3. Dromen uit casestudy Spangen
3.3 Multiculturele planning: invloed van de functionele buitenruimte
In deze paragraaf kom ik terug op de in hoofdstuk 1 gestelde vraag: Is een functioneel,
materieel Utopia echt onbereikbaar in een multiculturele setting? Zijn de dromen van bewoners voor de inrichting van de buitenruimte echt zo uiteenlopend wanneer verschillende culturele identiteiten aan het woord komen? Tijdens de casestudy heb ik regelmatig de vraag gesteld: Welke inrichtingselementen spreken u aan, en welke niet? De vragen stelde ik meestal door middel van referentiebeelden, zodat mensen een concreet beeld voor zich zagen139.
De antwoorden waren vaak uitgangspunt van discussies. Het niveau van de discussies in deze paragraaf blijft vooral functioneel. Verschillende culturele groepen, voornamelijk Turken,
Marokkanen en Nederlanders, zowel mannen als vrouwen, kon ik op die manier vergelijken en hun wensen en ideeën voor de fysieke inrichting van de buitenruimte duidelijk maken.
In de volgende twee subparagrafen komen de ervaringsdeskundigen aan het woord: de wijkbewoners zelf. In paragraaf 3.3.1. bekijk ik per categorie van inrichting, aan de hand van grafieken, welke voorkeuren er zijn voor de inrichting van de gezamenlijke buitenruimte. In paragraaf 3.3.2. bekijk ik nog eens die voorkeuren, maar dan per culturele groep, op kwalitatief niveau.
Figuur 6: Workshop poster categorie Sport & Spel
3.3.1 Beleving van functionele inrichting: groepen vergeleken
Uitgangspunt van deze subparagraaf zijn de workshops. Daar heb ik groepen respondenten hun waardering voor inrichtingselementen voor de buitenruimte laten geven. In de workshop kwamen vier posters op tafel, waarvan elke poster een categorie van inrichting weergaf. De posters zijn in dit hoofdstuk terug te vinden in figuren. De respondenten kregen steeds een aantal sticker waarmee ze konden aangeven welke plaatjes hen het meest aanspraken. In deze subparagraaf wil ik per categorie van inrichting vergelijken welke waardering de verschillende groepen respondenten hebben gegeven. De categorieën zijn
Ontspanning Sport en Spel Groen Overigen.
De waardering in aantallen stickers is weergegeven in grafieken.
Bij elke grafiek is een korte uitwerking gegeven van de meest opvallende punten van overeenkomst of verschil tussen de groepen.
Tenslotte volgt een analyse van de beoordeling van de categorieën waarbij de respondenten werd gevraagd een keuze te maken welke categorie het belangrijkst is in de wijk. Onderstaande poster is gebruikt, met vierdeling in de vier categorieën, waarbij respondenten met stickers hun waardering per categorie konden aangeven.
Figuur 7: Workshop poster categorieën vergeleken
De analyse is in grafieken te zien, zowel voor de waardering die groepen gaven aan de categorieën volgens onderstaande poster, als voor de berekening van de waardering aan de hand van aantallen stickers die op de overige 4 posters zijn geplakt.
In de volgende subparagraaf (3.3.2) worden de voorkeuren uitgebreider uitgewerkt per culturele groep. De analyse is tenslotte in paragraaf 3.3.3 vormgegeven met vergelijkingstabellen van de top5 tussen verschillende groepen, en tussen mannen en vrouwen.
