Docent: Nazanin +
gastdocent/expert Datum: Les 1 Tijd: Klas: 6V Aantal lln:
Lesonderwerp Ethiek en moraliteit, morele keuzes en morele juistheid van keuzes
Beginsituatie Leerlingen hebben het overgrote deel van de bedrijfseconomische stof geleerd/getoetst en zijn zodanig ver in hun ontwikkeling dat ze moreel gevoelig zijn om een stap te maken binnen ethisch redeneren
Leskern* In deze les leer je over moraliteit/ethiek en hoe we dagelijks voor morele keuzes staan, ook in bedrijfseconomische context.
Leerdoelen
Na deze les
1) Kun je beschrijven wat ethiek en moraliteit is
2) Kun je ethiek en moraliteit herkennen in bedrijfseconomische contexten 3) Kun je morele keuzes onderbouwen
4) Kun je uitleggen wat onder 'moreel juist handelen' wordt verstaan 5) Kun je uitleggen hoe je weet wat 'moreel juist' is
Docentdoelen Introductie geven op filosofie, moraliteit en ethiek
Boek (+ blz.) …
Media, spullen, hulp …
Tijd Les-fase Leerdoel Wat ik doe en zeg Wat zij doen (werkvorm) Noem de specifieke! Leeractiviteit *
Deel 1
10 Introductie
- We starten de les met de trailer van The Social Media Dilemma
https://www.youtube.com/watch?v=uaaC57tc ci0
- Ik introduceer het thema van de lessenserie: social media en ethiek. Ik vraag leerlingen naar het verband met bedrijfseconomie en het belang van het onderwerpen. Bespreken klassikaal.
- Ik introduceer een gastspreker (ethiek- expert), die gaat ons helpen bij de introductielessen
- Ik geef aan waar we naar toe gaan werken: een eindopdracht waarvoor ze hun logboek moeten gebruiken. In het logboek schrijven ze na elke les kort samengevat op wat ze hebben geleerd en een reflectie daarop
Individueel kijken
Individueel nadenken
Klassikaal bespreken Vertellen wat het verband is tussen beco en social media
10 2 &
3 1 - Ik vraag leerlingen een woordspin te maken over ethiek/moraliteit - Gastspreker geeft inleiding op ethiek en
moraliteit (zie reader)
- Gebruikt uitkomst van woordspinnen van leerlingen
- Geeft voorbeeld dichtbij belevingswereld van leerlingen ZIE FIGUUR 1
Individueel
woordspin maken Beschrijven van ethiek en moraliteit
10 4 &
5 1 & 2 - Leerlingen krijgen een casus ZIE FIGUUR 2 en werken individueel aan de vragen - Expert en ik lopen langs voor hulp
Individueel Bewust kiezen en
10 6 en
3 1 t/m 3 Groepsdiscussie over antwoorden op de casus en antwoorden worden gecategoriseerd in een tabel op het bord ZIE FIGUUR 3
Klassikaal
nabespreken Beargumenteren waarom welke keuze wordt gemaakt
10 4 &
5 3 & 4 - Intro over moreel juist handelen, wat is dat? Hoe weet je of een beslissing moreel juist is? - Leerlingen gaan in groepjes opschrijven
wanneer een keuze moreel juist is FIGUUR 4 - Daana pauze
Beargumenteren wat een moreel juiste keuze is
Deel 2
15 6
2 & 3
3 & 4 Terugkoppeling moreel juist handelen: gegeven antwoorden hebben te maken met normen. Verwachting van antwoorden leerlingen: moreel juist als
1. Ik er een goed gevoel bij heb 2. Ik vind dat het zo hoort 3. Ik doe wat de groep vindt
4. Ik doe wat ik in opvoeding heb geleerd 5. Ik doe wat mijn vader/moeder zegt 6. Ik doe wat de samenleving zegt 7. Ik doe wat mijn geloof voorschrijft Vraag uit in de klas en turf achter elke type antwoord het aantal leerlingen dat het heeft genoemd
Uitleg over normen: iets is niet altijd moreel juist als je aan een norm voldoet. Gebruik drie voorbeelden ZIE FIGUUR 5
Afleiden dat gegeven argumenten voor morele juistheid samenhangt met normen/normgroepen
Afleiden dat voldoende aan normen een besluit niet moreel juist maakt 15 4 &
5 1 t/m 4 Oefening in groepjes: a) Schrijf op tot welke normgroepen je behoort en wat de normen zijn b) Leg uit in welke situaties het moreel
verkeerd is om eerlijk te zijn
In groepjes Benoemen van normgroepen
Uitleggen dat eerlijkheid moreel onjuist kan zijn
5 6 3 & 4 Ophalen van antwoorden leerlingen,
terugkoppeling over morele juistheid: is niet altijd het opvolgen van een norm. Recht doen aan een ander: voldoende rekening houden met belangen, rechten en wensen van alle
betrokkenen.
