Hoofdstuk 5 Krantenvergelijking
5.3. Nederland versus Frankrijk
In de maanden juli tot en met december zijn in de vier kranten in totaal 405 artikelen
verschenen. De meeste hiervan verschenen in Le Figaro, gevolgd door NRC Handelsblad. Het feit dat in beide andere kranten, Libération en Algemeen Dagblad minder artikelen zijn
verschenen, kan liggen aan het feit zoals hierboven al enkele malen is genoemd dat de lezers van deze kranten minder geïnteresseerd zijn in zaken die met Europa en de Europese
Aantal artikelen per maand 0 10 20 30 40 50 60 70 Juli Aug ustu s Sep tem ber Okt ober Nov embe r Dec embe r Maand V e rs c h e n e n a rt ik e le n Algemeen Dagblad NRC Handelsblad Libération Le Figaro
Zoals in de grafiek is te lezen, hebben alle kranten, behalve NRC Handelsblad, een piek in oktober, de maand waarin de Europese Commissie een positief advies uitbracht betreffende het openen van de toetredingsonderhandelingen met Turkije. Het is mogelijk dat NRC
Handelsblad meer waarde hechtte aan de discussie over de omstreden overspelwet dan de
andere kranten. De tweede piek, die voor alle kranten gelijk is, ligt in december, de periode waarin de Europese Raad van Ministers het besluit nam om de toetredingsonderhandelingen met Turkije te openen.
Voor het aantal bijdragen dat op de opiniepagina’s van de vier kranten is verschenen, geldt hetzelfde als voor de nieuwspagina’s. In de twee kranten die zich op de intellectuele elite richten, Le Figaro en NRC Handelsblad, zijn de meeste bijdragen op deze pagina’s verschenen. De minste bijdragen zijn verschenen in Algemeen Dagblad, gevolgd door
Libération, waarin alleen in de maanden augustus en september geen bijdragen zijn
verschenen op de opiniepagina’s die betrekking hebben op de toetreding van Turkije. Vooral het feit dat in Algemeen Dagblad en Libération in september geen bijdragen zijn verschenen, is opvallend omdat deze maand zoals gezegd de discussie over de omstreden overspelwet op haar hoogtepunt was. Voor de eerste twee kranten geldt overigens wel dat ook bij hen in augustus weinig tot geen opinieartikelen zijn verschenen, respectievelijk een en nul. Dit kan liggen aan het feit dat deze maand weinig nieuws omtrent het mogelijk openen van de toetredingsonderhandelingen met Turkije en ander nieuws rond Turkije is verschenen.
5.3.1. Kwalitatieve Analyse Nieuwspagina’s
In alle kranten is de berichtgeving op de nieuwspagina’s overwegend neutraal. In de twee kranten die zich op de intellectuele elite richten, NRC Handelsblad en Le Figaro, staan meer achtergrondartikelen dan in de twee kranten die een populairder taalgebruik bezigen,
Algemeen Dagblad en Libération. Dit wordt mede veroorzaakt door het feit dat in de eerste
twee kranten meer artikelen zijn verschenen in de periode tussen juli 2004 en december 2004. Daarnaast besteden NRC Handelsblad en Le Figaro meer aandacht aan de ontwikkelingen in het buitenland met betrekking tot het mogelijk openen van toetredingsonderhandelingen met Turkije.
Zoals ook bij de Nederlandse en Franse kranten is gebeurd, volgt hieronder een overzicht van de overeenkomsten en verschillen tussen de kranten per maand. Hierbij worden alleen de meest belangrijke nieuwsfeiten met elkaar vergeleken. Hieronder vallen onder meer het begin van het Nederlandse voorzitterschap, het bezoek van de Turkse premier Erdogan aan Frankrijk en de positie van Cyprus.
Juli
1 juli 2004 nam Nederland het voorzitterschap van de Europese Unie over van Ierland. Tijdens dit voorzitterschap stond Nederland voor de moeilijke taak om de landen te laten beslissen over het openen van toetredingsonderhandelingen met Turkije. Over deze overname hebben alleen Algemeen Dagblad en Le Figaro een stuk gepubliceerd. In NRC Handelsblad, een krant van wie men het mag verwachten dat het nieuws gemeld wordt, stond slechts in een ander artikel een korte verwijzing naar het feit dat Nederland voorzitter van de Europese Unie is geworden. Libération heeft in deze beginperiode van het Nederlandse voorzitterschap dit nieuws in het geheel niet gemeld.