Grafiek 1: Waardering ontspanning in % van 100, per groep bekeken
Waardering ontspanning in % van 100
0 5 10 15 20 25 30 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Plaatjes 1-10 W a a rde ri ng i n % Turkse mannen Nederlandse vrouw en Allochtone vrouw en Marokkaanse mannen Marokkaanse vrouw en
In deze grafiek wordt vergeleken hoe de groepen de verschillende plaatjes van de categorie Ontspanning waarderen, gemeten in het percentage stickers de groepen aan de plaatjes geven. De plaatjes van de categorie zijn in de grafiek genummerd van 1 tot 10. De plaatjes die met de nummers corresponderen zijn:
1) Wandelen wandelwagen 2) Hond
3) Café
4) Houten bank 5) Stalen bank
6) Houten bankjes en tafel 7) Burengesprek
8) Barbecue 9) Overkapping 10) Stenen bankje
Te zien is dat de Nederlandse vrouwen en Turkse mannen het café (plaatje 3) erg waarderen. Dit zijn de twee opvallendste uitschieters in de grafiek. De allochtone vrouwen en de
Marokkaanse vrouwen waarderen het café juist helemaal niet.
Ondergewaardeerd worden de hond (plaatje 2), de Turken en Marokkanen (mannen en
vrouwen) waarderen dit met 0%, de allochtone vrouwen met enkele procenten. De Nederlandse vrouwen waarderen de hond ook slechts met 6,5 %. De Nederlandse vrouwen en Turkse
mannen kunnen ook het burengesprek (plaatje 7) niet erg waarderen. Opvallend is dat de Nederlandse vrouwen de houten bankjes en tafel (plaatje 6) en de stenen bankjes (plaatje 10) geen enkele waardering geven.
Grafiek 2: Waardering Sport & spel in % van 100, per groep bekeken
Waardering sport en spel in % van 100
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Pl aat jes 1- 10 van sp o r t en sp el
Turkse mannen NL vrouwen Allocht one vrouwen M arokkaanse mannen M arokkaanse vrouwen
In deze grafiek wordt vergeleken hoe de groepen de verschillende plaatjes van de categorie Sport en Spel waarderen, gemeten in het percentage stickers dat de groepen aan de plaatjes geven.
De plaatjes van de categorie zijn in de grafiek genummerd van 1 tot 10. De plaatjes die met de nummers corresponderen zijn:
1. Voetbal 2. Basketbal 3. Tafeltennis 4. Computeren 5. Speelzaal
6. Speeltuin kleine kinderen 7. Speeltuin tieners
8. Speeltuin hout 9. Speelkunst 10. Knikkeren
Duidelijke uitschieter is plaatje 7 (zie hiernaast), de speeltuin voor tieners, waar de Turkse mannen bijna 45% van hun waardering aan geven. Een tweede is de speelzaal (plaatje 5) met bijna 25%. De speeltuin voor kleine kinderen (plaatje 6) en het basketballen (plaatje 2) vallen buiten de boot. De Nederlandse vrouwen waarderen juist de houten speeltuin (plaatje 8) het hoogst met 22% van de waardering. De speeltuinen samen (6, 7, 8) trekken wel aardig wat waardering.
De Nederlandse vrouwen waarderen de speelzaal juist niet. Zowel de Marokkaanse vrouwen als mannen waarderen alle plaatjes redelijk gelijkmatig. Beide groepen kunnen echter het knikkeren (plaatje 10) niet waarderen. De Turkse en Marokkaanse mannen zien niets in de speelkunst (plaatje 9).
Grafiek 3: Waardering Groen in % van 100, per groep bekeken
Waardering groen in procenten
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 p l a a t j e s g r o e n
Tur kse mannen NL vr ouwen Allocht one vrouwen Mar okkaanse mannen Mar okkaanse vrouwen
In deze grafiek wordt vergeleken hoe de groepen de verschillende plaatjes van de categorie Groen waarderen, gemeten in het percentage stickers de groepen aan de plaatjes geven. De plaatjes van de categorie zijn in de grafiek genummerd van 1 tot 10. De plaatjes die met de nummers corresponderen zijn:
1) Park/bosachtig groen 2) Groen met vijver
3) Groen met strakke struiken, romantisch 4) Stedelijk groen, modern
5) Boom met bloemen 6) Plantenbakken op balkon 7) Geraniums aan de muur 8) Bankje met sierfruit 9) Bloeiende boom 10) Groene haag
Uit de grafiek wordt duidelijk dat de Turkse mannen het groen met de strakke struiken (plaatje 3) buitengewoon waarderen met 40%. De bloeiende boom (plaatje 9) staat op een goede tweede plaats met 30%. Het park/bosachtige groen (plaatje 1) en de boom met bloemen (plaatje 5) krijgen respectievelijk 20 en 10% van de waardering. De overige plaatjes krijgen geen waardering. De plantenbakken op het balkon (plaatje 6) en het bankje met sierfruit (plaatje 8) krijgen over het geheel erg weinig waardering.