Klassikaal
nabespreken Beschrijven dat morele juistheid bestaat uit recht doen aan een ander, rekening houden met belangen, rechten en wensen
10 6 1 t/m
4 Individueel nadenken over wat vandaag is geleerd, opschrijven in logboek. Daarna aantal leerlingen de beurt wat ze van vandaag hebben geleerd, schrijf op bord en koppel aan de samenvatting van vandaag
- Als een handeling in overeenstemming is met mijn persoonlijke, groeps- of
samenlevingsnormen, is de handeling nog niet moreel juist
- Een handeling is moreel juist als hij recht doet aan de ander
- Een handeling is moreel juist als hij voldoende rekening houdt met de rechten, belangen en wensen van alle betrokkenen
- Rechten altijd boven belangen en wensen
Individueel nadenken Klassikaal
nabespreken
Samenvatten van morele juistheid
Huiswerk: eigen cases verzamelen; keuzes in situatie op school, werk en uit leven buiten school. Voor elke situatie aangeven: waartussen moet je kiezen, wat is moeilijk.
Figuur 1: Dilemma
Figuur 2: De onvoldoende
Figuur 3: Discussie in de groep categoriseren in volgende tabel De voldoende niet accepteren en het tegen
de docent zeggen Niks tegen de docent zeggen en de onvoldoende accepteren 1 2 3 4 5 … 1 2 3 4 5 … Figuur 4: morele juistheid
Je vader heeft een koeriersbedrijf en jouw beste vriend heeft gesolliciteerd. Je vader heeft hem afgewezen omdat hij weet dat hij afgelopen jaar drie scooterongelukken heeft gemaakt. Je snapt het besluit van je vader maar je weet ook dat jouw beste vriend het thuis niet breed heeft en deze baan echt nodig heeft. Wat doe je? Adviseer je je vader hem toch aan te nemen met het risico dat er schade wordt gereden of vind je dat je vriend het er zelf naar gemaakt heeft?
"Jullie hebben een onvoldoende voor je PWS" geeft de docent aan. De boodschap komt hard aan, maar je had het al zien aankomen. Je hebt hard gewerkt aan de opdracht, maar je vriendin heeft er weinig aan gedaan. Je had haar nog gewaarschuwd maar ze besteedde liever meer tijd aan haar bijbaan en uitgaan met vrienden. Je bent er best boos over. Het is dan wel je vriendin, maar jij zit met die onvoldoende in je examenjaar. Nu kun je het weer overdoen terwijl je de tijd hard nodig hebt voor de toetsweek. Je kunt nog wel een voldoende krijgen, maar dan moet je tegen de docent zeggen dat het de schuld van je vriendin is en je eigen aandeel laten zien. Maar ja, dat is ook zoiets. Je
twijfelt. Wat ga je doen?
Beantwoord de volgende vragen - Wat is jouw keuze
- Wat zijn de redenen voor jouw beslissing? - Wat is er tegen de beslissing in te brengen
- Wat zouden anderen zeggen die het niet met je eens zijn?
Bespreek in drietallen wanneer een keuze moreel juist is. Als opstapje kun je de vorige casus gebruiken. Stel dat je beslissing is om naar de docent te gaan: hoe weet je dan dat je beslissing moreel juist is?
