5. Resultaten
5.2 Onderzoek stakeholders
Onder de stakeholders van de vier zorgpaden is onderzoek gedaan naar de perceptie op de betrokkenheid bij en invloed op de ontwikkeling van de zorgpaden. Hiertoe zijn 283 vragenlijsten uitgezet onder de stakeholders van de verschillende zorgpaden dit heeft 106 respondenten opgeleverd en daarmee een response van 37 % .
Allereerst is gevraagd of de discipline betrokken is geweest bij de ontwikkeling van het zorgpad in zijn algemeenheid en specifiek op de aspecten inrichting en planning. De scores eens en helemaal eens van de totale groep op deze items zijn respectievelijk 88, 74 en 58 % (figuur 5.2.1). De score op de betrokkenheid op het abstractie niveau ontwikkeling is het hoogst en neemt af bij de inrichting en de planning.
0% 20% 40% 60% 80% 100% Inrichting Planning
Invloed stakeholders op zorgpaden
Zeer groot & groot Zeer groot, groot & gemiddeld Invloed inrichtingsaspecten 0% 20% 40% 60% 80% 100%
Medici VPK Paramedici Management
Kernactiviteiten Volgordelijkheid Informatievoorziening
Invloed op planningsaspecten 0% 20% 40% 60% 80% 100%
Medici VPK Paramedici Management
Financiën Facilitering Patiënten Personeel Bezetting
Invloed inrichtingsaspecten 0% 20% 40% 60% 80% 100%
Kernactiviteiten Volgordelijkheid Informatievoorziening
Invloed planningsaspecten 0% 20% 40% 60% 80% 100%
Financiën Facilitering Patiënten Personeel Bezetting
Bij uitsplitsing naar stakeholdergroepen (figuur 5.2.2) is bij alle groepen deze afnemende lijn zichtbaar. Daarnaast wordt bij deze uitsplitsing zichtbaar dat de betrokkenheid van de paramedici duidelijk lager is dan die van de medici, de verpleegkundigen en het management.
Tevens is gevraagd hoe de vertegenwoordiging hierbij heeft plaatsgevonden. Van de respondenten geeft 54 % aan door collega’s vertegenwoordigd te zijn geweest, 33 % zelf de discipline vertegenwoordigde en 12 % geeft aan niet vertegenwoordigd te zijn geweest.
Op een vijfpuntschaal (zeer groot, groot, gemiddeld, beperkt en zeer beperkt) is gevraagd hoe de stakeholders de invloed van hun discipline op de inrichting en
planning van het zorgpad achten. Hieruit blijkt dat de invloed op de inrichting hoger wordt geacht dan die op de planning (figuur 5.2.3).
figuur 5.2.3
Bij de inrichting en de planning is verder doorgevraagd op de invloed op de deelaspecten. Hierbij is gevraagd of de stakeholders als groep invloed hebben gehad op de kernactiviteiten, de volgordelijkheid en de informatievoorziening (figuur 5.2.4) en op de inzet van de financiële middelen, de faciliterende processen, de planning van patiënten en personeel op de polikliniek en de bezetting van de verpleegafdeling (figuur 5.2.5). De scores op de inrichtingsaspecten zijn met respectievelijk 68, 61 en 67 % fors hoger dan de scores van 16, 25, 31, 22 en 23 % op de planningsaspecten.
figuur 5.2.4 figuur 5.2.5
Uitsplitsing naar de stakeholdergroepen geeft een genuanceerder beeld. Vooral de hoge scores van het management op de planningsaspecten springen hierbij in het oog. Deze deelscores van 69, 54, 62, 46 en 54 % zijn, met uitzondering van de facilitering en de patiëntenplanning bij de medici, significant hoger dan die van de andere stakeholdergroepen.
5.3 Zorgpad COPD
Kenmerken zorgpad
Het zorgpad COPD is ontwikkeld voor een homogene patiëntengroep met een groot volume op basis van de aandoening COPD. Het aanvankelijk ontwikkelde zorgpad speelt zich af binnen één organisatie bij het specialisme longgeneeskunde voor COPD patiënten die opgenomen worden in het ziekenhuis en bestrijkt de periode van de klinische opname tot en met de follow up. Naast de longartsen en de verpleegkundigen zijn paramedici van de longfunctie, de fysiotherapie, de diëtetiek en het medisch maatschappelijk werk betrokken.
