Aantal artikelen

In NRC Handelsblad zijn meer artikelen over het mogelijk openen van

toetredingsonderhandelingen met Turkije verschenen dan in Algemeen Dagblad. In totaal zijn er 119 artikelen met betrekking tot dit onderwerp verschenen. Zoals in de tabel hieronder is te lezen, zijn in de maanden juli en augustus de minste berichten verschenen. In tegenstelling tot

waarin ophef ontstond over het feit dat Turkije overspel strafbaar wilde stellen. De meeste berichten zijn verschenen in december, toen de Europese Raad van Ministers een besluit moest nemen over het al dan niet openen van toetredingsonderhandelingen met Turkije.

NRC Totaal 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Ju^li A^ug us^tu s S^ep te^m be^r O^kt ob^er N^ov em^be r D^ec em be^r Maand A a n ta l a rt ik e le n Reeks1 Reeks2

De meeste berichten in juli zijn verschenen aan het begin van de maand, vlak nadat Nederland het voorzitterschap van de Europese Unie over had genomen. De artikelen die in september zijn verschenen zijn geconcentreerd rond het moment dat de discussie over de overspelwet zowel in Turkije als in Europa op haar hoogtepunt was. In oktober zijn de meeste artikelen over de mogelijke toetreding van Turkije tot de Unie verschenen op 6 en 7 oktober. Dit is gelegen in het feit dat de Europese Commissie op 6 oktober 2004 het groene licht gaf aan de Raad van Ministers om te beginnen met toetredingsonderhandelingen met Turkije. Hierin is geen verschil te zien met de ontwikkeling die hierboven bij het Algemeen Dagblad is geconstateerd.

In december zijn de meeste berichten verschenen rondom het mogelijk openen van de toetredingsonderhandelingen met Turkije. De berichtgeving concentreert zich op 15, 16, 17 en 18 december, rond de dag dat de Europese Raad van Ministers het besluit nam om de

toetredingsonderhandelingen met Turkije te beginnen.

Evenals bij het Algemeen Dagblad zijn de meeste berichten op de buitenlandpagina’s van de krant verschenen. In het geval van NRC Handelsblad gaat het om de helft van alle verschenen artikelen, te weten 55 artikelen. Er zijn over de gehele periode gemeten 25 berichten op de opiniepagina’s van de krant verschenen. Achttien artikelen verschenen op de

voorpagina, waarvan de meeste in december, tien artikelen stonden op de binnenlandpagina’s. De overige twee artikelen verschenen op pagina’s die vallen onder de rubriek ‘overig’.

3.3.2. Kwalitatieve Analyse Nieuwspagina’s

Neutrale Berichtgeving

In het overgrote deel van de berichtgeving op de nieuwspagina’s, te weten 38 procent, neemt de krant geen standpunt en of brengt het nieuws dat niet positief of niet negatief is ten

opzichte van de Turkse toetreding. Dit betekent dat er geen mening in het artikel wordt gegeven, niet door de verslaggever en niet door middel van een citaat. In juli is een bericht gekwalificeerd als neutraal. In augustus zijn twee berichten als neutraal gekwalificeerd. Een voorbeeld van een bericht waarin duidelijk alleen feiten worden voorgesteld is verschenen op 31 augustus 2004:

“De Turkse regering wil overspel opnieuw als misdrijf gaan bestempelen, zo heeft minister van Justitie Cemil Cicek gezegd. Zijn regerende Gerechtigheid- en Ontwikkelingspartij (AKP) die voortkomt uit de moslimfundamentalistische beweging, wil de overspelwet terugbrengen in het kader van de hervorming van de hele strafwet. Die hervorming is in principe bedoeld om de strafwetgeving in overeenstemming te brengen met Europese criteria. En dat is weer nodig wil Turkije in aanmerking komen voor toetreding tot de Europese Unie, wat het vurig wil.”

