2. De zwarte bladzijde in de geschiedenismethodes
2.3 Na het millennium
Rond 2000 nam de belangstelling voor het Nederlandse slavernijverleden in de leesboeken aanzienlijk toe.184 Dat lijkt ook heden ten dage niet minder zijn geworden.185
Toch ziet de Amerikaanse professor Melissa Weiner, die 203 Nederlandse schoolboeken tussen 1980 en 2011 bestudeerde (waarvan de meeste geschiedenismethodes waren) dat er genoeg verbeterend kan worden: zo zitten de tekstboeken nog steeds vol met koloniale en raciale stereotypen (de slaven word zonder menselijke eigenschappen afgebeeld en Afrika wordt gerepresenteerd als een arm, primitief en een gewelddadig continent) en wordt er nog steeds vanuit een eurocentrisch en neokoloniaal perspectief 182 Ibid., 209.
183 Wijnen, Achter het heden: 209.
184
Van Stipriaan, ''Slavernij-onderzoek en debat in Nederland: 5.185 Bas Blokker, ''De slavernij in Nederlandse schoolboeken''. https://www.nrc.nl/nieuws/2015/07/01/de- slavernij-in-nederlandse-schoolboeken-1513342-a977834 (geraadpleegd op 11 mei 2019)
geschreven over het slavernijverleden (zij meent dat de verantwoordelijkheid voor de slavernij niet wordt geplaatst bij de Nederlandse individuen of organisaties, schrijven de auteurs nauwelijks over de gruwelheden waar slaven mee te maken kregen en wordt het verzet van slaven genegeerd).186
2.3.1. De schematische narratieve templats en de specifieke narratieven
In de bestudeerde leesboeken is er een variatie in de schematische narratieve templats op te merken, maar de volgende algemene verhaallijnen worden vaker in de lesboeken gebruikt: in vijf van de acht bestudeerde geschiedenismethodes wordt geschreven over de Nederlanders die met de handel rijk werden in de zeventiende eeuw, de West- Indische Compagnie die een monopolie kreeg op de handel in en rondom Amerika en de Nederlandse slavenhandel van West-Afrika naar Amerika.187 Voorheen werd de slavernij
en de slavenhandel vooral geassocieerd met de periodes rond de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog en de Amerikaanse Burgeroorlog, maar in de bestudeerde leesboeken na de eeuwwisseling wordt voortaan ook door de auteurs aandacht besteed aan de rol van de Nederlanders in de trans-Atlantische slavenhandel. Toch wordt de behandeling van het Nederlandse slavernijverleden vaak beperkt tot enkele zinnen en wordt de trans-Atlantische slavenhandel vooral in het algemeen uitgebreid behandeld.188
De belangstelling voor het Nederlandse slavernijverleden na de eeuwwisseling is ook op te merken bij de specifieke narratieven, want de auteurs van de geschiedenismethodes behandelen de volgende unieke gebeurtenissen relatief vaak in hun lesboeken: in vijf van de acht bestudeerde leesboeken wordt er geschreven over de Nederlandse afschaffing van de slavernij in 1863; in vier van de acht bestudeerde leesboeken besteden de auteurs aandacht aan het Verenigd Koninkrijk die in 1807-1808 de slavenhandel verbiedt in zijn koloniën; en in twee van de acht bestudeerde leesboeken wordt het verbod van de Nederlandse slavenhandel door de Nederlandse koning Willem I benoemd.189 Andere specifieke narratieven die in de lesboeken een keer worden
186 Dorine van Namen, '' Schoolboeken nog vol raciale en koloniale stereotypen''.
https://profielen.hr.nl/2016/schoolboeken-nog-vol-raciale-en-koloniale-stereotypen/ (geraadpleegd op 1 mei 2019)
187 Zie de bijlage in de volgende geschiedenismethodes: Geschiedeniswerkplaats: Geschiedenis Tweede Fase havo Handboek historisch overzicht (2006), Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vmbo-t/havo (2008), Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vwo (2009), Sprekend verleden HAVO handboek 4/5 (2012) en Sprekend verleden VMBO GT/HAVO Leerboek 2 (2013).
