In oktober 1976 werd Pflasterstrand opgericht. Daarmee viel de oprichting niet alleen middenin de terroristische aanslagen van de RAF, maar ook middenin de escalerende
103 Karapin, Protest Politics in Germany, 135. 104 Ibidem, 134.
105 Ibidem, 120, 135.
106 Roth en Rucht, Die sozialen Bewegungen in Deutschland seit 1945, 252. 107 Karapin, Protest Politics in Germany, 120.
44 demonstraties bij Brokdorf. In de eerste nummers van Pflasterstrand ging de aandacht vooral uit naar Brokdorf: over hoe het bij de eerste demonstraties in het najaar 1976 aan toe ging en over de geplande demonstraties op 19 februari in zowel Brokdorf als Itzehoe. Pflasterstrand nam daarbij bijna geen standpunt in: het liet eerder andere burgerinitiatieven aan het woord, zoals Burgerinitiative Umweltschutz Unterelbe (BUU), het burgerinitiatief dat achter de Brokdorf-demonstraties zat, en af en toe een Sponti. Het onderwerp kerncentrales leefde, getuige de vele artikelen, maar vooral buiten de Sponti-beweging om. Het gros van de Spontis wist zich geen houding te geven met het idee dat er geweld kon plaatsvinden en waren tijdens de demonstraties vooral thuis gebleven.
Helikopters die traangasbommen wierpen op demonstranten, vijftien
waterkannonen en politiemanschappen uit het hele land. Vijf uur lang werden 30.000 demonstranten door de politie aangevallen, schreef Pflasterstrand over de eerste demonstraties in het najaar 1976 bij de bouwplaats in Brokdorf. Het was niet gelukt de bouwplaats te bestormen en te bezetten, maar desondanks kon de beweging twee kleine successen op haar conto schrijven: de massamedia hield zich al een geruime tijd bezig met het onderwerp kerncentrales én de burgerinitiatieven solidariseerden zich: juist door het geweld dat de demonstranten was aangedaan, was de weerstand voor de bouw alleen maar toegenomen.109
Enigszins bewonderend schreef de redactie dat ze sinds de studentenprotesten van 1968 niet meer had meegemaakt dat zoveel mensen met een gemeenschappelijk doel zijn komen protesteren. Ze hoopte dat ‘Brokdorf’ niet het einde was van de
beweging én ze hoopte dat de milieubeweging haar protest niet zou beperken tot alleen maar demonstreren tegen kerncentrales. Zelf was de redactie weliswaar tegen de bouw van kerncentrales, maar ze schreef dat haar weerstand vooral te maken had met wat in Wyhl was voorgevallen en dat ze zich daarmee kon identificeren.110
In hetzelfde artikel ging Pflasterstrand ook in op wat de gevolgen zouden zijn als de Bondsrepubliek doorzet met het bouwen van diverse kerncentrales. Om het gevaar van kernenergie te kunnen veiligstellen, moest de staat een enorm staatsapparaat in werking stellen om alles in goede banen te kunnen leiden. Dat hield in dat elke
109 ‘Kernkraft, Knüpel, Widerstand!’, Pflasterstrand 1, december 1976. 110 Ibidem.
45 kerncentrale, maar ook elk transport van en naar kerncentrales en Endlagerungen
bewaakt moesten worden. Er kwam dus meer staatstoezicht. ‘Technologie hat etwas mit Herrschaft zu tun: wer eine lebensgefährliche Technologie beherrschen will, muβ
Menschen beherrschen’. Burgers hadden mogen ‘proeven’ van deze ontwikkeling, schreef Pflasterstrand. De Bundeskriminalamt en de politie zetten al omvangrijke
Kontrastrategien in tegen demonstranten.111
In het eerste nummer nam Pflasterstrand ook een standpunt in over de
toenemende demonstraties tegen kerncentrales. Volgens de redactie viel de start van de bouw van de kerncentrale in Brokdorf samen met een tijd waarin de Sponti-beweging weifelend naar buiten durfde te treden als het ging om de milieubeweging en om de discussies die zich afspeelden binnen de milieubeweging. De redactie schreef dat het te begrijpen is dat er dertig- tot veertigduizend mensen zich eraan toe hebben gezet deel te nemen aan de Wilstermarsch.112 Daarmee erkende Pflasterstrand dat de milieubeweging
als onderwerp leefde onder de mensen. Dat hield ook in dat de alternatieve beweging, waartoe de Spontis behoorden, geconfronteerd werd met de milieubeweging en daarmee ook de noodzaak om weer ‘Politik zu machen’. Pflasterstrand schreef dat ‘Widerstand’ naar buiten toe nodig was in plaats van terug te trekken in kleine kamers.113
Wanneer 19 februari 1977 naderde, de dag waarop weer gedemonstreerd werd tegen de bouw van de kerncentrale in Brokdorf, publiceerde Pflasterstrand vooral oproepen van burgerinitiatieven, zoals die van Burgerinitiative Umweltschutz Unterelbe (BUU). Het BUU schreef dat ze bezig was met de voorbereidingen op 19 februari. Daarbij ging het initiatief in op de deling die toen al zichtbaar was. Volgens het BUU begreep de meerderheid van de burgers niet dat, om een bouw van een kerncentrale tegen te houden, het noodzakelijk was om een bezettingspoging te ondernemen. Het initiatief schreef dat de bezetting van de bouwplaats een legitiem middel was om een
kerncentrale te voorkomen. Het BUU was van mening dat slechts met een bezetting het
111 ‘Kernkraft, Knüpel, Widerstand!’ Pflasterstrand 1, december 1976. 112 Een straat in Brokdorf waar een manifestatie plaatsvond.