Over het algemeen ligt het aantal verschenen neutrale berichten per maand hoger of gelijk aan het aantal verschenen positieve of negatieve berichten. In september is dit niet het geval, in deze maand zijn vier neutrale berichten verschenen, negen negatieve berichten en zeven positieve berichten. De neutrale berichten in september hebben betrekking op verschillende buitenlandse berichten, zoals het feit dat Camiel Eurlings rapporteur voor Turkije wordt, de Turkse overspelwet voor de Turkse premier Erdogan een dilemma is en het feit dat Franse politici de mogelijke toetreding van Turkije gebruiken voor eigen politiek gewin.⁵⁷

In oktober zijn zeven berichten verschenen die te kwalificeren zijn als neutraal. De onderwerpen van deze artikelen zijn evenals in september zeer divers. Ze lopen uiteen van de bereidheid van Turkije om vijftien jaar te wachten tot het land tot de Unie kan toetreden tot het bericht dat tussen de Unie en Turkije onenigheid bestaat over het begin van de

onderhandelingen en het open karakter met betrekking tot het einde van de onderhandelingen.

57

Eurlings rapporteur Turkije in NRC Handelsblad 15 september 2004; Turkije klem tussen overspel en Europa in NRC Handelsblad 22 september 2004; Ambities vertroebelen debat over EU in NRC Handelsblad 28

Het meest opvallende neutrale bericht in november, vier in totaal, is aan het eind van de maand verschenen op de voorpagina. Het gaat hier om een achtergrondartikel over het leven in Turkije. Daarnaast wordt het beeld geschetst dat Turken op het platteland van Europa hebben: Europa staat voor geld en geluk. De verslaggever is naar een klein dorp gegaan. Hij laat de problemen die het dorp heeft zien, geen elektriciteit in de winter, de vloer in de school moet in de winter met mest bedekt worden om de warmte binnen te houden:

“Gezien al deze problemen is het niet verbazingwekkend dat de Europese Unie een icoon in het dorp is geworden die staat voor geld en geluk. “Is er werkloosheid in Nederland?” vraagt Azlan

stomverbaasd.”⁵⁸

In december is het aantal neutrale berichten ten opzichte van november bijna

verviervoudigd tot vijftien. Dit komt in de eerste plaats doordat er ook bijna vier keer zoveel berichten zijn verschenen deze maand en wellicht ook door het feit dat de Europese Raad van Ministers besloot dat de toetredingsonderhandelingen met Turkije geopend konden worden. In de periode tussen 14 en 18 december 2004 (van twee dagen voor tot twee dagen na het besluit van de Europese Raad gemeten) zijn tien als neutraal te bestempelen berichten verschenen. Een van de neutrale berichten die in december zijn verschenen, brengt een achtergrondartikel over de geschiedenis van Turkije en laat zien dat het land al lang bezig is met haar

hervormingen:

“Atatuerk is zelf immers de sleutel om het moderne Turkije te begrijpen – zonder hem schreven de Turken nu nog wellicht in het Arabische alfabet, stond het land vol met religieuze scholen (madrassa’s) en was vermoedelijk alcohol, zoals in een aantal Arabische landen, taboe.”⁵⁹

Positieve berichtgeving

Het aantal positieve en negatieve berichten dat in de gehele gemeten periode is verschenen, ligt gelijk op 31 procent van het totaal aantal verschenen berichten. Iedere maand ligt het aantal positieve berichten nagenoeg gelijk aan het aantal negatieve berichten. Het enige positieve bericht, van de vijf verschenen berichten, dat in juli is verschenen, stond op de voorpagina en hierin pleitte Jan Peter Balkenende voor een eerlijke behandeling van Turkije. Hiermee keert hij zich tegen tegenstanders van de toetreding van Turkije, die voornamelijk de islam gebruiken als argument tegen toetreding:

“We mogen ons niet laten leiden door angst, bijvoorbeeld voor de islam. Drempels opwerpen tegen een bepaalde angst past de Europese waardengemeenschap niet. Onze weerstand dient zich niet te richten

58

Leren met de stank van gedroogde poep in je neus in NRC Handelsblad 29 november 2004.