De Nederlandse vrouwen zijn enthousiast over het moderne groen (plaatje 3)en over de bloeiende boom. De Marokkaanse groepen hebben niet zozeer een uitschieter in de waardering.
Grafiek 4: Waardering Overigen in % van 100, per groep bekeken
Waardering overigen in % van 100
0 5 10 15 20 25 30 35 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Plaatjes 1-10 van overigen
W a a rde ri ng i n % Turkse mannen NL vrouw en Allochtone vrouw en Marokkaanse mannen Marokkaanse vrouw en
In deze grafiek wordt vergeleken hoe de groepen de verschillende plaatjes van de categorie Overigen waarderen, gemeten in het percentage stickers de groepen aan de plaatjes geven. De plaatjes van de categorie zijn in de grafiek genummerd van 1 tot 10. De plaatjes die met de nummers corresponderen zijn:
1) Bezem
2) Lantaren mooi 3) Lantaren standaard 4) Verboden voor honden 5) Afval bij container 6) Hekwerk
7) Tropische winkel 8) Marokkaanse fontein 9) Kunstwerk
10) Poëzie bord
In deze grafiek is de duidelijke uitschieter de Marokkaanse fontein (plaatje 8), die haast alle groepen erg goed waarderen. Het afval (plaatje 5) wordt juist door alle groepen niet
gewaardeerd. Opvallend is dat het verbod voor honden (plaatje 4) door iedereen behalve de Nederlandse vrouwen wordt gewaardeerd, hoewel de Marokkaanse mannen met 3% nog niet echt enthousiast zijn. Verlichting (plaatje 2 en 3)wordt door iedereen gewaardeerd, de
Nederlandse vrouwen en Turkse mannen kiezen dan specifiek voor de sierlijke lantaarn (plaatje 3). Het kunstwerk (plaatje 9) heeft ook wat uitschieters van zowel waardering als niet
Grafiek 5: Waardering categorieën vergeleken, gestickerd
Waardering categorieen vergeleken, gestickerd
0 20 40 60 80 100 120 1 2 3 4 5 Groepen respondenten p er cen tag e w aar d er in g van d e cat eg o rieen Sport&spel Groen Ontspanning Overigen
Deze grafiek geeft weer per groep het percentage van stickers dat geplakt is bij de
verschillende categorieën wanneer men moet kiezen welke van de categorieën belangrijk is in de wijk. De poster die bij deze opdracht hoorde, is afgebeeld bij de inleiding bij paragraaf 33.1. De groepen respondenten zijn in deze grafiek genummerd. De respondenten, naar nummer, zijn: 1) Turkse mannen 2) Nederlandse vrouwen 3) Allochtone vrouwen 4) Marokkaanse mannen 5) Marokkaanse vrouwen
Te zien valt, dat sommige groepen de waardering gelijkmatiger verdeeld hebben over de categorieën dan anderen. Nederlandse vrouwen kiezen unaniem voor groen. Groen is ook de enige categorie die alle groepen hebben gewaardeerd. Het valt op dat Turkse mannen niet voor sport&spel kiezen, terwijl Marokkaanse vrouwen juist niet voor ontspanning kiezen.
