In de Franse kranten is veel ruimte voor berichtgeving over Europa en in het bijzonder voor berichtgeving met betrekking tot het openen van toetredingsonderhandelingen met Turkije. De meeste aandacht in Libération en Le Figaro gaat uit naar feitelijke berichtgeving en het brengen van nieuws. Ongeveer eenderde van de berichtgeving in beide kranten is verschenen op de opiniepagina’s.
4.1. Libération
Zoals in hoofdstuk twee is opgemerkt is de verwachting dat Libération meer aandacht zal besteden aan argumenten die betrekking hebben op de emotie, te weten religieuze
argumenten. Dit zal naar mijn idee ook naar voren komen in de berichten die verschijnen op de opiniepagina’s. In de begintijd van de krant is de krant extreem-links georiënteerd. Na het vertrek van oprichter Jean-Paul Sartre, begin jaren tachtig, schuift de krant meer op naar de linkse sociaal-democraten. De krant houdt niettemin nog wel enige anarchistische
overtuigingen die sterk verankerd zijn in de geschiedenis van de krant. De vraag is of dit ook in de onderwerpen van de artikelen naar voren komt, zowel op de nieuwspagina’s als op de opiniepagina’s.
4.1.1. Aantal Artikelen
In Libération zijn in totaal in de periode van 1 juli 2004 tot en met 31 december 2004 74 artikelen verschenen. Dit is gemiddeld 12 artikelen per maand gerekend over de gehele periode. Er is echter een maand waarin helemaal geen artikelen zijn verschenen, namelijk augustus. Hieronder volgt een overzicht van de artikelen, inclusief de artikelen die op de opiniepagina’s zijn verschenen:
Libération Totaal 0 5 10 15 20 25 30 Juli Aug ustu s Sep tem ber Okt ober Nov embe r Dec embe r Maand A a n ta l a rt ik e le n Reeks1 Reeks2
Uit de tabel valt verder af te lezen dat de meeste artikelen in de maand oktober verschenen zijn. Dit is opvallend, omdat in deze maand de Europese Commissie aan de regeringsleiders het, niet-bindende, advies gaf om de toetredingsonderhandelingen te openen. Het besluit daarover viel echter pas op 17 december 2004. De Europese Raad van Ministers nam op deze datum de beslissing om op 3 oktober 2005 toetredingsonderhandelingen met Turkije te beginnen. Van de 27 artikelen die in oktober zijn verschenen, zijn er vijf op 6 oktober 2004 verschenen, de dag waarop de Europese Commissie een positief advies uitbracht betreffende het openen van de toetredingsonderhandelingen met Turkije. Het feit dat in augustus geen artikelen verschenen zijn, kan verklaard worden vanuit het gegeven dat rond Turkije geen beslissingen genomen moesten worden en het land zelf ook niet negatief in het nieuws kwam, zoals dat in september wel het geval was.
In juli en november ligt het aantal verschenen artikelen op respectievelijk zeven en zes. In deze maanden gebeurt weinig omtrent de besluitvorming rond het openen van
toetredingsonderhandelingen. In juli concentreert de berichtgeving zich op 19 en 21 juli. Het gaat op deze dagen voornamelijk om binnenlandse berichtgeving. In november is de
berichtgeving meer gespreid over de maand.
Toen de discussie over de Turkse overspelwet op haar hoogtepunt was, in september, zijn in Libération tien berichten verschenen. Deze hebben vooral betrekking op het invoeren van deze wet en het stilleggen van de stemming in het Turkse parlement over de
strafwethervormingen. In december zijn 24 berichten verschenen. Deze concentreren zich rond 16 december, de dag waarop de Europese Raad van Ministers bijeen kwam om een besluit te nemen over het openen van onderhandelingen met Turkije. Op 15 december zijn
drie berichten verschenen, op 16 december vier en op 17 december ook vier. Dit is bijna de helft van het totaal aantal artikelen dat deze maand is verschenen.
