Aanbevelingen nieuw onderzoek

Tot slot wil ik aanbevelingen geven voor nieuw antropologisch onderzoek over e-waste en formeel afvalmanagement. In deze scriptie heb ik mij gericht op de oorzaak van de huishoudelijke

afvalproblematiek van Ghana. Maar tijdens mijn veldwerk heb ik naast informatie over huishoudelijk (plastic) afval, ook informatie weten te verzamelen over e-waste. Ik heb mij beperkt tot het

huishoudelijk afval vanwege drie eerder genoemde redenen. Ten eerste wordt e-waste niet gezien als afval. Ten tweede beperkt de circulatie van e-waste zich niet tot één geografische locatie. De (kapotte) mobiele telefoons circuleren namelijk in een groot nationaal- en internationaal netwerk tussen onder andere familieleden, vrienden, reparateurs en handelaren. Dit netwerk is te complex om in deze scriptie te bespreken. Ten derde was het voor mij onmogelijk om participerende observatie toe te passen op de omgang met (oude) mobiele telefoons, omdat deze apparaten op Tamale Girls Senior High School Pagnaa verboden zijn. Toch zou ik graag willen toelichten wat ik tijdens de workshops heb gevonden over e-waste en waar nieuw onderzoek nodig is om een beter beeld te krijgen van de oorzaak van de e-waste problematiek.

Ten eerste wil ik nieuw onderzoek naar de invloed van (hiërarchische) relaties op de sociale waarde van een (opgebruikte) mobiele telefoon aanbevelen. De sociale waarde van een telefoon is voor iedere persoon in het netwerk anders. Ten eerste is het belangrijk om te melden dat een leerling niet als de rechtmatige eigenaar van de mobiele telefoon wordt gezien, omdat zij haar telefoon bijna altijd van iemand anders krijgt. Zo vertelden de leerlingen mij dat zij hun telefoon vaak krijgen van een ouder, een oom of tante, een oudere broer of zus of een minnaar. Degene die de telefoon aan haar heeft gegeven, wordt gezien als de eigenaar. De telefoon heeft door deze uitwisseling de symbolische waarde van een bijzonder, waardevol en kostbaar cadeau. De leerlinge zal dus, naast het gegeven dat de materialen altijd nog bruikbaar zijn, de telefoon ook niet als afval omschrijven vanwege de kostbare sociaal-economische waarde. Bovendien is de leerlinge niet in de positie om te oordelen of de telefoon als ‘niet meer bruikbaar’ kan worden bestempeld. Wanneer er iets mis is met het toestel moet de leerlinge aan de rechtmatige eigenaar vragen of hij of zij de telefoon kan laten maken. De rechtmatige

63

eigenaar zal, afhankelijk van de financiële situatie, naar een reparateur gaan om daar de telefoon te laten repareren.

Tussen de rechtmatige eigenaar en de telefoonreparateur is de waarde van de mobiele telefoon veranderd in een ‘handelsproduct’. De maker is namelijk niet bekend met de betekenisvolle, sociale waarde van het product die ontstaan is door de uitwisseling tussen de eigenaar en de gebruiker. De reparateurs die ik had gesproken op de markt van Tamale, hadden geen persoonlijke band met hun klanten. De telefoon is voor hen slechts een product dat gemaakt moet worden en waar zij hun geld mee kunnen verdienen. De reparateurs zijn belangrijk voor de beoordeling of de telefoon nog gebruikt kan worden of niet. Soms is een telefoon namelijk zo beschadigd,

dat zelfs de maker er niks mee kan. Het is dan aan de rechtmatige eigenaar wat hij of zij doet met het kapotte product. Deze

beslissing is vaak lastig, omdat de eigenaar vaak veel geld en liefde in de telefoon heeft gestopt. Daarom kiest de eigenaar er soms voor om de telefoon mee naar huis te nemen en hem daar als speelgoed te gebruiken voor de kinderen, of om ter decoratie in het huis te zetten. In een ander geval laat de persoon de telefoon soms achter bij de reparateur, hij is dan officieel ‘waardeloos’ geworden voor de consument.

Maar toch wordt de telefoon dan nog niet beschreven als ‘afval’. De reparateur haalt immers de waardevolle materialen uit het product om in te zetten voor de reparatie van andere telefoons. Slechts de overblijfselen van het product worden door de

reparateur gedumpt in een prullenbak, langs de weg, of in de natuur. Hoewel de overblijfselen gedeponeerd worden die voor de

reparateur ‘waardeloos’ zijn geworden, zijn deze overblijfselen volgens de leerlingen toch nog geen ‘afval’. Er zijn immers ‘scrap-dealers’ actief, handelaren in e-waste, die scraps uit de prullenbakken halen en vervolgens meenemen naar Agbogbloshie, de markt in Accra waar deze elektronische overblijfselen verkocht worden. Kort gezegd, wil ik een onderzoek aanbevelen dat de invloed van het sociale netwerk tussen gebruikers, eigenaren, reparateurs en handelaren op de kaart zet om de e-waste problematiek beter te begrijpen. Het is belangrijk om de invloed van het sociale netwerk en

(hiërarchische) relaties op de sociale waarde van een (opgebruikte) telefoon te onderzoeken om de e- waste problematiek van Ghana beter te kunnen begrijpen.

Tot slot wil ik een aanbeveling geven voor nieuw onderzoek naar formeel afvalmanagement in Ghana. In deze scriptie heb ik mij gericht op informeel management, omdat ik te weinig etnografisch materiaal heb weten te verzamelen om een hoofdstuk aan formeel management te wijden. Toch

Afbeelding 23 - Leerlinge uit Science 3 poseert stiekem maar trots met haar mobiele telefoon die zij heeft gekregen van haar moeder. Ze vertelde mij dat ze haar oude telefoon altijd zal bewaren, omdat de batterij lang meegaat.

64

beïnvloedt het hiërarchische karakter van de samenleving het formele afvalmanagement waarschijnlijk ook. Ik hoop daarom dat toekomstig onderzoek meer inzicht kan geven in de formele omgang met afval in openbare ruimtes zoals markten, busstations en stadsparken. Het zou daarbij interessant zijn om te kijken hoe een bedrijf als Zoomlion functioneert en hoe nationaal beleid zich vertaalt in de lokale uitvoering binnen dorpen en gemeenschappen.

De bovengenoemde aanbevelingen voor nieuw, antropologisch onderzoek kunnen eventueel aanvullen waar deze scriptie in tekort schiet. Ik hoop dat deze aanbevelingen andere antropologen zullen enthousiasmeren voor etnografische onderzoeken over de interactie tussen mens en milieu, omdat ik van mening ben dat dergelijke onderzoeken nodig zijn om de afvalproblematiek beter te begrijpen en te streven naar een schoner Ghana.