59

tegen religies, maar tegen mensen en groepen die hun godsdienst misbruiken om met geweld hun zin door te drijven.”⁶⁰

In augustus zijn twee berichten verschenen die als positief te kwalificeren zijn. Het gaat om een artikel over mensenrechtenactivisten die langs Turkse koffiehuizen gaan om bezoekers informatie te geven over democratie en mensenrechten. Het tweede artikel brengt het nieuws dat de Adviesraad Internationale Vraagstukken, een adviesorgaan van het kabinet, het kabinet adviseert dat de EU in december moet besluiten binnen twee jaar de

onderhandelingen met Turkije te openen. Van de twintig verschenen nieuwsberichten in september zijn er zeven positief tegen negen negatief. Het aantal negatieve berichten ligt mogelijk hoger door de discussie betreffende het strafbaar stellen van overspel in Turkije. De eerste vier positieve berichten zijn verschenen voordat deze discussie losbarstte. De andere drie zijn verschenen nadat de Turkse regering had besloten om de overspelwet niet in stemming te brengen in het parlement en de overige strafwethervormingen alsnog werden doorgevoerd.

De positieve berichten die in oktober verschenen zijn, zijn verschenen op 6 en 7 oktober. 6 oktober bracht de Europese Commissie een positief advies uit aan de Europese Raad van Ministers met betrekking tot het openen van de toetredingsonderhandelingen met Turkije. Het land heeft volgens de Commissie voldoende vorderingen gemaakt om te kunnen starten met onderhandelingen die tien tot vijftien jaar zullen duren. Daarnaast wordt door de krant gewezen op het feit dat de aanloop naar dit besluit lang is geweest:

“Het voorwaardelijke groene licht dat Turkije vandaag van de Europese Commissie heeft gekregen, luidt waarschijnlijk het begin in van een lange Turkse mars door duizenden pagina’s EU-regels. Turkije zit al geruime tijd in de wachtkamer van de Europese Unie. Sommigen beweren zelfs al vanaf 1963, toen het zogenoemde associatieverdrag in werking trad.”⁶¹

In de maand november zijn van de negen verschenen nieuwsberichten drie berichten als positief te beschouwen. Deze berichten zijn niet aan een bepaalde periode in de maand te koppelen en evenmin aan een onderwerp. Het gaat over het feit dat het Nederlandse kabinet positief is als het gaat om Turkse toetreding, over politici die op de bres staan voor de toetreding van Turkije en het feit dat Turkije net zo Europees kan worden als Europa wil dat het wordt.

In december zijn maar liefst negen berichten als positief te kwalificeren. Zeven van deze berichten zijn verschenen voor 17 december, de datum waarop de Europese leiders besloten dat de toetredingsonderhandelingen met Turkije in oktober 2005 zouden beginnen. In

60

Balkenende wil ‘eerlijk oordeel’ EU over Turkije in NRC Handelsblad 21 juli 2004.

61

deze berichten wordt veel aandacht besteed aan het feit dat Turkije in een heleboel opzichten sterk is veranderd en moderner is geworden:

“… het oude Turkije, waar de overheid het volk beloert en aan niemand verantwoording aflegt behalve aan zichzelf. Maar in het nieuwe Turkije dat op weg is naar Brussel en mede daarom steeds

democratischer wordt, wil de overheid dienstbaar zijn aan het volk.”⁶²

“Gelovige moslims zeggen vaak en graag dat de antwoorden op de eeuwige vragen van het leven altijd en overal hetzelfde zijn en in de koran gevonden kunnen worden. Maar ondanks die drang om terug te gaan naar de bron, heeft de afgelopen jaren een modernisering plaatsgehad die maakt dat de Turkse islam uniek is.”⁶³

In het laatste artikel worden ook voorbeelden gegeven om te laten zien dat de Turkse islam uniek is en ook modern. Zo wordt er gewezen op het feit dat Turkse zakenlieden niet meer vijf keer per dag bidden en het feit dat bij sommige gelegenheden de scheiding tussen mannen en vrouwen in de moskee niet bestaat.