De meeste artikelen over de besluitvorming rond de toetreding van Turkije tot de Unie zijn verschenen op de buitenlandpagina’s. In totaal zijn er 34 artikelen op deze pagina’s verschenen. Er stonden geen berichten over Turkije op de voorpagina, twaalf op de
binnenlandpagina’s, 24 op opiniepagina’s en de laatste vier verschenen in de rubriek overig. In deze laatste rubriek zijn artikelen opgenomen die in bijlagen bij de krant verschenen, op de economiepagina’s en andere pagina’s dan de voorpagina, de binnenlandpagina’s, de
buitenlandpagina’s en de opiniepagina’s.
4.1.2. Kwalitatieve Analyse Nieuwspagina’s
Neutrale berichtgeving
De berichtgeving is over het algemeen neutraal, over de gehele periode gemeten is ruim 54 procent neutrale berichtgeving. Dit betekent dat er geen mening in het artikel wordt gegeven, niet door de verslaggever en niet door middel van een citaat. In juli zijn drie berichten
gekwalificeerd als neutraal. Van de berichtgeving in de maanden oktober en december is de meeste berichtgeving neutraal. Er zijn weinig korte berichten over Turkije en het eventueel openen van toetredingsonderhandelingen verschenen. In oktober gaat het om een bericht van ongeveer honderd woorden, de overige artikelen zijn veel langer. Een voorbeeld van een langer artikel is Un référendum peut en sauver un autre op 2 oktober. Hierin wordt bericht over het feit dat de Franse president Chirac een referendum wil bij iedere nieuwe uitbreiding van de Unie, dus ook voor Turkije. In de krant wordt in oktober ook enkele malen aandacht besteed aan de achtergrond van Turkije en de toetreding tot de Unie. Op 6 oktober geeft de krant een lijst met feiten over Turkije96 en daarnaast wordt ingegaan op een aantal vragen die spelen bij de, zoals de krant dat noemt, omstreden toetreding van Turkije tot de Unie.97
In september zijn vier berichten gekwalificeerd als neutraal. Het gaat in drie van deze artikelen over de strafwethervormingen. In het eerste artikel, verschenen op 15 september, meldt de krant dat Turkije de omstreden overspelwet heeft ingetrokken. Het tweede en derde artikel gaan over het feit dat Turkije voor Europa kiest: “Pour adhérer à l’UE, le Premier
96
Turquie a savoir in Libération 6 oktober 2004.
97
ministre cède sur la pénalisation.”98 Het artikel meldt hierbij dat het Turkse parlement in buitengewone zitting bijeen is gekomen en dat ze de overspelwet buiten stemming hebben gehouden. Dit is ook het bericht dat op 27 september wordt gebracht.99 Het laatste neutrale artikel deze maand heeft te maken met een pact dat Parijs, Berlijn en Madrid hebben gesloten als het gaat om de strafwethervormingen in Turkije.100
Driekwart van alle berichten in november is te kwalificeren als neutraal. Het gaat in deze berichten om de vrees die bestaat onder sceptici, die bang zijn voor massale immigratie, en om de laatste horden die genomen moeten worden voor besloten wordt dat de
onderhandelingen voor toetreding van Turkije worden begonnen.101 Van de negen neutrale berichten die in december zijn verschenen, is meer dan de helft, te weten vijf, verschenen op 16, 17 en 18 december. Dit is in de periode rond de Europese top waarop een besluit werd genomen over het al dan niet openen van de toetredingsonderhandelingen met Turkije. In deze berichten wordt ook enkele malen aandacht besteed aan het feit dat de regeringsleiders voor toetreding van Turkije zijn, maar dat de inwoners van de verschillende Europese landen, waaronder Frankrijk en Nederland, tegen deze toetreding zijn.
Positieve berichtgeving
De percentages positieve en negatieve berichtgeving ontlopen elkaar veel, respectievelijk 16 procent en 30 procent. In september en november zijn geen berichten verschenen die als positief zijn te kwalificeren.
In juli is een positief bericht verschenen, hoewel het begint met de zin dat het land historisch gezien niet Europees is, dat pleit voor het feit dat een Turks lidmaatschap van de Unie een uitdaging is:
“Ce qui fait le problème entre l’Europe et la Turquie, ce n’est pas l’islam ou le christianisme, c’est le fondement profane du lien social et des institutions. Il n’y a aucune raison convaincante de penser que l’islam n’est par essence pas compatible avec la démocratie et la laïcité. Aider la Turquie à manifester qu’il n’en est rien est assurément un défi exaltant pour les Européens.”102
In dit artikel wordt het argument dat de islam een bedreiging is voor de Unie en dat het land om die reden niet binnen Europa past tegengesproken. In september verandert de toon enigszins, in die zin dat er geen positieve berichten zijn verschenen. In oktober is dit echter
98
La Turquie choisit l’Europe in Libération 24 september 2004.