De belangrijkste aanleiding voor de ontwikkeling van het zorgpad was gelegen in de behoefte de zorg voor deze patiëntencategorie te verbeteren op basis van ervaren knelpunten in de zorg. Het initiatief kwam van de leidinggevende van de longgeneeskunde en werd snel door één van de longartsen geadopteerd. De belangrijkste doelstellingen van het zorgpad COPD zijn gelegen in het verbeteren van de kwaliteit - en de efficiëntie van de zorg. De kernactiviteiten en de volgordelijkheid van de kernactiviteiten zijn in het zorgpad duidelijk en vrij gedetailleerd omschreven waarbij is aangegeven door wie en wanneer deze kernactiviteiten worden uitgevoerd. Als belangrijkste onderdelen zijn de diagnostiek, het medicatiebeleid, de informatie & begeleiding, de medebehandeling en de zorgactiviteiten in het zorgpad te onderscheiden.
Stakeholders
Bij het zorgpad COPD zijn de stakeholder groepen professionals en management bij het onderzoek betrokken. De professionals zijn onderverdeeld in longartsen, verpleegkundigen en paramedici. De groep management betreft de leidinggevenden en de kwaliteitsadviseur.
Classificatie van de stakeholders (tabel 5.3) op basis van de stakeholder theorie van Mitchell, Agle & Wood (1997) is afgeleid van antwoorden op een aantal vragen uit de vragenlijst. Hierbij zijn de longartsen en verpleegkundigen als definitieve stakeholders, de paramedici als afhankelijke stakeholders en het management als dominante stakeholders aangemerkt. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de macht van de longartsen als groter dan die van de verpleegkundigen wordt aangemerkt maar dit onderscheid bij deze typering niet naar voren komt. Overall werden de projectleider en de longarts die in de projectgroep heeft geparticipeerd aangemerkt als de betrokkenen met de grootste invloed.
Kenmerk →
Stakeholdergroep ↓
Macht Urgentie Legitimiteit Aantal kenmerken Type stakeholder Longartsen X X X 3 definitieve Verpleegkundigen X X X 3 definitieve Paramedici X X 2 afhankelijke Management X X 2 dominante Tabel 5.3
Bij de ontwikkeling van het zorgpad COPD is er veel interactie c.q. beïnvloeding tussen de stakeholders geweest, dit heeft zich afgespeeld tussen stakeholders van één discipline maar ook tussen de stakeholders van de verschillende disciplines. Dit heeft onder andere plaatsgevonden in de overleggen van de project- en klankbordgroep, in afdeling- en vakgroepoverleggen en op de verschillende plenaire bijeenkomsten die georganiseerd zijn. Met name in het vakgroepoverleg van de longartsen heeft veel overleg plaats gevonden, het afspreken van een eenduidig medisch beleid heeft de nodige tijd gevraagd. De projectleider heeft een belangrijke rol gespeeld bij de totstandkoming van het zorgpad COPD. Haar enthousiasme maar vooral haar resultaatgerichte werkstijl zijn belangrijke factoren waarmee sturing is gegeven aan het project wat heeft geleid tot een door de stakeholders breed gedragen zorgpad.
Projectorganisatie
De ontwikkeling en implementatie van het zorgpad is via een project vormgegeven. Het project is uitgebreid vorm gegeven; dat wil zeggen met veel gebruik van instrumentarium. Er was een projectopdracht, een opdrachtgever en een formeel aangestelde projectleider. De projectleider heeft een uitgebreid projectplan geschreven waarin onder andere een plan van aanpak, een communicatieplan en een tijdspad waren opgenomen. Het project kende een project- en klankbordgroep en was in zes fases onderverdeeld. De doelstellingen en de resultaten van het project waren duidelijk beschreven en er is vooraf een nulmeting gedaan.
De grijpbaarheid van het project, de hoeveelheid grip die de projectleider en zijn team hebben op inhoud en verloop van een project, kan met een score van elf als groot worden aangemerkt.
Onderzoek stakeholders
Het onderzoek onder de stakeholders van het COPD zorgpad naar de perceptie van de betrokkenheid bij en invloed op de ontwikkeling van het zorgpad heeft een respons van 62 % opgeleverd, er waren 28 respondenten. De scores van de COPD groep op de items ontwikkeling, inrichting en planning van het zorgpad zijn respectievelijk 93, 89 en 78 % (figuur 5.3.1). De scores zijn hoger dan die van de totale onderzoeksgroep, de trendlijn is echter vergelijkbaar.