188 Zie de bijlage in de volgende geschiedenismethodes: Geschiedeniswerkplaats: Geschiedenis Tweede Fase havo Handboek historisch overzicht (2006), Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vmbo-t/havo (2008), Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vwo (2009), Sprekend verleden HAVO handboek 4/5 (2012) en Sprekend verleden VMBO GT/HAVO Leerboek 2 (2013).
189 Zie de bijlage: in de geschiedenismethodes Geschiedeniswerkplaats: Geschiedenis Tweede Fase havo Handboek historisch overzicht (2006), Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vmbo-t/havo (2008), Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vwo (2009), Sprekend verleden HAVO handboek 4/5 (2012) en Sprekend verleden VMBO GT/HAVO Leerboek 2 (2013) wordt er geschreven over de
Nederlandse afschaffing van de slavernij; in de geschiedenismethodes Geschiedeniswerkplaats: Geschiedenis Tweede Fase havo Handboek historisch overzicht (2006), Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vmbo-t/havo (2008) en Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vwo (2009) wordt er geschreven over het verbod van de slavenhandel door het Verenigd Koninkrijk. De geschiedenismethode Sprekend verleden HAVO handboek 4/5 (2012) hoort hier ook bij, maar in het lesboek staat ''1808'' dat de slavenhandel werd verboden door het Verenigd Koninkrijk, ook in Suriname dat toen tijdelijk eigendom; en in de
geschiedenismethodes Geschiedeniswerkplaats: Geschiedenis Tweede Fase havo Handboek historisch overzicht (2006) en Sprekend verleden HAVO handboek 4/5 (2012) wordt er geschreven over verbod van de
benoemd: in Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vmbo-t/havo wordt geschreven over de particuliere handelaren die in 1730 de slavenhandel overnemen van de West-Indische Compagnie; in Geschiedeniswerkplaats: Geschiedenis Tweede Fase
havo Handboek historisch overzicht wordt er geschreven over het verbod van de slavenhandel in 1814 door de Nederlandse regering; in Sprekend verleden HAVO
handboek 4/5 wordt er geschreven over de Nederlandse regering die in 1856 met een
wetsvoorstel kwam tot de afschaffing van de Nederlandse slavernij, maar de Tweede Kamer het voorstel verwierp. In 1862 werd het wetsvoorstel tot de afschaffing van de Nederlandse slavernij alsnog door de Tweede Kamer aangenomen; in Feniks:
Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vwo wordt het boek Wij slaven van Suriname uit 1934 van Anton de Kom behandeld, die vanuit een antikoloniaal standpunt
schreef over het Nederlandse kolonialisme in Suriname en de gevolgen daarvan; en in
Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vwo wordt er geschreven over de
in 2002 opgerichte slavernijmonument in Amsterdam.
In vier van de acht bestudeerde leesboeken wordt er door de auteurs meer geschreven over de Portugese en Spaanse ontdekkingsreizen, het tot slaaf maken van Afrikanen (en daarvoor de indianen) en het werken van de Afrikaanse slaven op de plantages en in de zilvermijnen.190 Opvallend is dat niet, want met het tot stand komen
van de koloniale rijken van Portugal en Spanje werd ook het begin gemaakt met de trans-Atlantische slavenhandel na 1500. Hoewel de benadering van de ontdekkingsreizen dus anders is dan in de bestudeerde geschiedenismethodes voor de eeuwwisseling, wordt er nog steeds veel geschreven over hetzelfde thema's gerelateerd aan de zwarte bevolking in de voormalige Nederlandse koloniën in Brazilië, Suriname, de Nederlandse Antillen, Zuid- en West-Afrika en Nieuw-Nederland (Noord-Amerika): de koloniale expansie van de Europese grootmachten van het eind van de vijftiende eeuw tot en met de zeventiende eeuw, de exploitatie van de nieuwe veroverde gebieden, het modern imperialisme in de negentiende eeuw en de dekolonisatie van de Amerikaanse en Afrikaanse koloniën. Twee interessante constateringen die daarbij opvallen: er wordt in vier leesboeken geschreven over de komst naar Nederland van verschillende migranten na de Tweede Wereldoorlog (de Indonesiërs en de Molukkers na 1945, de gastarbeiders uit Griekenland, Italië, Spanje, Marokko en Turkije in de jaren '60 en de Surinamers en de Antillianen vanaf de jaren '70; en in drie bestudeerde geschiedenismethodes werd er met enkele variatie geschreven over de militaire coup van Desi Bouterse en alle gebeurtenissen gerelateerd daaraan (de Binnenlandse Oorlog, de Decembermoorden, de democratie die wordt hersteld en Bouterse die de Surinaamse verkiezingen wint); en in drie bestudeerde leesboeken wordt er nog steeds over de apartheid geschreven, maar voortaan in relatie tot de Nelson Mandela als Nederlandse slavenhandel door de Nederlandse koning Willem I.