Grafiek 6: Waardering categorieën vergeleken, berekend
Waardering categorieen vergeleken, berekend
0 5 10 15 20 25 30 35 40 1 2 3 4 5 Groepen respondenten P e rc e n ta ge w a a rde ri ng Sport&spel Groen Ontspanning Overigen
Deze grafiek laat met berekening zien hoe de categorieën gewaardeerd zijn, door de totale waardering per poster te berekenen. De aantallen stickers die op de verschillende posters zijn geplakt, liepen uiteen, en aan de hand van die aantallen en de verschillen is de waardering van de categorieën nog eens berekend. Wanneer meer stickers op een poster zijn geplakt, zou deze categorie dus meer gewaardeerd zijn. Dit is gedaan omdat de respondenten niet allemaal even goed begrepen wat met de poster van de vorige grafiek werd bedoeld.
De groepen respondenten zijn in deze grafiek genummerd. De respondenten, naar nummer, zijn: 1) Turkse mannen 2) Nederlandse vrouwen 3) Allochtone vrouwen 4) Marokkaanse mannen 5) Marokkaanse vrouwen
Nu vallen verschillen in waardering voor categorieën tussen de groepen eigenlijk redelijk weg. Het valt op dat de vrouwen kiezen voor groen als belangrijkste categorie, en mannen voor ontspanning.
3.3.2 Beleving van de functionele inrichting per groep bekeken
In deze paragraaf is de uitwerking van de waarderingen voor verschillende functionele inrichtingen van de buitenruimte per culturele groep verteld, in kwalitatieve termen140.Het taalgebruik van de verhalen is redelijk simplistisch, ik heb het vaak in de toonzetting van de sprekers genoteerd, om de sfeer en intentie weer te geven van het gesprek. Per groep wordt de waardering uitgewerkt. De groepen voor de workshops waren Turkse mannen, Marokkaanse mannen, Marokkaanse vrouwen, Allochtone vrouwen en Nederlandse vrouwen. Zoals in paragraaf 2.2 omschreven, heb ik vanwege tijdgebrek en tegenwerking niet meer culturele groepen kunnen onderzoeken. In deze paragraaf verwerk ik de groep Allochtone vrouwen onder het kopje Turken en Marokkanen samen, en neem ik Marokkaanse mannen en vrouwen samen onder het kopje Marokkanen. In de volgende paragraaf worden alle groepen apart bekeken in grafieken per categorie inrichtingsonderdelen.
Figuur 8: Workshop poster categorie Ontspanning
Turken en Marokkanen samen:
Om te beginnen wat indrukken van ruimtegebruik door Turken en Marokkanen uit eerdere onderzoeken. Regelmatig is onderzoek gedaan naar gebruik van parken door allochtonen. In het bijzonder Turken en Marokkanen gaan regelmatig met het gezin of de familie naar parken en recreatiegebieden om te picknicken en te barbecuen.141 Eén van de grote ergernissen van de vrouwen zijn de honden die er worden uitgelaten. Turken en Marokkanen houden over het algemeen niet van honden.142 Van Liempt (2001)143 brengt een aantal concrete voorstellen naar voren die het park beter geschikt zouden maken voor de recreatiewensen van de allochtone vrouwen. Zo geven de vrouwen aan dat er meer speelmogelijkheden voor kinderen zouden moeten zijn. De veiligheid in het park zelf en in de omgeving moet worden verbeterd.
Barbecuemogelijkheden, verbod voor honden, een koffiehuis of theehuis en een winkeltje zijn concrete wensen van de vrouwen. Ten slotte wordt ook geopperd dat de mogelijkheid om alleen met vrouwen te zwemmen moet worden uitgebreid. De vrouwen zouden het liefst een eigen openluchtbad hebben waar alleen vrouwen mogen komen. 144
140
Zie voor de methoden paragraaf 2.2, en voor uitgebreide weergave de bijlagen. 141
Stichting Habitat Platform (1999) 142
OTB (2001). 143
Van Liempt, I. (2001). 144
In de workshop had ik te maken met een groep vrouwen van voornamelijk Turkse of
Marokkaanse afkomst. De vrouwen waarderen vooral speelmogelijkheden voor de kinderen, met bijvoorkeur een zachte ondergrond met bijvoorbeeld gras. De speeltuin mag in elk geval niet te dicht bij de straat zijn vanwege het gevaar van auto’s. Een hek om de speeltuin heen of toezicht van volwassenen is een goede oplossing als de speeltuin toch dicht bij de straat is. Naast de speeltuin moeten het liefst bankjes en een tafel staan om gezellig samen te zitten kletsen of picknicken. Een hond is niet welkom in de wijk, die is vies, poept overal, en zeker in huis mag geen hond komen omdat binnen ook nog gebeden moet worden.