0% 20% 40% 60% 80% 100% Inrichting Planning
Invloed stakeholders zorgpad COPD
Groot & zeer groot Groot, zeer groot & gemiddeld
Invloed inrichtingsaspecten zorgpad
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Kernactiviteiten Volgordelijkheid Informatievoorziening
COPD groep
Invloed planningsaspecten zorgpad
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Financiën Facilitering Patiënten Personeel Bezetting
COPD groep Betrokkenheid zorgpad COPD
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Ontwikkeling Inrichting Planning Totale groep
Betrokkenheid zorgpad COPD
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Longartsen VPK Paramedici Management Ontwikkeling Inrichting Planning
Uitsplitsing naar de stakeholdergroepen (figuur 5.3.2) geeft, in lijn met het beeld van de totale onderzoeksgroep, een duidelijk lagere score op de betrokkenheid van de paramedici ten opzichte van de andere groepen. Bij de groep verpleegkundigen valt op dat er hoger gescoord wordt op de betrokkenheid bij de inrichting dan op de ontwikkeling van het zorgpad.
figuur 5.3.1 figuur 5.3.2
De invloed die de COPD groep op de inrichting van het zorgpad ervaart is vergelijkbaar met de totale onderzoeksgroep, op de planning achten zij die invloed groter (figuur 5.3.3).
figuur 5.3.3
Het verder inzoomen op de deelaspecten van invloed geeft scores van 82, 74 en 85 % op de inrichting (figuur 5.3.4) en op de planning van 26, 22, 41, 33 en 22 % (figuur 5.3.5). De verhouding tussen de deelaspecten bij de inrichting en planning zijn vergelijkbaar met de totale onderzoeksgroep. De scores bij de inrichtingsaspecten zijn echter beduidend hoger, bij de planning zijn er kleine verschillen in scores op de deelaspecten, bij financiën, patiënten- en personeelsplanning op de polikliniek zijn deze licht hoger.
Invloed inrichtingsaspecten zorgpad COPD 0% 20% 40% 60% 80% 100%
Longartsen VPK Paramedici Management
Kernactiviteiten Volgordelijkheid Informatievoorziening
figuur 5.3.6 figuur 5.3.7
De figuren 5.3.6 en 5.3.7 geven een beeld van de uitkomsten per stakeholdergroep op de aspecten inrichting en planning. Uit de scores blijkt dat de longartsen en de verpleegkundigen de invloed die zij als groep hebben gehad op de inrichtingsaspecten als hoog ervaren in tegenstelling tot de paramedici die deze invloed als beperkt ervaren (figuur 5.3.6). Zowel de verpleegkundigen als de paramedici merken de invloed die zij op de planningsaspecten van het zorgpad hebben gehad als beperkt aan. De scores van de longartsen en het management zijn op deze aspecten veel hoger (figuur 5.3.7). Buiten de groep verpleegkundigen zijn de aantallen te klein om conclusies te mogen trekken, het beeld komt echter wel overeen met de uitkomsten van de totale onderzoeksgroep.
Samenvatting
Het zorgpad COPD is een aandoeninggericht, evidence based, specialisme specifiek, multidisciplinair en intramuraal zorgpad. Vanuit het onderzoek komen de projectleider, de longartsen en de verpleegkundige als belangrijkste stakeholders naar voren. Het project ‘DAT LUCHT OP’ is met gebruik van veel instrumentarium vorm gegeven waarbij de doelstellingen duidelijk waren beschreven, de grijpbaarheid van het project kan als groot worden aangemerkt. De ervaren betrokkenheid van de stakeholders bij de ontwikkeling van het zorgpad COPD is groot. Kijkend naar de aspecten inrichting en planning neemt deze ervaren betrokkenheid af maar is nog relatief hoog te noemen, met name de hoge score op het onderdeel planning is opmerkelijk. Van de stakeholders geeft 78 % aan de invloed op de inrichting van het zorgpad als gemiddeld of meer te ervaren en bij de planning is dit 70 %. Voor de planning is dit beduidend hoger dan bij de totale onderzoeksgroep.