190 Zie de volgende geschiedenismethodes in de bijlage: Geschiedeniswerkplaats: Geschiedenis Tweede Fase havo Handboek historisch overzicht (2006), Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vwo (2009), Sprekend verleden HAVO handboek 4/5 (2012) en Sprekend verleden VMBO GT/HAVO Leerboek 2 (2013).
vrijheidsstrijder en de eerste zwarte president van Zuid-Afrika (waar dat bij de geschiedenismethodes voor de eeuwwisseling niet het geval was).191
2.3.2. Discoursanalyse
In de acht bestudeerde leesboeken worden enkele nieuwe termen gebruikt die als controversieel kunnen worden gezien. In Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw
Leesboek 2 vmbo-t/havo wordt geschreven over ''stammen'', maar de term is afkomstig
uit de koloniale periode dat de Europese overheersers de Afrikaanse gemeenschappen indeelden in stammen om de koloniën beter te besturen.192 Bovendien heeft het woord
de bijklank van ''primitief, simpel en wild'' en wordt die vaak in verband gebracht met niet-complexe samenlevingen met eenvoudige politieke structuren.193 De term ''Derde
Wereld'', die in Geschiedeniswerkplaats: vwo 3 informatieboek wordt gebruikt, kan ook worden gezien als een overblijfsel van een bepaalde tijdsperiode – namelijk de Koude Oorlog-politiek – en ''onderscheidde ontwikkelingslanden van de eerste wereld (rijke landen) en de tweede wereld (de landen van het Oostblok, onder communistische regeringen).194 Verder wordt de term, ''gelukszoekers'', die in de geschiedenismethode
Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 3 havo wordt benoemd, in het
hedendaags taalgebruik vaak negatief gebruikt voor asielzoekers en vluchtelingen die ''niet als mensen die op vlucht zijn voor oorlog, vervolging en geweld, maar azend op uitkeringen, werk en geld''.195
In de bestudeerde geschiedenismethodes na de eeuwwisseling wordt er door de auteurs op verschillende manieren geschreven over de gruwelijke behandeling van slaven. Zo schrijven de auteurs van Sprekend verleden HAVO handboek 4/5 en Sprekend
Verleden VMBO GT/HAVO Leerboek 2 in afstandelijke bewoordingen over de slavernij en
de slavenhandel. De auteurs van Geschiedeniswerkplaats: Geschiedenis Tweede Fase
havo Handboek historisch overzicht schetsen wel een duidelijk beeld van hoe het was om een slaaf te zijn:
''Slaven werden behandeld als beesten. Ze werden gebrandmerkt, gescheiden van hun verwanten, kregen nauwelijks bewegingsvrijheid of medische verzorging en moesten onredelijke en wrede straffen ondergaan. Slavinnen werden vaak
191 Zie de bijlage: in de geschiedenismethodes Geschiedeniswerkplaats: Geschiedenis Tweede Fase havo Handboek historisch overzicht (2006), Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vmbo-t/havo (2008), Geschiedeniswerkplaats: vwo 3 informatieboek (2009) en Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 3 havo (2009); in de geschiedenismethodes Geschiedeniswerkplaats: vwo 3 informatieboek (2009), Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 3 havo (2009) en Sprekend verleden VMBO GT/HAVO Leerboek 2 (2013) wordt geschreven over de staatsgreep van Desi Bouterse en gebeurtenissen gerelateerd daaraan; en in de geschiedenismethodes Geschiedeniswerkplaats: vwo 3 informatieboek (2009), Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 3 havo (2009) en Sprekend verleden HAVO handboek 4/5 (2012) wordt geschreven over Nelson Mandela en zijn strijd tegen de apartheid.
