Hoe praten de leerlingen over afval? – argumenten en oplossingen

De leerlingen gaven mij twee directe risicomijdende argumenten om het afval op te ruimen: om 1) ziekte, doro of ‘biƐri’, te voorkomen en om 2) ervoor te zorgen dat de omgeving ЗilƐlí, mooi is voor de menselijke bewoners (Bureau of Ghana Languages, Accra 1976: 31).27 _{Deze twee argumenten}

zorgen ervoor dat het afval voornamelijk in de natuur terecht komt of op plekken in de stad waar minder mensen wonen. Het eerste argument is direct risicomijdend omdat de leerlingen van Tamale Girls afval verbranden om niet ziek te worden. Het risico van afval in de omgeving kan namelijk zorgen voor directe bedreiging voor de gezondheid van de leerlingen in de vorm van ziekte (cf. Gainey et al. 2011; cf. Panter-Brick 2014; cf. Machado-Borches 2017). Door deze bedreiging ontstaat er een directe actie om de ziekten te voorkomen door het afval op te ruimen, maar dit moet wel aangespoord worden door mensen in hogere posities, zoals leraren en ouders (cf. Machado-Borches 2017: 305). Deze hogere mensen brengen hun kennis over de relatie tussen afval en ziekten over op de leerlingen door middel van taal (cf. van der Geest 2008).

Om ziekten te voorkomen, geven de leerlingen als oplossing om het afval op te vegen, op te rapen, te verzamelen en het in hoopjes op het schoolplein verbranden. De leerlingen zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van deze oplossing. Maar ook buiten de campus zijn veel plekken waar op die manier afval verzameld wordt. Ik vroeg tijdens de community- cleaning aan een leerlinge waarom er zoveel afval langs de weg ligt. Het meisje vertelde mij dat de wind het afval meeneemt en zo verspreidt over het land, ‘tinנbani’ of ‘pal’ bila’ (Bureau of Ghana Languages, Accra 1976: 54).28 _Ook

vertelde ze mij dat de mensen in de dorpen niet de juiste kennis hebben om afval te verzamelen en te verbranden. Het afval eindigt daarom op een hoop of langs de weg en niemand neemt dan het initiatief om het aan te pakken omdat de mensen in de dorpen weinig kennis hebben over de ziektes die afval met zich mee kan brengen.

Ten tweede willen de leerlingen de omgeving mooi houden voor de andere mensen. ‘ЗilƐlí’ is een overkoepelend begrip voor alles wat met de omgeving te maken heeft zoals natuur, milieu en leefomgeving. De leerlingen definiëren ЗilƐlí als ‘alles wat door God gemaakt is’. Het is daarom één

27 _{Doro en ЗilƐlí zijn gespeld zoals de leerlingen van Tamale Girls mij hebben verteld hoe het gespeld moet}

worden.

28 _{Tinנbani is gespeld zoals de leerlingen van Tamale Girls mij hebben verteld hoe het gespeld moet worden.}

Afbeelding 12 - Leerlingen verbranden plastic tijdens de community-cleaning.

37

woord dat voor zowel natuur, milieu en leefomgeving wordt gebruikt en betekent waarschijnlijk ‘schepping’. Leerlingen gaven mij daarom verschillende voorbeelden van ЗilƐlí, van bomen tihi, tot planten binbira, maar ook gebouwen, mensen en cultuur.29 _{Hierdoor is er dus geen duidelijk}

onderscheid in taal tussen natuur en cultuur. Dit zorgt ervoor dat er gesproken wordt over een ‘plek’. Om risico van vervuiling en ziekte te vermijden moet het afval weggebracht worden naar een plek waar weinig mensen komen: de natuur.30

Niet alleen in informele context wordt afval in de natuur gedumpt en verbrand. Dit deponeren van afval in de natuur wordt (indirect) gestimuleerd door de overheid. Langs de Yendi-road zag ik iedere ochtend twee borden staan met daarop ‘Keep the city clean’, een boodschap die blijkbaar alleen voor de stad geldt. Ook verwerkt Zoomlion, het bedrijf dat zich richt op afvalmanagement in meedere Afrikaanse landen, afval in de natuur.31 _{Volgens de leerlingen brengt Zoomlion het opgehaalde afval}

uit de stad naar afgelegen dorpen om het daar te deponeren, te begraven of te verbranden.

In het geval van de school, wordt het afval op afgelegen plekken op de campus gedumpt om daar te verbranden. Zo wordt de campus ‘mooi schoon’ gehouden. Buiten de campus wordt het afval van de stad naar de omliggende dorpen gebracht. Buiten Tamale was daarom meer afval te zien dan in de stad. Op deze ‘afgelegen plekken’ in de natuur komen minder mensen en daarom is er alle ruimte om afval te deponeren. Deze plekken hoeven voor niemand mooi te zijn omdat hier niemand komt. Volgens mijn notitieboek sprak ik op 30 januari met Jasper (Nederlander) van mijn gasthuis en hij bevestigde inderdaad dat mensen het afval in de natuur deponeren, omdat ze vinden dat de natuur voor niemand mooi hoeft te zijn. In de natuur wonen immers weinig mensen en er is genoeg ruimte om het afval te deponeren. Het ‘opruimen van afval om de omgeving van de mensen mooi te houden’ is een concreet argument dat direct actie vereist (cf. Gainey et al. 2011; cf. Panter-Brick 2014; cf.

Machado-Borches 2017). Ook dit argument wordt door ouderen, zoals ouders en leraren, door middel van taal overgedragen op de

29 _{Tihi en binbira zijn gespeld zoals de leerlingen van Tamale Girls mij hebben verteld hoe het gespeld moet}

worden.

30 _{Overigens praten de Dagomba waarschijnlijk wel over een ‘bos’ of een ‘wildernis’ in plaats van over natuur.}

Deze plekken worden als gevaarlijk beschouwd en daarom komen hier weinig mensen en kan het afval hier gedumpt worden.

31 _{Zoomlion Waste Management Experts, http://zoomlionghana.com/, geraadpleegd op 13 juni 2018.}

Afbeelding 13 - Een foto van het schoolbord gemaakt tijdens een van de workshops. Op het bord staan woorden geschreven die de leerlingen relateren aan de natuur of omgeving.

38

leerlingen of kinderen. Ouders en leraren vertellen de kinderen immers iedere dag dat het belangrijk is om de omgeving schoon te houden omdat dat netjes staat (cf. van der Geest 2008).