In juli was verder nog een tweede belangrijk nieuwsfeit. Het gaat hier om het bezoek dat de Turkse premier Erdogan aan Parijs bracht om de Fransen en president Chirac te
overtuigen van het feit dat Turkije klaar is voor het openen van onderhandelingen met als doel de toetreding tot de Europese Unie. Beide Franse kranten besteden hier aandacht aan. Le
Figaro meer dan Libération, namelijk iedere dag. Ook NRC Handelsblad besteedde aandacht
aan het bezoek van de Turkse premier.269 Het artikel meldt kort het bezoek van Erdogan om vervolgens andere dingen aan te stippen die Turkije doet om Europa ervan te overtuigen dat
269
het toe kan treden tot de Unie. Het feit dat in Algemeen Dagblad niet aan dit bezoek
gerefereerd wordt, ondersteunt de constatering dat deze krant minder aandacht besteedt aan aspecten die in het buitenland spelen rond de Turkse toetreding tot de Unie.
Augustus
Deze maand zijn in twee kranten geen berichten verschenen, zoals hierboven in de grafiek is te lezen. De meeste artikelen, voornamelijk achtergrondartikelen, zijn verschenen in NRC
Handelsblad. In de onderwerpen van de artikelen in deze krant en het artikel in Le Figaro zijn
geen overeenkomsten. Opvallend is wel dat NRC Handelsblad als enige van de vier kranten al aandacht besteedt aan de strafwethervormingen in Turkije die noodzakelijk zijn voor het openen van de toetredingsonderhandelingen en de omstreden overspelwet. 270
September
De meeste berichten in alle kranten gaan deze maand over de omstreden Turkse plannen om overspel opnieuw strafbaar te stellen. In Libération wordt de minste aandacht aan dit
onderwerp besteed. Bovendien geldt voor de Nederlandse kranten dat zij ook op neutrale wijze verslag doen van het onderwerp en dat staat in contrast met het feit dat de Franse kranten over de mogelijke invoering van deze wet alleen op negatieve wijze berichten.271 Overigens is Libération de eerste krant van de vier die meldt dat de omstreden wet niet mee gaat in de stemming over de strafwethervormingen. Dit bericht is echter gepubliceerd voordat de hele discussie losbarstte.272 De andere kranten melden dit pas op 24 september als premier Erdogan heeft aangekondigd het Turkse parlement in buitengewone zitting bijeen te roepen.
Libération besteedt dan ook opnieuw aandacht aan het onderwerp.
De discussie over de omstreden overspelwet is niet het enige nieuwsfeit dat deze maand rond Turkije speelt. De voorzitter van de Europese Commissie, Barroso, vindt, nog voordat de Europese Commissie haar advies omtrent het openen van de
toetredingsonderhandelingen bekend maakt, dat de vorderingen van Turkije niet voldoende zijn. Hij is van mening dat Turkije nog niet voldoet aan de criteria zoals die in Kopenhagen
270
Turks recht naar Europese maatstaf in NRC Handelsblad 2 augustus 2004 en Turkije wil overspel weer
straffen in NRC Handelsblad 31 augustus 2004. 271
Turkije wil overspel weer straffen in NRC Handelsblad 31 augustus 2004; Turkije klem tussen overspel en
Europa in NRC Handelsblad 22 september 2004 en Onduidelijkheid over overspelwet in Algemeen Dagblad 17
september 2004.
272
zijn opgesteld. Alleen NRC Handelsblad en Libération besteden hier aandacht aan.273 Barroso spreekt zich uit op het moment dat de Europese Commissie haar advies, overigens valt dat positief uit, nog aan het schrijven is en daardoor is het opmerkelijk dat in ieder geval Le
Figaro dit bericht niet meeneemt in haar verslaggeving.
Een onderwerp waaraan duidelijk te zien is dat de populairdere kranten, Algemeen
Dagblad en Libération, minder aandacht besteden aan het nieuws dat buiten het eigen land
rond Turkije plaatsheeft, is een brief van de Duitse christendemocratische leider Angela Merke, die haar Europese collega’s oproept om tegen de toetreding van Turkije te stemmen.