192 Daphné Dupont-Nivet, ''Stammen, van koloniale constructie tot dagelijkse realiteit''.
https://www.nemokennislink.nl/publicaties/stammen-van-koloniale-constructie-tot-dagelijkse-realiteit/ (geraadpleegd op 28 mei 2019).
193 Zie de bijlage: Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vmbo-t/havo (2008). 194 Zie de bijlage: Geschiedeniswerkplaats: vwo 3 informatieboek (2009).
verkracht.''196
Eenzelfde soort beeld wordt door de auteurs gegeven in Feniks: Geschiedenis voor de
onderbouw Leesboek 2 vwo:
''Het leven van een slaaf was erg zwaar. De reis op het slavenschip duurde vier tot acht weken, afhankelijk van het weer. De slaven zaten zo dicht opeengepakt in het ruim, dat het daar al snel heel erg vies werd. Er was maar weinig te eten en te drinken voor de slaven en wanneer ze lastig werden ze zwaar gestraft. Een deel van de slaven overleefde deze tocht niet. Hun lichamen werden overboord gegooid.197
De leef- en werkomstandigheden van een slaaf wordt als volgt beschreven:
''Het leven van de slaven was meestal kort door de slechte leefomstandigheden. Ze moesten hard werken bij tropische temperaturen, kregen weinig voedsel en werden streng gestraft wanneer ze niet hard genoeg werkten of probeerden weg te
kopen. (,,,) Er waren plantage-eigenaren die hun slaven goed behandelden, maar in
de meeste gevallen was het leven van een slaaf zwaar en uitzichtloos.''198
Die benadering is niet bij alle auteurs van de lesboeken hetzelfde, want zo wordt een genuanceerder taalgebruik gehanteerd in Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw
Leesboek 2 vmbo-t/havo:
''De slavenhandelaren verkochten deze mensen in Amerika aan de planters. Soms was die goed voor zijn slaven, maar meestal niet. De slaven maakten lange dagen. Ze kregen weinig te eten, hadden nauwelijks kleding en woonden in hutten. Altijd stond een opzichter klaar om iemand met zijn zweep af te ranselen. Op de kleinste overtreding stonden wrede straffen.''199
Wat in de bovengenoemde voorbeelden opvalt is dat de gruwelijke behandeling van de slaven nog steeds belangrijk is voor het beeld dat de auteurs van de bestudeerde geschiedenismethodes willen schetsen van de slavernij en de trans-Atlantische 196 Dik Verkuil, Bernadette Hijstek, Tom van der Geugten en Erik Betten, Geschiedeniswerkplaats:
Geschiedenis Tweede Fase havo Handboek historisch overzicht, eds. Dik Verkuil en Tom van der Geugten (Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff, 2006): 110.
197 Frouke Schrijver e.a., Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vwo, tweede oplage, eds. Leo Salemink en Jos Venner (Baarn/Utrecht/Zutphen: ThiemeMeulenhoff, 2009): 102.
198 Ibid., 102-103
199 Ronald den Haan e.a., Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vmbo-t/havo, tweede oplage, eds. Jan Wolter Smit en Ronald den Haan (Baarn/Utrecht/Zutphen: ThiemeMeulenhoff, 2008): 34.