5.4 Zorgpad CAG
Kenmerken zorgpad
Het zorgpad CAG is ontwikkeld voor een homogene patiëntengroep met een groot volume op basis van een onderzoek. Het zorgpad speelt zich af binnen één organisatie bij het specialisme cardiologie voor patiënten waarbij een hartkatheterisatie wordt uitgevoerd. Het zorgpad is afdelingsoverstijgend maar speelt zich af binnen de eenheid cardiologie. Naast de cardiologen zijn de verpleegkundigen van verschillende cardiologische afdelingen en de hartfunctielaboranten de belangrijkste stakeholders. De aanleiding voor het ontwikkelen van het zorgpad was gelegen in onvrede met de bestaande werkwijze en was zowel gelegen op het gebied van de kwaliteit van zorg als op het gebied van
Invloed planningsaspecten zorgpad COPD
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Longartsen VPK Paramedici Management
efficiency. Het initiatief voor de ontwikkeling van het zorgpad kwam van de leidinggevenden van de cardiologie. De doelstellingen voor het ontwikkelen van het zorgpad CAG waren gelegen in het verbeteren van de kwaliteit – en de efficiëntie van zorg met het accent op de kwaliteit van zorg. De kernactiviteiten en de volgordelijkheid zijn in het zorgpad duidelijk en zeer gedetailleerd omschreven waarbij is aangegeven door wie, wanneer en met welk doel deze kernactiviteiten worden uitgevoerd. Als belangrijkste onderdelen zijn de voorbereiding, de informatievoorziening en de (dag)opname in het zorgpad te onderscheiden.
Stakeholders
Bij het zorgpad CAG zijn de stakeholder groepen professionals en management bij het onderzoek betrokken. De professionals zijn onderverdeeld in de cardiologen, de verpleegkundigen en hartfunctielaboranten. De groep management betreft de leidinggevenden en de kwaliteitsadviseur. Classificatie van de stakeholders ( tabel 5.4) op basis van de stakeholder theorie van Mitchell, Agle & Wood (1997) is afgeleid van antwoorden op een aantal vragen uit de vragenlijst. Hierbij zijn de cardiologen en verpleegkundigen als definitieve stakeholders, de hartfunctie laboranten als afhankelijke stakeholders en het management als dominante stakeholders aangemerkt. Overall werden de projectleider en de verpleegkundigen als de betrokkenen met de grootste invloed aangemerkt.
Kenmerk →
Stakeholdergroep ↓
Macht Urgentie Legitimiteit Aantal kenmerken Type stakeholder Cardiologen X X X 3 definitieve Verpleegkundigen X X X 3 definitieve Hartfunctielaboranten X X 2 afhankelijke Management X X 2 dominante Tabel 5.4
De interactie tussen de stakeholders is bij de totstandkoming van het CAG zorgpad is beperkt geweest. Bij de ontwikkeling van het zorgpad CAG is door de projectleider voor een vrij pragmatische aanpak gekozen. Na een plenaire bijeenkomst met afgevaardigden van alle betrokken stakeholder-groepen is een ieder gevraagd input op het eigen vakgebied aan te leveren wat vervolgens door de projectleider tot één geheel werd gemaakt en teruggekoppeld. Vervolgens kon men hier weer op reageren, op deze wijze is in relatief korte tijd het zorgpad ontwikkeld. In de maatschap cardiologen heeft nog het meeste overleg c.q. onderlinge beïnvloeding plaatsgevonden omdat het eenduidig medisch beleid een conditio sine qua non was. Gezien het operationele karakter van het zorgpad lijkt de keuze voor een inhoudsdeskundige projectleider een goede keuze.
Projectorganisatie
De ontwikkeling en implementatie van het zorgpad is via een vrij informeel project en vrij pragmatisch vorm gegeven. Het project kende een opdrachtgever, een projectleider en een projectgroep, vooraf
Betrokkenheid zorgpad CAG 0% 20% 40% 60% 80% 100%
Cardiologen VPK Hartfunctie Management
Ontwikkeling Inrichting Planning
Betrokkenheid zorgpad CAG
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Ontwikkeling Inrichting Planning
Totale groep
zijn er doelstellingen en te behalen resultaten gedefinieerd maar verder geen officiële projectopdracht, projectplan of wat dies meer zij. De projectleider heeft een zowel coördinerende als uitvoerende rol gehad en is zeer pragmatisch te werk gegaan. In de projectgroep waren afgevaardigden van de belangrijkste stakeholders vertegenwoordigd. De projectgroepleden verzorgden de communicatie met de achterban en de projectleider verzorgde de overall communicatie. De beoogde resultaten zijn in de vorm van kwaliteitsindicatoren SMART beschreven er heeft vooraf geen nulmeting plaatsgevonden. De grijpbaarheid van het project, de hoeveelheid grip die de projectleider en zijn team hebben op inhoud en verloop van een project, kan met een score van acht als zeer groot worden aangemerkt.
Onderzoek stakeholders
Het onderzoek onder de stakeholders van het CAG zorgpad naar de perceptie van de betrokkenheid bij en invloed op de ontwikkeling van het zorgpad heeft een respons van 64 % opgeleverd, er waren 32 respondenten.