99
Nouveau code pénal: la Turquie à l’heure européenne in Libération 27 september 2004.
100
Paris, Berlin et Madrid affichent leur unité sur l’Europe in Libération 14 september 2004.
101
Marche arrière sur la Turquie? in Libération 6 november 2004; La peur française in Libération 29 november 2004 en Turquie – UE: ultimes discussions in Libération 30 november 2004.
102
anders. Deze maand verschijnen drie berichten die als positief te kwalificeren zijn tegen vier negatief. De drie positieve berichten in oktober zijn verschenen op 5 en 6 oktober.103 Ze gaan alledrie over het feit dat de Europese Commissie een positief advies heeft gegeven met betrekking tot het openen van toetredingsonderhandelingen met Turkije, omdat het land voldoet aan de voorwaarden:
“Dans une ‘recommandation’ de huit pages, adoptée aujourd’hui par la Commission, celle-ci estime que le pays respecte ‘suffisamment les critères politiques de Copenhague’, c’est-à-dire la démocratie et les droits de l’homme, pour espérer pouvoir rejoindre, à terme, les Vingt-Cinq.”104
December is de enige maand dat meer positieve artikelen dan negatieve artikelen zijn verschenen in Libération. Het eerste positieve artikel deze maand betreft een interview met de Turkse schrijver Yachar Kemal, die zich verbaast over de vijandigheid ten opzichte van de toetreding van zijn land tot Europa:
“Il n’y a pas de contradiction entre les deux cultures. Elles se complètent et peuvent s’enrichir mutuellement.”105
De andere drie positieve artikelen hebben betrekking op het besluit van de Europese
Commissie om de onderhandelingen met Turkije te openen. Op 14 december verscheen een kort artikel over het feit dat de laatste obstakels voor het kunnen openen van de
onderhandelingen zijn overwonnen. Het artikel meldt dat Turkije bereid is een nieuwe stap te zetten om de betrekkingen met Cyprus te normaliseren.106 17 december verschijnt het bericht dat de Unie zich aan Ankara wil verbinden, hierbij wordt ook de erkenning van Cyprus gemeld:
“Le Conseil européen de Bruxelles a confirmé hier l’ouverture de négociations avec la Turquie. D’ici-là, elle devra reconnaître la république de Chypre.”107
Op 18 december wordt nog gemeld dat zowel de Turkse premier Erdogan als de Turkse bevolking blij zijn met de uitkomst van de Europese top.108
Negatieve berichtgeving
Bijna eenderde van alle nieuwsberichtgeving in Libération is negatief. In juli is een bericht verschenen dat als negatief te kwalificeren is. Dit artikel wijst op de verdeeldheid in de Franse
103
Bruxelles pour des négociations d’adhésion de la Turquie à l’UE in Libération 5 oktober 2004; Porte
ouverte en L’UE donne son feu vert à Ankara in Libération 6 oktober 2004. 104
Idem.
105
Les Turcs ne comprennent pas les peurs de l’Europe in Libération, Week-end 2 december 2004.
106
La Turquie en marche vers l’Union européenne in Libération 14 december 2004.
107
L’Union prête à se fiancer à Ankara en octobre 2005 in Libération 17 december 2004.