NRC Handelsblad en Le Figaro wijdden hier een artikel aan, terwijl het nieuws voor de lezers
van Algemeen Dagblad niet in de krant te lezen was. Libération maakt kort melding van de betreffende brief in een ander artikel, dat voor de rest geheel gewijd is aan de overspelwet.
Oktober
Het eerste belangrijke nieuws van oktober betreft het uitgelekte rapport dat de Europese Commissie heeft geschreven met betrekking tot de vooruitgang van Turkije als het gaat om het voldoen aan de criteria zoals die in Kopenhagen zijn opgesteld. Le Figaro brengt het nieuws als eerste, namelijk al op 29 september met een uitgebreider achtergrondartikel op 1 oktober.274 Bij de Nederlandse kranten is goed het verschil tussen een middag- en een ochtendkrant te zien. NRC Handelsblad meldt als eerste, al op 30 september, de gegevens zoals die in het rapport van de Europese Commissie staan.275 Algemeen Dagblad volgt op 1 oktober.276 In geen van deze drie kranten zijn kanttekeningen te lezen bij het advies van de Europese Commissie. Libération is de enige krant die het nieuws niet heeft gebracht.
Aan het begin van de maand is nog een kleine crisis tussen de EU en Turkije.
Nederland heeft, als voorzitter van de Unie, de andere Europese landen opgeroepen om niet deel te nemen aan een conferentie van de Islamitische Conferentie Organisatie, omdat Turkse Cyprus, dat alleen door Turkije wordt erkend, ook op de conferentie is uitgenodigd. Hoewel het deels ook een Nederlandse binnenlandse aangelegenheid is, wordt het nieuws niet gebracht in Algemeen Dagblad. Haar Franse tegenhanger, Libération, brengt het nieuws wel evenals NRC Handelsblad.
273
Barroso: Turkije is er nog niet in NRC Handelsblad 22 september 2004 en La Turquie ne remplit pas les
critères de l’UE in Libération 22 september 2004. 274
Bruxelles dédramatise l’adhésion de la Turquie in Le Figaro 29 september 2004.
275
Toetreding Turkije goed voor de EU in NRC Handelsblad 30 september 2004.
276
De berichtgeving in de rest van de maand concentreert zich rond 6 en 7 oktober. Alle kranten besteden ongeveer evenveel aandacht aan het advies van de Europese Commissie om de toetredingsonderhandelingen met Turkije te openen. Over het algemeen geldt dat het nieuws positief en neutraal is. Echter de Nederlandse kranten brengen beiden ook een negatief bericht. Algemeen Dagblad brengt een achtergrondartikel over de inhoud van het advies, maar brengt in hetzelfde bericht ook de mededeling dat minister Verdonk van Vreemdelingenzaken streng zal zijn voor de nieuwkomers, die na de toetreding van Turkije naar Nederland zullen komen.277 NRC Handelsblad legt in haar bericht de nadruk op de details die niet allen even
positief voor Turkije zijn.278
De laatste berichten die in oktober de aandacht verdienen, zijn berichten die zijn verschenen in NRC Handelsblad en Le Figaro. In deze berichten komen onderwerpen naar voren die ook bij deze kranten te verwachten zijn. Ondanks het soms negatieve nieuws wijzen beide kranten op het feit dat Turkije al sinds lange tijd tot de Unie wil toetreden.279 Dit is een onderwerp dat mogelijk de lezers van Algemeen Dagblad en Libération minder intereseert en daarom door deze kranten niet aangestipt wordt in de berichtgeving rondom het advies van de Europese Commissie.
November
Voor november geldt hetzelfde als voor augustus. In alle kranten zijn maar weinig berichten verschenen die te maken hebben met Turkije en haar mogelijke toetreding tot de Unie. De berichten die in de verschillende kranten zijn verschenen, hebben geen overeenkomsten. Dit geldt niet voor een bericht dat zowel in Le Figaro als Libération verscheen. In beide kranten staat het nieuws dat alleen de details rond de toetreding van Turkije nog geregeld moeten worden.280 In NRC Handelsblad is deze maand wegens gebrek aan nieuws rond de toetreding van Turkije, veel aandacht voor binnenlandse zaken en een aantal achtergrondartikelen.281
Wat verder opvalt, is dat NRC Handelsblad en Le Figaro geen aandacht besteden aan het feit dat de Franse president Chirac een stap terug lijkt te zetten in de toetreding van Turkije. Begin november pleitte hij voor het openhouden van een derde weg, te weten een
277
Europa streng voor Turken in Algemeen Dagblad 7 oktober 2004.