slavenhandel. De slaven waren echter niet compleet weerloos en verzetten zich op verschillende manieren tegen hun gevangenschap (zoals slavenopstanden, het slavenverzet op de plantages en Marronage). In de acht bestudeerde geschiedenismethodes komen die thema's echter nauwelijks terug: in drie leesboeken besteden de auteurs minimale aandacht aan het slavenverzet en wordt weinig agency gegeven aan de slaven: in Geschiedeniswerkplaats: Geschiedenis Tweede Fase havo
Handboek historisch overzicht wordt vermeld dat de slaven soms in opstand kwamen,
maar vaak niet opgewassen waren tegen de beter bewapende witte mensen en ook wordt vermeldt dat sommige slaven de plantages ontvluchtten, zoals de Surinaamse Marrons, en een nieuw leven opbouwden in het tropisch regenwoud; in Feniks:
Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vmbo-t/havo wordt vermeld dat dat
slavenopstanden weinig voorkwamen, omdat de slaven niet konden lezen of schrijven, waardoor ze moeilijk een opstand konden organiseren; en alleen in Sprekend Verleden
HAVO handboek 4/5 wordt vermeld dat er opstanden waren onder de indianen en de
slaven tegen het gezag in Latijns-Amerika in de tweede helft van de achttiende eeuw en de slaven op het Franse deel van het eiland Hispaniola wonnen en Haïti in 1804 werd gesticht.200 Opvallend is dat de auteurs van de bestudeerde leesboeken meer schrijven
over het Europese verzet tegen de slavernij en de slavenhandel als instituut dan het verzet van de slaven tegen hun gevangenschap: in zes van de acht bestudeerde geschiedenismethodes wordt geschreven over het ontstaan van het abolitionisme en het verzet van de witte Noord-Amerikanen en West-Europeanen tegen de slavernij en de slavenhandel.201
Hoewel het slavenverzet nauwelijks wordt behandeld in de bestudeerde geschiedenismethodes, is dat niet het geval als de strijd van de verschillende zwarte volkeren wordt benoemd in de bestudeerde geschiedenismethodes na de abolitie van de slavernij: ten eerste is er in Geschiedeniswerkplaats: vwo 3 informatieboek kort aandacht voor het verzet van de Surinamer Anton de Kom tegen Nederland als kolonisator, hoewel niet meer dan een alinea aan hem wordt besteed.202 Verder is er in
twee bestudeerde geschiedenismethodes belangstelling van de auteurs voor de strijd van de Afro-Amerikaanse bevolking om gelijke rechten te verkrijgen: in
Geschiedeniswerkplaats: vwo 3 informatieboek wordt er geschreven over de zwarte
200 Zie de geschiedenismethodes in de bijlage voor het verzet van de slaven: Geschiedeniswerkplaats: Geschiedenis Tweede Fase havo Handboek historisch overzicht (2006), Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vmbo-t/havo (2008) en Sprekend verleden HAVO handboek 4/5 (2012); en Verkuil, Hijstek, Van der Geugten en Betten, Geschiedeniswerkplaats: Geschiedenis Tweede Fase havo Handboek historisch overzicht: 110; Den Haan e.a., Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vmbo-t/havo: 34; Conny Bastiaans e.a., Sprekend Verleden VMBO GT/HAVO Leerboek 2, vijfde druk (Zutphen: Walburg Pers Educatief, 2013): 59.
201 Zie de geschiedenismethodes in de bijlage voor het abolitionisme en het Europese verzet tegen de slavernij en de slavenhandel: Geschiedeniswerkplaats: Geschiedenis Tweede Fase havo Handboek historisch overzicht (2006), Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vmbo-t/havo (2008),
Geschiedeniswerkplaats: vwo 3 informatieboek (2009), Feniks: Geschiedenis voor de onderbouw Leesboek 2 vwo (2009), Sprekend verleden HAVO handboek 4/5 (2012) en Sprekend verleden VMBO GT/HAVO Leerboek 2 (2013).
202 Tom van der Geugten e.a., Geschiedeniswerkplaats: vwo 3 informatieboek (Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers, 2009): 73.
burgerrechtenbeweging in de jaren '50 die onder leiding van Martin Luther King met geweldloze acties streed voor gelijke burgerrechten voor de zwarte bevolking, de zwarte activisten die doorgingen met demonstreren terwijl ze te maken kregen met geweld van witte tegendemonstranten, Rosa Parks (1 december 1955) en de busboycot van een jaar door de zwarte bevolking die daarop volgde, ''de Mars op Washington'' die werd georganiseerd door de burgerrechtenbeweging (28 augustus 1963), het verbod op rassenscheiding (1964) en de zwarte bevolking die stemrecht kreeg, de toenemende frustratie onder de Afro-Amerikaanse bevolking en de rassenrellen die in de verschillende steden uitbraken, en Barack Obama wiens verkiezing als de eerste zwarte president van de Verenigde Staten tot een mijlpaal in de emancipatie van de zwarte bevolking wordt gezien; en in Sprekend verleden HAVO handboek 4/5 is er aandacht voor de grote ongelijkheid voor de zwarte bevolking in het zuiden, de Afro-Amerikaanse bevolking die zich aan het einde van de negentiende eeuw gaat organiseren en langzamerhand gelijke rechten verwerft, de geweldloze acties van Martin Luther King in de jaren '50 en de strijdbaarheid van de zwarte leiders Malcolm X en Stokely Carmichael.203