108
politiek met betrekking tot de toetreding van Turkije, maar ook op het feit dat de tegenstand voor die Turkse toetreding groeit, zowel in Frankrijk als in andere Europese landen:
“Mais l’opposition à l’adhésion de la Turquie monte en France et dans les autres opinions publiques européennes. Seule démocratie dans un pays musulman et pilier depuis un demi-siècle du flanc sud-est de l’Otan, la Turquie inquiète néanmoins par sa situation géographique, au Carrefour des principales zones de crise.”109
Zoals eerder gezegd zijn in augustus geen berichten verschenen. In september zijn de meeste berichten negatief. Van de tien berichten die deze maand met betrekking tot de toetreding van Turkije en het openen van de toetredingsonderhandelingen verschenen, zijn er zes negatief. Deze artikelen bestaan voornamelijk uit kritiek op Turkije. Daarnaast brengt
Libération het bericht dat twee van de Eurocommissarissen die moeten instemmen met het
advies van de Europese Commissie aan de regeringsleiders, de Nederlander Frits Bolkestein en de Oostenrijker Franz Fischler, tegen de toetreding zijn.110 De reden hiervoor is dat zij vrezen voor enorme kosten bij Turkse toetreding en daarnaast zijn ze bang voor islamisering van Europa. Ook wordt deze maand veel aandacht besteed aan het feit dat Turkije overspel strafbaar wil stellen en het feit dat de stemming over de strafwethervormingen zijn uitgesteld. Deze hervormingen zijn noodzakelijk voor een positief advies van de Europese Commissie als het gaat om het openen van de toetredingsonderhandelingen.111 Op 21 september wordt er nog een kort artikel aan dit onderwerp gewijd:
“La Commission européenne durcit la pression sur le gouvernement turc et l’AKP, en rappelant hier qu’il n’était pas question d’engager des négociations d’adhésion à l’UE tant que la réforme ajournée du code pénal n’aurait pas été achevée.”112
In oktober zijn drie negatieve berichten verschenen. Dit aantal ligt gelijk aan het aantal positieve berichten deze maand. Deze drie berichten zijn zeer verdeeld over de maand. Het eerste bericht verschijnt op 1 oktober en brengt het nieuws dat er een nieuwe crisis is tussen Turkije en de EU. Het gaat om een kort berichtje dat EU-voorzitter Nederland de 25 andere lidstaten heeft opgeroepen om een bijeenkomst van de Islamitische Conferentie Organisatie te boycotten, omdat Turks-Cyprus, dat niet erkend is, ook is uitgenodigd.113 Op 12 oktober staat in de krant dat de vijandigheid ten opzichte van een Turks lidmaatschap van de Unie nergens zo groot is als in Frankrijk. Dit geldt zowel voor de publieke als de politieke opinie.114
109
La Turquie passé par Paris pour entrer en Europe in Libération 19 juli 2004.
110
Charge contre l’adhésion d’Ankara à l’UE in Libération 13 september 2004.
111
L’Union européenne crie à la tromperie de la Turquie in Libération 18 september 2004.
112
L’UE avertit la Turquie in Libération 21 september 2004.
113
Nouvelle crise UE-Turquie in Libération 1 oktober 2004.
114
Evenals in juli is in november slechts een negatief bericht verschenen met betrekking tot het eventueel openen van de toetredingsonderhandelingen met Turkije. Dit bericht heeft eigenlijk niets met de Turkse toetreding te maken, maar laat wel zien dat het land onderdeel is van Europese instituties:
“La Turquie a été condamnée six fois, hier, par la Cour européenne des droits de l’homme pour violation de la liberté d’expression.”115
December is de enige maand dat in Libération meer positieve dan negatieve berichten verschenen. Twee van de drie negatieve berichten die deze maand verschenen, zijn
gepubliceerd op 16 december, het begin van de Europese top waarop besloten werd dat de toetredingsonderhandelingen met Turkije op 3 oktober 2005 zouden beginnen. Beide
berichten melden dat in de Franse politiek veel weerstand bestaat tegen een eventueel Turks EU-lidmaatschap. Burgemeesters en gedeputeerden van UMP en UDF breiden hun
initiatieven om hun weerstand tegen een Turks lidmaatschap te laten zien uit. Daarnaast meldt de krant ook: “la plupart des dirigeants politiques ont tourné le dos à leur turcophilie.”116
4.1.3. Kwalitatieve Analyse Opiniepagina’s
Libération is in haar berichtgeving op de nieuwspagina’s voornamelijk gekant tegen Turkse
toetreding, althans als het gaat om het brengen van negatief nieuws. Dit is niet het geval op de opiniepagina’s van de krant. Hier krijgen voorstanders van het openen van
toetredingsonderhandelingen en een Turks EU-lidmaatschap de ruimte. Het aantal positieve artikelen op de opiniepagina’s is twee keer zo groot als het aantal negatieve artikelen op deze pagina’s. In totaal zijn zoals genoemd 24 artikelen op de opiniepagina’s verschenen. Ruim de helft van deze artikelen, dertien in totaal, is positief ten opzichte van Turkse toetreding, zes artikelen zijn tegen en vijf artikelen zijn te kwalificeren als neutraal. In augustus en september zijn geen bijdragen verschenen die betrekking hebben op de toetreding van Turkije tot de Unie of het openen van de toetredingsonderhandelingen.