Bij het oer-Nederlandse knikkeren en kunst voor op straat begrijpen de vrouwen niet wat ze hier mee aan moeten.
Alle vrouwen vinden het wel erg belangrijk om mooi groen in de wijk te hebben. Strak geknipt modern groen of kleurige bloemen doen het goed, net als een bosachtig park, vanwege de natuurlijke uitstraling. Uit de verhalen maak ik op dat de vrouwen gezelligheid waarderen, en dat het daarvoor belangrijk is dat de wijk een goede uitstraling heeft. Groen is belangrijk voor de uitstraling, bij een speeltuin of als park. Kunst als onnatuurlijk element draagt niet bij aan de gezellige uitstraling van de wijk.
Marokkanen
Uit eerder onderzoek komt het belang van parken weer naar voren. Parkbezoek wordt graag gedaan met het hele gezin en met als doel leden van eigen groep te ontmoeten. Marokkanen graag gaan naar de hammam145, rai-optredens146, de moskee, met vrienden in het park barbecuen, naar Marokkaanse bruiloften en feesten en bezoeken familie. Verder gaan ze uit, bezoeken een terrasje of café, theater, film, sauna, winkelcentrum, park of stad, strand, sportcentrum. Marokkanen houden ervan in de open lucht te zijn. Bereikbaarheid is redelijk belangrijk voor plaatsen om de vrije tijd te besteden. Winkelstraten en pleinen in de binnenstad of in de woonwijk zijn veel bezocht.
De Marokkaanse mannen uit de workshop zijn allemaal ouder dan 40, en eerder in de 50. Zij vinden bankjes in de wijk belangrijk om even te kunnen ontspannen, zeker als er meerdere bij elkaar worden geplaatst zodat meerdere mensen er kunnen zitten. De bankjes met tafel zijn vooral leuk voor moeders met kinderen die in de speeltuin kunnen spelen, terwijl de moeders samen kletsen. Een speeltuin met gras als ondergrond is daarbij veiliger dan een zonder zachte ondergrond. De speeltuin met houten speeltoestellen heeft
een natuurlijke uitstraling. Dat wordt gewaardeerd. Honden in de wijk worden nogal negatief benaderd. Honden zijn vies, zeker hondenpoep op straat of in het park is smerig.
‘De hond is vies! De poep op straat en in het park, kinderen worden vies als ze gaan spelen. Hond in huis is
ook vies, moslims bidden ook in huis dus daar moet het schoon zijn.’
Groen is in ieder geval heel belangrijk, een man zegt: geef die hele poster met groene
inrichtingen zo maar aan mij! Vooral natuurlijk groen wordt gewaardeerd. Een uitschieter is ook het moderne stedelijke groen, dat tussen moderne woonblokken is aangelegd. Het bosachtige park is ook mooi en natuurlijk. Een vijver is weer niet zo fris. Men verwacht dat er rioolwater in komt. Groen dat netjes verzorgd is vindt met het mooist.
145
Een badhuis. 146
Een Afrikaans-Arabische muzieksoort, ‘heerlijke pruttelende kamelenblues’ genoemd in de roman ‘Het schnitzelparadijs’ van Khalid Boudou.