113 ‘Der kampf gegen kernkraftwerke: am anfang einer neuen massenbewegung?’Pflasterstrand 1, december 1976.
46 mogelijk was om succes te boeken. Daarom weigerde het initiatief om op te roepen tot een geweldloze demonstratie.114
Daarnaast schreef het BUU ook dat ze door politiemaatregelen verhinderd werd om vreedzaam te kunnen betogen. De omstandigheden voor een bezetting in Brokdorf waren heel slecht. De regering “sucht offenbar eine ‘entscheidungsschlacht’” om daarmee de aandacht voor kernenergie af te leiden, aldus BUU.115
Ondanks dat het BUU betoogde voor een bezettingspoging, riep ze ook op om met zoveel mogelijk mensen naar Itzehoe te gaan. Volgens het BUU moest de demonstratie op 19 februari niet alleen gezien worden als een protest tegen de bouw van de
kerncentrale, maar ook als een protest tegen de beperking van de vrije meningsuiting en voor inspraak van de burgers in politieke kwesties. ‘Wir fordern unser demokratisches Recht, in unserem Lande mitzubestimmen’, schreef het BUU. Ze wilde zoveel mogelijk burgers mobiliseren om daarmee de sterke ‘Aufklärung’ van de bevolking onder de aandacht te brengen. Ze verwachtte ook dat de demonstratie op 19 februari één van de belangrijkste manifestaties zal zijn in de recente geschiedenis van de Bondsrepubliek.116
De oproep van het BUU was mobiliserend, zeker in vergelijking met wat de redactie van Pflasterstrand zelf schreef over 19 februari. De redactie merkte op dat de informatie over 19 februari verwarrend was en zette daarom drie activiteiten op een rij met wat er te doen was op 19 februari: naar Brokdorf rijden en aanvallen, naar Itzehoe rijden en toekijken of in Frankfurt blijven en iets anders gaan doen.117
De redactie schreef ook dat er geen twijfel bestond over de grote verschillen binnen de Anti-AKW-Bewegung. De ‘Spaltung’ was weliswaar niet heel duidelijk omdat een deel van de mensen die in Brokdorf gingen protesteren solidair was met degenen die naar Itzehoe gingen, en omgekeerd. Maar zoals het ernaar uit zag, schreef de redactie, gingen vooral de K-Gruppen bij de bouwplaats demonstreren. Daarbij
bekritiseerde de redactie de communisten: ze vond het jammer dat een deel van de K- Gruppen het burgerinitiatief misbruikte voor de eigen politieke doeleinden. Tot slot
114 ‘Brokdorf- Spaltung oder nicht?’, Pflasterstrand 4, 16 februari – 1 maart 1977. 115 Ibidem.