In juli zijn twee artikelen op de opiniepagina’s verschenen. Van deze twee is een voor toetreding van Turkije en het andere tegen. Beide artikelen zijn op 21 juli gepubliceerd. Jean-Luc Sauron pleit voor een lidmaatschap van Turkije, want ‘la place géographique et la vitalité
115
La Turquie six fois condamnée à La Haye in Libération 11 november 2004.
116
Le reniement des élites françaises en A droite, la base turcophobe fait feu de tout bois in Libération 16 december 2004.
démographique de la Turquie sont une chance pour l’Union.’117 Het tweede artikel is niet per se tegen de toetreding van Turkije, maar wijst op het feit dat het land nog een lange weg heeft te gaan voor het lid kan worden van de Unie. De auteur wijst op de mensenrechten, die nog een enorme inspanning van de Turkse republiek vergen.118
In oktober zijn de meeste opiniestukken verschenen. In totaal gaat het om twaalf artikelen, waarvan vijf voor Turkse toetreding zijn, vier tegen en drie als neutraal zijn te kwalificeren. De argumenten die voor toetreding van Turkije pleiten, lopen ver uit een: van een Europa dat haar moed moet tonen tot het feit dat het geen zin heeft religie als argument tegen Turkije te gebruiken, want wat bindt een Spanjaard en een Pool?119 Daarnaast wordt ook gezegd dat Turkije een lange weg te gaan heeft, maar dat niemand van de op 1 mei 2004 toegetreden landen kan zeggen dat ze aan alle voorwaarden voldoen.120 Er is een lezersbrief die pleit voor het toelaten van Turkije in de Unie, omdat het land al op vele manieren met de Europese Unie is verbonden:
“Par la présente lettre, je demande aux Français leur consentement pour l’adhésion, dans quinze ou vingt ans, de mon pays à l’Union européenne, et non pas à l’Europe. Non pas à l’Europe car la Turquie est présente depuis longtemps déjà, dans toutes les institutions politiques, culturelles, sportives, scientifiques, artistiques, militaires, humnaitaires, etc. de l’Europe.”121
Dit argument wordt nog herhaald in een bijdrage op 19 oktober. Volgens de auteur hoort Turkije historisch gezien bij Europa en laat het land door het lange proces van hervormingen dat ze doormaakt, dat het ook bij Europa wil horen.122 De argumenten die tegen toetreding van Turkije worden gegeven, zijn minder uitgebreid.123 Het land moet veranderen voor het lid kan worden van de Unie, daarnaast maakt de geografische ligging dat het land niet bij Europa hoort en de toetreding van Turkije brengt de Europese samenhang in gevaar. De neutrale artikelen wijzen op het feit dat ten opzichte van Turkije met twee maten gemeten wordt en dat Europa zelf misschien nog niet klaar is voor Turkije.124
De twee bijdragen die in november op de opiniepagina’s zijn verschenen zijn beiden positief ten opzichte van een eventuele Turkse toetreding. Het eerste artikel gaat nader in op
117
Pour une Europe en mouvement in Libération 21 juli 2004.
118
Oui, mais la route est longue in Libération 21 juli 2004.
119
La Turquie dans l’Union européenne in Libération 2 oktober 2004.
120
Idem.
121
Un coup de main aux democrates turcs in Libération 13 oktober 2004.
122
Des Européens comme nous in Libération 19 oktober 2004.
123
La Turquie dans l’Union européenne in Libération 2 oktober 2004; Turquie, l’accueil ambigu in Libération 8 oktober 2004; La Turquie dans l’Union européenne? in Libération 9 oktober 2004.
124
Vieille Europe et jeunes Turcs in Libération 8 oktober 2004; La Turquie dans l’Union européenne? in