De ervaren betrokkenheid van de CAG groep op de items ontwikkeling, inrichting en planning van het zorgpad zijn respectievelijk 100, 88 en 56 % (figuur 5.4.1). De trendlijn is daarmee vergelijkbaar met de totale onderzoeksgroep, de specifieke scores op de ontwikkeling en het aspect planning zijn echter hoger. Inzoomend op de stakeholder groepen (figuur 5.4.2) is het zeer opvallend dat alle respondenten aangeven dat hun discipline betrokken is geweest bij de ontwikkeling van het zorgpad.
figuur 5.4.1. figuur 5.4.2.
Op het aspect inrichting is de betrokkenheid van de cardiologen en de verpleegkundigen zeer groot en groot te noemen. Opmerkelijk is de hoge score van de hartfunctielaboranten op de betrokkenheid bij de ontwikkeling van het zorgpad, dit in tegenstelling tot de lage scores op de deelaspecten inrichting en planning. Bij de groep management valt op dat de score op de inrichting hoger is dan op de planning. Als de kwaliteitsadviseur uit deze groep wordt weggelaten zijn de scores op beide items met 67 % gelijk.
Invloed inrichtingsaspecten zorgpad CAG 0% 20% 40% 60% 80% 100%
Cardiologen VPK Hartfunctie Management
Kernactiviteiten Volgordelijkheid Informatievoorziening
Invloed inrichtingsaspecten zorgpad
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Kernactiviteiten Volgordelijkheid Informatievoorziening
CAG groep
Invloed planningsaspecten zorgpad
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Financiën Facilitering Patiënten Personeel Bezetting
CAG groep
Invloed planningsaspecten zorgpad CAG
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Cardiologen VPK Hartfunctie Management
Financiën Facilitering Patiënten Personeel Bezetting
De invloed die de CAG groep op de inrichting van het zorgpad ervaart is beduidend hoger dan die van de totale onderzoeksgroep, op de planning zijn de scores vergelijkbaar (figuur 5.4.3).
figuur 5.4.3.
Het verder inzoomen op de deelaspecten geeft scores van 75, 78 en 72 % bij de inrichting (figuur 5.4.4) en bij de planning van 13, 28, 28, 19 en 22 % (figuur 5.4.5). De trendlijn op de deelsaspecten is vergelijkbaar met de totale onderzoeksgroep. De scores op de planningsaspecten zijn vergelijkbaar met de totale onderzoeksgroep, die van de inrichtingsaspecten liggen hoger.
figuur 5.4.4 figuur 5.4.5
figuur 5.4.6 figuur 5.4.7
De figuren 5.4.6 en 5.4.7 geven een beeld van de uitkomsten per stakeholdergroep op de aspecten inrichting en planning. Uit de scores blijkt dat de cardiologen en de verpleegkundigen de invloed die zij als groep hebben gehad op de inrichtingsaspecten als hoog ervaren in tegenstelling tot de paramedici die deze invloed als beperkt ervaren (figuur 5.4.6). De invloed op de planningsaspecten worden door alle groepen als beperkt aangemerkt, met name voor het management is dat opmerkelijk. Over de hele CAG groep geven de cardiologen en het management hierbij nog de hoogste scores. Mogelijk is hiervoor een verklaring in de leidende rol van de projectleider te vinden.
Samenvatting
Het zorgpad CAG is gericht op een diagnostisch onderzoek, intramuraal en specialisme specifiek en heeft een zeer beperkt multidisciplinair karakter. Vanuit het onderzoek worden de projectleider en de verpleegkundigen als de belangrijkste stakeholders aangemerkt. Het project is met weinig
0% 20% 40% 60% 80% 100% Inrichting Planning
Invloed stakeholders zorgpad CAG
Groot & zeer groot
Groot, zeer groot & gemiddeld
instrumentariumgebruik vormgegeven, de doelstellingen waren globaal geformuleerd en de grijpbaarheid van het project is zeer groot. De ervaren betrokkenheid van de stakeholders bij de ontwikkeling van het zorgpad CAG is met een score van 100 % bij alle stakeholdergroepen opmerkelijk hoog. Kijkend naar de aspecten inrichting en planning neemt deze betrokkenheid af maar is bij de inrichting 13 % hoger en bij de planning 2 % lager dan bij de totale onderzoeksgroep. Van de stakeholders geeft 81 % aan de invloed op de inrichting van het zorgpad als gemiddeld of meer te ervaren en bij de planning is dit 70 %. Voor de inrichting is dit beduidend hoger dan bij de totale onderzoeksgroep.