In twee bestudeerde geschiedenismethodes is er ook belangstelling van de auteurs voor het verzet van de zwarte bevolking tijdens de apartheid: in
Geschiedeniswerkplaats: vwo 3 informatieboek (2009) wordt er geschreven over het
Afrikaans Nationaal Congres dat onder leiding van Nelson Mandela eerst geweldloos streed en later met geweld vocht tegen de apartheid, over het gevangenschap van Mandela op Robbeneiland en dat hij de symbool van het verzet tegen de apartheid werd, de vrijlating van Mandela in september 1989 en Mandela die de nieuwe president van Zuid-Afrika werd en onder hem het nieuwe, democratische en multiculturele Zuid-Afrika tot stand kwam; en in Sprekend verleden HAVO handboek 4/5 (2012) wordt geschreven over het verzet van het Afrikaans Nationaal Congres en het Pan Afrikaans Congres dat met vreedzame middelen later met geweld onder leiding van verschillende zwarte leiders.204 Tot slot schrijven de auteurs van vier bestudeerde geschiedenismethodes over
de dekolonisatie van de Afrikaanse landen tussen 1956 en 1963: in Feniks: Geschiedenis
voor de onderbouw Leesboek 3 havo (2009) wordt alleen vermeld dat de Afrikaanse
landen die zich na de Tweede Wereldoorlog los maakten van hun moederland; in
Geschiedeniswerkplaats: vwo 3 informatieboek (2009) wordt er geschreven over de
nationalistische bewegingen in Afrika die ervoor zorgden dat België, Frankrijk en Groot- Brittannië vrijwillig afstand deden van de meeste Afrikaanse kolonies aan het begin van de jaren '60 en in Angola, Mozambique, Zimbabwe en Zuid-Afrika vochten zwarte verzetsbewegingen met geweld tegen de witte overheersers; in Sprekend verleden
HAVO handboek 4/5 (2012) wordt er uitgebreid geschreven over het verzet dat ontstond
203 Van der Geugten e.a., Geschiedeniswerkplaats: vwo 3 informatieboek: 114-115 + 165; Bastiaans e.a., Sprekend Verleden HAVO handboek 4/5: 180-181.
204 Van der Geugten e.a., Geschiedeniswerkplaats: vwo 3 informatieboek: 167 + 168; Bastiaans e.a., Sprekend Verleden HAVO handboek 4/5: 220 + 258.
onder de Afrikaanse landen; en in Sprekend verleden VMBO GT-HAVO Leerboek 2
(2013) wordt geschreven over de tijd van dekolonisatie: in veel koloniën streden
nationalisten in de twintigste eeuw voor de onafhankelijkheid van hun landen.205
2.4Deelconclusie
Een algemene constatering omtrent de ontwikkelingen in de bestudeerde geschiedenismethodes en de geschiedschrijving: de auteurs van de lesboeken lijken nauwelijks te zijn beïnvloed door grote omslagen die zich in de geschiedschrijving van het Nederlandse slavernijverleden hebben voorgedaan. De auteurs van de bestudeerde geschiedenismethodes zijn niet meer over bepaalde thema's gaan schrijven of een andere benadering haan hanteren als historici dat wel gingen doen (zoals Marronage en de economisch-historische benadering in de jaren '70, de historische werken over de West-Indische plantages die veel in de jaren '80 werden gepubliceerd en de bevindingen van Johannes Postma en Pieter Emmer in de jaren '90 over de Nederlandse geschiedenis van de slavernij en de slavenhandel). Waarom de auteurs van de lesboeken nauwelijks enige informatie overnemen uit de geschiedschrijving is niet te zeggen.
Tot de jaren '70 hebben de auteurs van de bestudeerde geschiedenismethodes – net zoals de Nederlandse historici – weinig belangstelling voor het Nederlandse slavernijverleden. In de jaren '70 gaan de Nederlandse historici echter meer schrijven over de Nederlandse geschiedenis van de slavernij en de slavenhandel, waar de auteurs van de bestudeerde geschiedenismethodes deze thema's pover blijven behandelen. Meestal schrijven de auteurs van de bestudeerde geschiedenismethodes over andere thema's gerelateerd aan de zwarte bevolking in de voormalige Nederlandse koloniën (in