Negatieve berichtgeving

Zoals hierboven als is gezegd, is het aantal verschenen negatieve en positieve berichten gelijk. In beide categorieën zijn 26 nieuwsberichten verschenen. In de eerste maand van het

Nederlandse voorzitterschap van de Unie, juli 2004, zijn twee berichten verschenen die te kwalificeren zijn als negatief. Het gaat om een bericht op de voorpagina van de krant en het bijbehorende achtergrondartikel op de binnenlandpagina’s. Hierin wordt het nieuws gemeld dat staatssecretaris Nicolai voor Europese Zaken vindt dat de Europese Commissie

voorzieningen moet treffen om het vrij verkeer van personen ook na de Turkse toetreding voor zeven jaar te blokkeren:

“‘Wij zullen als voorzitter van de EU de zaak met de Europese Commissie bespreken’, aldus Nicolai. ‘De kwestie van migratie moet zeer serieus door de Europese Commissie ter hand worden genomen.’ Nicolai verklaarde dat zijn suggestie vooral was ingegeven door de behoefte de gevoelens van

onbehagen te neutraliseren, die volgens hem bij grote delen van de bevolking over een mogelijk Turkse lidmaatschap leven.”⁶⁴

Het enige negatieve bericht dat in augustus in NRC Handelsblad is verschenen, heeft betrekking op de Turkse strafwethervormingen die noodzakelijk zijn om lid te kunnen worden van de Unie en in eerste instantie om de toetredingsonderhandelingen met de Turkse

republiek te kunnen openen. Dit onderwerp komt ook terug in een aantal negatieve

nieuwsberichten in september. Dit is de maand dat de discussie over het strafbaar stellen van

62

Een overheid die dienstbaar is aan het volk in NRC Handelsblad 2 december 2004.

63

De moderne islam van Turkije in NRC Handelsblad 6 december 2004.

64

‘Grens zeven jaar dicht voor Turken’ en Nicolai: grens zeven jaar dicht voor Turken in NRC Handelsblad 3 juli 2004.

overspel losbarst. Vier van de negatieve berichten gaan over de hervorming van het Turkse strafrecht, de positie van de vrouw en het strafbaar stellen van overspel. Daarnaast zijn de Duitse oppositieleider Angela Merkel, de voorzitter van de Europese Commissie, Jose Manuel Barroso, en Eurocommissaris Franz Fischler van mening dat Turkije niet moet toetreden tot de Unie. Merkel heeft een brief geschreven aan haar conservatieve collega-politici in Europa met daarin de oproep om zich tegen een volwaardig EU-lidmaatschap van Turkije uit te spreken.⁶⁵ Volgens haar hoort het land niet bij de Europese Unie. Fischler is van mening dat Turkije meer oosters dan Europees is en hij twijfelt over de seculiere en democratische ambities van het land in de toekomst.⁶⁶

In oktober, de maand dat Europese Commissie haar advies met betrekking tot het openen van toetredingsonderhandelingen met Turkije bekend maakt, zijn vijf negatieve berichten verschenen. Het eerste negatieve bericht is verschenen op 1 oktober. De krant brengt het bericht dat er een diplomatieke rel tussen Turkije en de EU is ontstaan, omdat het land Turks-Cyprus, een land dat alleen door Turkije erkend wordt, heeft uitgenodigd voor een bijeenkomst van de Islamitische Conferentie Organisatie. EU-voorzitter Nederland heeft hierop de Europese landen opgeroepen om niet naar de conferentie te gaan. Verder wordt deze maand een aantal keer aandacht besteed aan de positie van Frankrijk ten opzichte van Turkse toetreding. President Jacques Chirac pleitte voor een referendum op het moment dat Turkije toe zou mogen treden na onderhandelingen. De Franse parlementariër François Bayrou vindt dat onderhandelingen niet automatisch tot mogen leiden tot een volwaardig lidmaatschap, Europa moet haar handen vrij houden voor andere oplossingen. De reden hiervoor:

“Nu geloof ik niet dat het mogelijk is om culturen en volkeren blijvend bij te buigen. Integendeel: de omgebogen identiteit springt terug als een veer, keert terug als een boemerang. Dat kost de nodige tijd – tientallen jaren zijn daarbij niets – maar zij keert terug in de hardste, meest neurotische, gewelddadigste vorm, in de gedaante van fundamentalisme, fanatisme, gewelddadigheid. Hoe sterker zij omgebogen is, des te krachtiger zal zij terugveren. Wilt u Turkije aanpassen, dan zal dat Turkije in andere vormen terugkomen.”⁶⁷

In hetzelfde artikel zegt Bayrou ook dat religie in zijn ogen geen rol speelt. Hij wijst op de miljoenen moslims die in Frankrijk wonen en die dezelfde rechten hebben als hij en daar staat hij achter. Daarnaast zegt hij een lidmaatschap van het islamitische Bosnië wel te

ondersteunen.

65

Campagne tegen toetreding Turkije in NRC Handelsblad 17 september 2004.

66

Fischler tegen Turkije in EU in NRC Handelsblad 10 september 2004.

67

In november zijn twee nieuwsberichten verschenen die te kwalificeren zijn als negatief. Cyprus dreigde deze maand haar veto te gebruiken om te voorkomen dat

toetredingsonderhandelingen met Turkije worden geopend. De Cypriotische minister van Buitenlandse Zaken, Georgios Iacovou, zegt dat hij geen bezwaar heeft tegen het Turkse lidmaatschap, maar:

“Ik heb allerlei soorten redeneringen gehoord waarom dat niet zou moeten (het Turkse

EU-lidmaatschap, M.H.). Turkije is niet christelijk, wordt er gezegd, het is niet Europees. Wij delen die bezwaren niet, uit respect voor onze medeburgers de Turks-Cyprioten, red.. Turkije heeft onlangs zijn veto tegen ons gebruikt in Eurocontrol. Hoe kan Turkije verwachten dat wij ons veto in december niet gebruiken terwijl het zelf in allerlei organisaties zijn veto tegen ons uitspreekt?”⁶⁸

In het tweede negatieve bericht van deze maand, van 30 november, is te lezen dat Nederland extra eisen voor Turkije wil. Het gaat om extra voorwaarden die de EU-voorzitter wil stellen, zoals het feit dat “de eventuele besprekingen met Turkije over toetreding onmiddellijk stopgezet kunnen worden als negen lidstaten van oordeel zijn dat Turkije de mensenrechten niet respecteert, de beginselen van de rechtstaat onvoldoende handhaaft of in strijd handelt met democratische principes.”⁶⁹

Vijf van de zeven verschenen negatieve nieuwsberichten in december 2004, zijn verschenen op 16 en 17 december. Dit waren de dagen dat de Europese Raad van Ministers bijeen was om te besluiten of de toetredingsonderhandelingen met Turkije konden beginnen. Twee van deze berichten gaan over het feit dat de Turkse Republiek Cyprus niet expliciet wil erkennen:

“De Unie vindt dat Turkije tot een vorm van erkenning van het gedeelde eiland moet overgaan, voordat de onderhandelingen over het EU-lidmaatschap kunnen beginnen. De Turkse premier Erdogan weigert dit.”⁷⁰

Dit onderwerp komt later in de maand nog terug als premier Balkenende een toespraak houdt in het Europees Parlement, waarin hij zegt dat ‘Turkije Cyprus moet erkennen’.⁷¹ Het komt ook naar voren als de krant op 23 december bericht dat President Papadopoulos van Cyprus zinspeelt op een veto als Turkije niet voor 3 oktober, de datum waarop de onderhandelingen met de Turkse Republiek beginnen, Cyprus stilzwijgend erkent.⁷²

68

Cyprus speelt met idee van veto tegen Turkije in NRC Handelsblad 25 november 2004.

69

Nederland: extra eisen voor Turkije in NRC Handelsblad 30 november 2004.

70

EU botst hard met Turkije over Cyprus in NRC Handelsblad 17 december 2004.

71

‘Turkije moet Cyprus erkennen’ in NRC Handelsblad 21 december 2004.

72

In document “Als Turkije niet klaar is voor Europa, is Europa niet klaar voor Turkije” (pagina 36-44)