Schoonhouden van de buitenruimte is belangrijk. Ook verlichting is belangrijk voor een veilig gevoel. Het is fijn om een winkel te hebben. De Marokkaanse fontein is ook erg mooi, met dat water, gezellig op een pleintje, iedereen kan er gaan zitten en er van genieten.
Figuur 9: Workshop poster categorie Groen
De Marokkaanse vrouwen zijn ongeveer tussen de 20 en eind 30. Ze waarderen bankjes, die zijn gezellig om met elkaar te zitten, zeker als ze in een groene omgeving staan. Als het maar niet direct naast de deur is, want junks slapen vaak op de bankjes.
Sport is belangrijk voor de kinderen, dat is goed voor hun gezondheid. Voetbal en basketbal, de speeltuin voor tieners en de speeltuin voor kleine kinderen, alles mag er zijn in de wijk. Een speeltuin met gras is goed, maar het klimrek is wel gevaarlijk! Een hek om de speeltuin is wel gewenst voor de veiligheid. De speelkunst en het knikkeren wordt niet gewaardeerd. De fietsende kinderen op de stoep zijn gevaarlijk voor kleine kinderen die
daar lopen.
Honden moeten apart worden gehouden van parkjes waar kinderen spelen. Als er honden worden uitgelaten krijgen de kinderen poep aan hun schoenen, en lopen ze het naar binnen, dat is smerig.
Wat ongebruikelijker is het verhaal van een Marokkaanse man die twee kippen houdt, en pleit dat kippen in de wijk als huisdier mogen worden gehouden. Maar anderen vinden het hanengekraai toch niet zo fijn ‘s morgens.
Alle groen worden heel erg mooi gevonden, alleen de plantenbakken op het balkon zijn niet mooi want er staan helemaal geen bloemen in. Zowel het bosachtige park als de bloeiende boom worden
gewaardeerd. En het bankje met sierfruit valt af, omdat daar junks kunnen gaan slapen.
De Marokkaanse fontein is heel erg mooi!
Het afval en het poëziebord krijgen geen waardering. Kunst op zich wordt niet begrepen – blijkbaar heeft de fontein toch een diepere betekenis dan slechts schoonheid.
Het is belangrijk om de straten netjes en verzorgd te houden.
Verlichting is goed voor de veiligheid en – merkwaardig genoeg - voor de vliegtuigen. De standaard lantaren is echter gevaarlijk want de kinderen kunnen er zo in klimmen!
Het is belangrijk om een winkel in de buurt te hebben maar de stoep ziet er niet netjes uit met al die dozen en waren.
Gezelligheid lijkt een kernbegrip bij de Marokkaanse mannen en vrouwen, dat wordt ingevuld door vooral samen te kletsen op bankjes. Dit geldt zowel voor de mannen als vrouwen, maar wel elk in hun eigen groep. Wanneer de vrouwen gezellig willen kletsen, is het wel belangrijk dat er een speelmogelijkheid voor de kinderen in de buurt is, zodat zij zich ook vermaken. Zowel de Marokkaanse mannen als vrouwen waarderen groen erg als natuurlijke sfeermaker. Daarbij associëren vooral de mannen bepaalde vormen van groen wel met ongedierte en vervuiling, dus geldt: hoe gecultiveerder het groen, hoe beter. Het enige nadeel van gecultiveerd groen, is dat honden er nog wel komen – een doorn in het oog van de Marokkaan die vooral vanwege religieuze redenen geen hondenliefhebber is.
Turken
Uit eerder onderzoek: Parken worden vaak bezocht door Turken. Turkse mannen komen significant meer in stadsparken dan Turkse vrouwen.De meeste Turks jongeren ondernemen activiteiten buitenshuis als winkelen, uitgaan, wandelen, picknicken of barbecuen. Activiteiten buiten worden gewaardeerd, maar het moet wel goed bereikbaar zijn. 147
De Turkse mannen uit de workshop zijn allemaal eind twintigers en begin dertigers. Zij vinden een barbecue belangrijk. Er is nu nog geen barbecue buiten, ook niet in het park naast Sparta