, of anders gezegd: van de dagelijkse realiteit van de deelnemers. Hoe zij wonen en wat hun dagelijkse routines zijn, kan door observaties van John aan het licht komen of benadrukt worden. De presentator kan dit doen, om de deelnemer uitspraken te ontlokken, te laten vertellen over dat wat hij ziet. Observaties kunnen ook dienst doen als methode om het bijzondere van de deelnemers te benadrukken. De observaties doet de presentator met name in het probleemdeel. Hij benoemt wat hij ziet, wat hem opvalt in de huiselijke omgeving van de deelnemers. Presentator John doet dat op verschillende manieren. In de afleveringen van HMMIK en HMMHEH komt dat beduidend vaker voor. Dat is te verklaren omdat het een concreet probleem betreft, en niet zoals financiën in EDOZK een abstract, niet direct zichtbaar probleem. De observaties hebben als doel het kenmerkende van de deelnemers naar boven halen. Alle deelnemers aan deze hulpprogramma’s hebben uiteindelijk hetzelfde probleem en daarom is het interessant het unieke van het probleem naar boven te halen en te benoemen. Door dit expliciet te doen wordt elke aflevering anders en blijft het voor de kijker interessant om elke keer weer te kijken. Zo wordt dit onder andere gedaan in de aflevering met Els en Kees en in de aflevering met Anita en Henk.

HMMIK | Els en Kees

32 John 21 jaar geleden kwam je hier wonen.

33 Els en toen zijn er problemen geweest met de aannem er, lekkage met het dak en toen 34 heeft hij gezegd van er komt niemand meer, ik doe het allema al zelf.

35 John dat is ongeveer 21 jaar geleden dat hij dat zei. 36 Els ja

37 John sorry voor mijn taal, maar er is eigenlijk geen reet gebeurd. 38 Els ik denk dat hij zelf niet meer weet waar hij moet beginnen. 39 John dit is jullie keuken

40 Els dit is onze keuken ja. Ja.

41 John al 21 jaar. Hoe heb jij je kinderen hier opgevoed, hoe heb je dat gedaan? Hier kan je 42 toch geen kinderen opvoeden?

Fragment 18 Probleemvertelling

In dit fragment benadrukt John in korte tijd driemaal het feit dat Els en Kees al 21 jaar in een bouwval wonen. Dat is opvallend lang, en het is typerend voor de deelnemers in dit verhaal. John haalt hier duidelijk het kenmerkende van deze zaak en dus ook van deze deelnemers naar boven. Dat i s ook niet vreemd, want 21 jaar is een hele lange tijd en het zegt in dat opzicht ook iets over de deelnemers, dat die het zover hebben laten komen. In een andere aflevering vormt leeftijd een opmerkelijkheid:

EDOZK | Anita en Henk

Het profiel van deelnemers in realityhulpporgramma’s 42

23 Anita Ik ben 21.

24 John Jij bent 21 en jij bent? 25 Henk 29

26 John Hoe kan je in godsnaam in deze schulden komen, zo jong, zo vroeg.

Fragment 19 Probleemvertelling

Gezien hun leeftijd is het volgens John opvallend dat de deelnemers nu al grote schulden hebben en moeten aankloppen bij zijn programma. John vindt het verbazingwekkend en vraagt op dit punt door naar het ontstaan van het probleem. Deze twee voorbeelden laten zien hoe eigenschappen v an de deelnemer zelf of de situatie van de deelnemer een onderdeel kunnen zijn van het deelnemerprofiel. In het voorbeeld van Els en Kees is de genoemde 21 jaar een getal waarin veel meer informatie besloten ligt. Bij Henk en Anita is het getal slechts een eigenschap van de deelnemers, van hun algemene profiel: hun leeftijd. Een ander opmerkelijk en duidelijk voorbeeld van een observatie door de presentator komt voor in een aflevering van HMMIK, in fragment 10 dat eerder is aangehaald in § 4.2.2, waar het probleemdeel besproken is. De observaties van John hangen enigszins samen met de dynamiek die in het probleemdeel aanwezig kan zijn. Voor de volledigheid is het fragment hier nogmaals aangehaald, maar wordt het nu als observatie van John besproken. HMMIK | Els en Kees

16 Els Op een gegeven moment wordt het je dan zoveel, echt het gevoel van je loopt een schuur 17 binnen. Ik kan me niet voorstellen hoe het is, een echt huis. Nee.

18 John wacht even is dat een kip? Ja dat is een kip. 19 Els Ja.

20 John Els woon jij hier? 21 Els ik woon hier ja. 22 John jij leeft hier serieus in. 23 Els ja

24 John mij moet je nog even overtuigen dat je hier echt woont, want ik geloof het gewoon niet. 25 Els ja hier ontbijten we ’s morgens, we hebben een bankje, een kacheltje, maar het is wel 26 ontzettend koud altijd. Dus meestal loop ik hier met de jas aan. En ja. Mijn man wou het 27 klaarmaken in korte tijd, maar hij is, ik weet niet, volgens mij ziet hij door de bomen het bos

niet meer.