278
Voor Turkije zit het venijn in de details in NRC Handelsblad 7 oktober 2004.
279
Turkije al lang in de wachtkamer van de EU in NRC Handelsblad 6 oktober 2004 en Turquie: le compte à
rebours in Le Figaro 6 oktober 2004. 280
L’adhésion de la Turquie au centre d’une bataille de dates in Le Figaro 25 november 2004 en Turquie-UE:
ultimes discussions in Libération 30 november 2004. 281
Kabinet positief over Turkije in de EU in NRC Handelsblad,6 november 2004; Europa en de halve maan in
NRC Handelsblad, M 6 november 2004; Belangstelling voor Turkse minister in NRC Handelsblad 24 november
speciaal partnerschap. Het is opvallend dat dit bericht niet in Le Figaro staat, omdat deze krant regelmatig kritiek uit op de Franse president. Daarnaast valt te verwachten dat NRC
Handelsblad, die wel aandacht besteedt aan het feit dat Chirac een referendum wil als het
moment daar is dat Turkije daadwerkelijk zal toetreden, ook aandacht besteedt aan het feit dat de Franse president een koerswijziging inzet inzake de Turkse toetreding. Libération is de enige krant die hier wel aandacht aan besteedt.282
December
In alle kranten verschijnen de berichten voor 20 december. Deze maand berichten alle kranten over het besluit van de Europese Raad van Ministers om de onderhandelingen met Turkije op 3 oktober 2005 te openen. De berichtgeving hierover is meest positief of neutraal, alleen NRC
Handelsblad publiceert een negatief artikel betreffende de toetreding.283
Deze krant wijst als enige nadrukkelijk op de negatieve aspecten voor Turkije die aan het besluit van de Europese Raad kleven. Voorafgaand aan dit besluit heeft ook het Europees Parlement een stemming gehad, waarin met overweldigende meerderheid voor het openen van de
toetredingsonderhandelingen werd gekozen. De uitslag van deze stemming was echter niet bindend voor het besluit van de Europese Raad van Ministers. Het valt te verwachten dat in ieder geval NRC Handelsblad en Le Figaro hierover berichtten. In het geval van Le Figaro klopt dit wel. Echter NRC Handelsblad heeft het nieuws, dat wel door Algemeen Dagblad gebracht wordt, aan zich voorbij laten gaan. Dit geldt ook voor Libération.
Rondom de kwestie Cyprus zijn een aantal artikelen verschenen. Het probleem rond de besluitvorming in december was dat Turkije geen handreiking naar Cyprus wilde doen,
voordat het zekerheid had dat de toetredingsonderhandelingen zouden beginnen. Libération is de enige van de vier kranten, die niets met de erkenning van Cyprus doet. De krant meldt echter wel dat Turkije bereid is nieuwe stappen te doen om de verhoudingen met Cyprus te verbeteren, erkenning valt hier niet onder.284 Begin december meldden zowel Algemeen
Dagblad als Le Figaro dat de erkenning van Cyprus automatisch geschiedt op het moment dat
Turkije de onderhandelingen met de Unie start. Het land onderhandelt immers met alle landen van de Unie en daar valt Cyprus ook onder.285 Opvallend is wel dat Algemeen Dagblad hierbij een positieve insteek heeft en Le Figaro een negatieve. NRC Handelsblad bericht over de
282
Marche arrière sur la Turquie? in Libération 6 november 2004.
283
Dubbel bericht voor Turkije in NRC Handelsblad 16 december 2004.
284
La Turquie en marche vers l’Union européenne in Libération 14 december 2004.