116 Ibidem.
47 schreef de redactie dat het de radicaliteit van de beweging zeker niet zou schaden als het tot een militante ‘Auseinandersetzung’ zou komen.118
In het volgende nummer schreef Pflasterstrand hoe de demonstraties in Brokdorf en Itzehoe waren verlopen. Dertig- tot veertigduizend mensen hadden meegelopen in de betoging: de Bondsrepubliek had zoiets de afgelopen decennia niet eerder meegemaakt. De redactie schreef ook voor het eerst over de eigen overwegingen om wel of niet deel te nemen aan de demonstraties. De redactie had het er moeilijk mee gehad: ze kreeg te maken met innerlijke conflicten over hoe ze zich moest verhouden tegenover de
militante massa-acties. Ze was bang bij de bouwplaats alleen met de K-Gruppen te staan en dat de K-Gruppen zouden aanvallen met een ‘alles-of-niets’-strategie, waarbij zij, de Spontis, als kanonnenvoer zouden fungeren. Daar zaten de Spontis niet op te wachten, maar achteraf bleek dat de ‘alles-of-niets’-strategie zich niet had voorgedaan, sterker nog: ze hadden de invloed van de K-Gruppen ruimschoots overschat en de invloed van ‘die Bewegung, die reale Bewegung UNTERSCHÄTZ’.119
De redactie publiceerde ook een ervaringsverslag van een Sponti die aanwezig was bij de protesten in Brokdorf. De auteur schreef dat voorafgaand 19 februari de regering geprobeerd had zoveel mogelijk mensen te ontmoedigen om te gaan, met speculaties over het aantal doden dat zou kunnen vallen (tweehonderd) en dat burgers de plek vooral moesten mijden. Maar, schreef de auteur, dat hadden de mensen niet gedaan: ondanks alle afschrikwekkende verhalen waren toch 30.000 man gaan protesteren in Brokdorf. De grote hoeveelheid demonstranten liet ook zien dat de beweging sterk was. Bovendien hadden de grote verschillen binnen de beweging niet geleid tot een ‘dauerhaften Trennung’.120
Hoewel de auteur enthousiast was over het aantal mensen dat was komen opdagen, was hij zeer kritisch over de linkse beweging. De ‘Linken’, schreef hij, hadden een berustende en afwachtende houding. De Linken waren ook klagerig over de
aangekondigde grote initiatieven. Maar hij vond dat, naar aanleiding van zijn ervaring van de afgelopen twee weken, dat het begrip ‘Burgerinitiatief’ bij nader inzien er vooral
118 ‘Fliegen in Brokdorf die Brocken?’, Pflasterstrand 4, 16 februari – 1 maart 1977. 119 ‘Was wirklich in Brokdorf los war’, Pflasterstrand 5, 2 maart – 15 maart 1977. 120 ‘Erlebniskommentar’, Pflasterstrand 5, 2 maart – 15 maart 1977.
48 zo uitzag: in Itzehoe hadden veel burgers gedemonstreerd, maar het initiatief lag en ligt bij Brokdorf.121
Over de K-Gruppen schreef de auteur dat veel Spontis van buiten de stad ervan afzagen naar Brokdorf te gaan vanwege de ‘offensive’ mobilisering van de K-Gruppen. Hij schreef dat de Spontis niet moesten vergeten wat de milieubeweging werkelijk in gang had gezet en dat de K-Gruppen daar niet zoveel mee te maken hadden. De communisten waren vooral succesvol in het ‘Besteigen fahrende Züge’, oftewel: de K-Gruppen liften mee op het succes van de milieubeweging.122
Pflasterstrand publiceerde ook een ervaringsverhaal over hoe het eraan toe ging in Itzehoe. Een groep Spontis van ongeveer 30 man was naar Itezoe gegaan, inclusief fluitjes en regenboogvlaggen. Ze schreven dat er nog meer Spontis naar Itzehoe waren gekomen, maar dat ze samen met zo weinig waren dat het meteen duidelijk werd dat zij het karakter van de manifestatie niet zouden kunnen beïnvloedden. Dus ondergingen ze de betoging en schreven dat ze zich daar niet op hun gemak voelen. Ze vonden het maar een saaie vrolijkheid, met die padvinderliedjes. Het had niet veel gescheeld of ze waren losgegaan met honende opmerkingen en met hun fluitjes om een einde te maken aan het cultuurfestival in Itzehoe.123
In het volgende nummer, wanneer de demonstraties in Brokdorf voorbij waren, riep het BUU op om vooral eensgezind op te treden tegen de regering. Door de bevolking te mobiliseren wilde ze de politiek op de knieën dwingen en de ‘Atomwahnsinn’ eindigen door nog meer bouwplaatsen te bezetten, daar waar nodig was. De oproep om vooral eensgezind op te treden, schreef het BUU waarschijnlijk naar aanleiding van de splitsing bij Brokdorf en Itzehoe. Het BUU schreef: ‘Eine starke Bewegung der Bevölkerung
unabhängig von ihren politischen Standpunkten gegen die Atomanlagen zu erreichen.’124