28 John wacht even, ik zit, die kip, is die,… 29 Els ja.

30 John er loopt gewoon een kip in jouw huis. 31 Els ja

Fragment 20 Observatie presentator (herhaling fragment 10)

John merkt een kip op in het huis van Els, en niet zo alledaags tafereel meer tege nwoordig. Hij ziet het en benoemt het en vraagt Els vervolgens om een reactie. Uit haar antwoord is op te maken dat het dier bij de dagelijkse routine, of bij het meubilair, hoort. John komt er meermaals op terug, in regel 18, 28 en 30. Hij vindt het zeer opmerkelijk. Als de presentator de kip had gelaten voor wat die was en er geen aandacht aan had besteed, dan was het minder belangrijk en was het de kijker misschien wel niet eens opgevallen. Nu krijgt de kijker meteen een beeld van het gezin: zij die kippen in huis hebben lopen, die als ‘huisdier’ hebben. Het gezin zou nu getypeerd kunnen worden als een gezin met een ongewoon huisdier. Een ander voorbeeld van een observatie door de presentator die meer informatie geeft over de deelnemers, blijkt uit het volgende fragment:

Het profiel van deelnemers in realityhulpporgramma’s 43

HMMHEH | Edith en Robert 22 John (gniffelt) Sorry.

23 Edith Ja, dat moet ik aan van hem. 24 John Ik zie het nou pas, wat moet je... 25 Edith Dit shirt.

26 John Hij vindt het belangrijk dat zijn vrouw ook met die beleving en... 27 Edith Ja, ik heb er twee. Dus als ik ga sporten doe ik ze ook aan. 28 John En dit is alle Kiss-spullen die die heeft?

29 Edith Eh nee, er staat ook nog wel wat in de schuur. En er staat ook nog wel boven iets van de 30 band. Een grote versterker, er hangen gitaren.

Fragment 21 Observatie presentator

John bemerkt het t-shirt van Edith. Met ‘sorry’ doet hij de observatie, die Edith aanzet door erover te vertellen. Ze legt uit dat het dragen van een t-shirt met daarop de favoriete band van haar man ook bij de extreme hobby van haar man hoort. Vervolgens wendt John zich in regel 28 tot de vitrinekast waarin alle Kiss-attributen verzameld zijn. De kast is vol in beeld – het is een observatie waarvan het apart zou zijn als één van de twee er niet over zou beginnen. Hier begint John erover, wat er weer toe leidt dat Edith vertelt over de hoeveelheid verzamelde Kiss-spullen. Zij geeft informatie over de hobby van haar man en vertelt meer over zijn passie. Hij verzamelt niet alleen poppen en andere Kiss-attributen, maar hij speelt ook in een Kiss-coverband. Deze observatie vertelt meer over de impact van de hobby van Robert en over de invloed die de man van Edith klaarblijkelijk op haar heeft: zij draagt zelfs shirts van de band, terwijl ze niet bepaald positief tegenover zijn hobby en de omvang ervan staat. In die optiek is het opmerkelijk dat ze die shirts draagt.

Observaties kunnen ook geïnitieerd worden door een deelnemer, en vervolgens leiden tot een observatie gedaan door de presentator.

HMMHEH | Diana en Frank

35 Diana Hiervoor zie je verschillende stukken uit de lamellen. 36 John O ja, verdomd.

37 Diana Nou dat heeft die heli dus ook gedaan.

38 John Is dat ook een beetje de reden Diana dat het hier zo leeg is, ik vind het zo leeg. 39 Diana Ja, klopt. Het is gewoon alles belemmert he.

Fragment 22 Observatie presentator

In dit fragment wijst Diana John in eerste instantie op de kapotte lamellen. John zag dit nog niet, wellicht omdat het niet meteen opvalt. Diana woont er al langer en weet precies waar de mankementen zich bevinden. Echter, hierop aansluitend doet John een volgende observatie, namelijk dat de woonkamer leeg is wat inrichting betreft. Diana beaamt dit en geeft als reden dat teveel spullen een belemmering zouden vormen. En ook onhandig, waarschijnlijk zouden deze spullen net als de lamellen beschadigd raken.

Dit onderdeel is een combinatie van een nieuweling die de situatie voor het eerst bekijkt en iemand die zich al lange tijd in de situatie bevindt. John kan zelf starten met zo’n observatie, maar een observatie door John kan ook volgen op een observatie van een deelnemer. De presentator heeft als taak het verhaal zo duidelijk mogelijk te krijgen voor de kijker. Beide manieren van observeren kunnen daar positief aan bijdragen. Met betrekking tot de profilering refereren de kapotte lamellen naar een roekeloze of misschien wel meedogenloze Frank. Hij heeft met de beoefening van zijn

Het profiel van deelnemers in realityhulpporgramma’s 44

hobby –modelhelikopters – ervoor gezorgd dat de woonkamer leeg, kaal en her en der geschonden is. Dit vertelt de kijker iets over de intensiteit van de hobby en van Frank. Die vindt zijn hobby belangrijker dan een gezellig ingerichte kamer zonder kapotte spullen.

Deze manieren van observeren zijn aanknopingspunten voor de presentator waarmee hij nog meer specifieke en opmerkelijke informatie naar boven kan halen, vergelijkbaar met de observaties van Reijmer (2014), zoals aangehaald in de inleiding van dit onderzoek. Wat voor de deelnemer gewone alledaagse realiteit is, kan opmerkelijk of bijzonder zijn voor de presentator die het voor het eerst ziet, net als voor de kijker. De observaties door John vinden met name in het begin van het verhaal plaats, als de omgeving ook voor de presentator nog nieuw is.