285
Cyprus automatisch erkend in Algemeen Dagblad 1 december 2004 en Borrel: une reconaissance de facto de
weigering van Turkije om Cyprus te erkennen en dat het land geen gebaar richting Cyprus zal maken.286 De Nederlandse kranten besteden daarnaast nog aandacht aan een ander aspect in de kwestie Cyprus, dat niet in de beide Franse kranten naar voren komt. Het gaat hier om het feit dat Cyprus al jaren problemen oplevert in de verhoudingen tussen Turkije en de Unie.287
Verder besteden de twee Franse kranten en NRC Handelsblad veel aandacht aan de manier waarop Erdogan achter de schermen heeft gewerkt en het feit dat hij een diplomatiek succes heeft behaald. Algemeen Dagblad besteedt alleen, evenals Le Figaro, aandacht aan het feit dat Turkije met gemengde gevoelens in Europa wordt ontvangen. Libération heeft ook maar een bericht over het succes dat Erdogan in Europa heeft behaald.
Concluderend kan gezegd worden dat, gekeken naar de inhoud van de berichten, dat de Franse kranten meer aandacht hebben voor de gevoelens zoals die in hun eigen land, zowel onder de bevolking als onder politici, leven. De Nederlandse kranten hebben hier minder aandacht voor. Toch bestaan er overeenkomsten tussen de Nederlandse en Franse kranten. De kranten die zich richten op de intellectuele elite hebben meer oog voor de ontwikkelingen in het buitenland en voor andere aspecten van de Turkse toetreding, zoals het feit dat het land jaren wacht op toetreding tot de Unie. Ook is in deze kranten meer ruimte voor de
achtergronden bij het nieuws. De andere twee kranten, Algemeen Dagblad en Libération, zijn meer naar binnen gericht en besteden weinig aandacht voor de ontwikkelingen die in het buitenland gaande zijn.
5.3.2. Kwalitatieve Analyse Opiniepagina’s
Op de opiniepagina’s kunnen veel meer argumenten voor en tegen de toetreding van Turkije genoemd worden dan op de nieuwspagina’s. Voorbeelden van deze argumenten kunnen zijn: de islam, de grootte van het land, het strategisch belang en ligt het land in Europa of Azië? In hetgeen hieronder volgt zullen de argumenten die in de vier kranten gebruikt worden met elkaar vergeleken worden. De vraag is of de twee kranten die zich richten op de intellectuele elite, NRC Handelsblad en Le Figaro, meer rationele argumenten zullen gebruiken dan de twee andere kranten. Daarnaast is gekeken naar het aantal bijdragen met de mening van voor-
286
Turkse premier: geen gebaar richting Cyprus in NRC Handelsblad 11 december 2004.
287
Zie onder meer: Erkenning: Cyprus als splijtzwam in NRC Handelsblad 17 december 2004; Cyprus al jaren
en tegenstanders en bijdragen die als neutraal te kwalificeren zijn. Hieronder volgt een overzicht van het percentage bijdragen dat voor of tegen de toetreding van Turkije is of neutraal. De aantallen zijn omgezet naar percentages, zodat de vergelijking tussen de kranten beter gemaakt kan worden. De meeste bijdragen, in aantallen, zijn verschenen in Le Figaro, gevolgd door NRC Handelsblad, Libération en Algemeen Dagblad.
Opinie 0 10 20 30 40 50 60 70 Algemeen Dagblad NRC Handelsblad Libération Le Figaro Kranten P e rc e n ta g e s Voor Tegen Neutraal
Uit deze grafiek blijkt duidelijk dat in NRC Handelsblad en Le Figaro de meeste bijdragen gekant zijn tegen de toetreding van Turkije. Opvallend is dat in Algemeen Dagblad een evenwichtige afweging is gemaakt tussen bijdragen van voor- en tegenstanders. Vraag is of dit ook de mening van de lezer weerspiegelt, in de wetenschap dat het grootste deel van de Nederlandse bevolking tegen Turkse toetreding is. Dit geldt in zekere mate ook voor
Libération. De meeste Fransen zijn tegen de toetreding van Turkije tot de Europese Unie,
maar toch is dit geluid in deze krant het minste te horen. Over het algemeen zijn de bijdragen in Libération voor toetreding van Turkije.
De bespreking van de argumenten die gebruikt worden, gebeurt per categorie. Dit betekent dat bij voorbeeld voor het religieuze argument op een rij wordt gezet welke kranten