Figuur 5: voorbeelden morele onjuistheid bij volgen van normen
Hannibal Lecter Seriemoordenaar
"Mijn handeling is moreel juist als die overeenstemt met mijn persoonlijke normen"
Godfather (Maffiabaas) Afpersen, doden
"Mijn handeling is moreel juist als die overeenstemt met de normen van de groep"
Nazi-Duitsland Genocide
"Mijn handeling is moreel juist als die overeenstemt met de normen van de samenleving"
Docent: Nazanin +
gastdocent/expert Datum: Les 2 Tijd: Klas: 6V Aantal lln:
Lesonderwerp Morele keuzes vanuit verschillende perspectieven belichten
Beginsituatie Les 1: basiskennis moraliteit/ethiek en morele juistheid gehad.
Leskern* In deze les gaan leerlingen keuzes als morele keuzes leren formuleren en deze vanuit verschillende perspectieven bekijken.
Leerdoelen
Na deze les kun je
1. Moeilijke keuzes als een morele beslissing formuleren 2. Moreel juiste oordelen formuleren
3. Keuzes onderbouwen vanuit verschillende perspectieven
Docentdoelen Introductie 8KQ (hierna 8SV, 8 sleutelvragen) en daarmee oefenen
Boek (+ blz.) …
Media, spullen, hulp …
Tijd Les-fase Leerdoel Wat ik doe en zeg Wat zij doen (werkvorm) Noem de specifieke! Leeractiviteit *
Deel 1
5 1 - Vorige les introductie op ethiek en moraliteit,
korte herhaling
- Cases meegenomen uit situaties op school, werk en buiten school daar gaan we straks in groepjes van 3 aan werken
Klassikaal
5 2 en
3 - Die moeilijke keuzes zijn zaken waar je besluiten over moet nemen. Denken-Delen- Uitwisselen over besluitvorming: wat komt er kijken bij het maken van een keuze?
Individueel, in duo's
en klassikaal Benoemen van (onderdelen van) besluitvormingsproces 10 2 en
3 We gebruiken in de opdracht van vandaag en komende opdrachten ook 8 sleutelvragen. Geef theorie over ethische filosofieën. Het zijn verschillende perspectieven waarmee je naar een keuze/besluit kunt kijken. Ieder krijgt een setje van deze kaarten, je mag ze houden. Schrijf in logboek wat elk kaartje betekent volgens jou, bespreken klassikaal na
1. Empathie: Wat zou ik doen als ik veel zou geven om betrokkenen
2. Ideale zelf: Welk besluit geeft het beste weer wie ik ben en wie ik wil zijn, mijn ideale zelf
3. Rechtvaardigheid: Hoe kan ik rechtvaardig handelen en geldige belangen meenemen
4. Vrijheid: Hoe speelt respect voor vrijheid of persoonlijke autonomie een rol 5. Rechten: Welke rechten spelen een rol 6. Verantwoordelijkheden: Welke plichten
of verplichtingen spelen een rol
7. Resultaten: Wat zou de beste korte- en lange termijnresultaten realiseren voor mij en alle anderen?
8. Autoriteiten: Wat verwachten legitieme / acceptabele autoriteiten van mij
Individueel Klassikaal nabespreken Beschrijven wat de ethische perspectieven betekenen Ervaren van multiperspectiviteit
Vertellen over interpretatie van ethische
30 4 en
5 We gaan in de reader werken aan de pagina's 12 t/m Y. Opdracht met leerlingen doornemen, staat ook stapsgewijs in hun reader
1. Maak volledige lijst in groepjes van 3, van alle moeilijke keuzes (dus 9 keuzes) 2. Met groepje kiezen welke keuze je
vandaag wil bespreken, neem niet de makkelijkste
3. Schrijf voor deze keuze op waartussen je moet kiezen (A en B)
4. Maak een voorlopige keuze en leg uit 5. Maak lijstje betrokkenen
6. Kies welke van de 8 sleutelvragen past bij dit scenario
7. Formuleer op basis van de sleutelvragen de argumenten voor de keuzes waar je groepje voor staat
8. Trek een conclusie en maak een
beslissing die voldoende rekening houdt met iedereen
9. Bedenk ook hoe je de nadelen kunt verminderen
10. Einde van de les ieder groepje zijn/haar keuze en overwegingen presenteren Ik loop langs en help waar nodig
In groepjes Benoemen van keuzes die
meegenomen zijn,
beschrijven waar de keuze uit bestaat, beschrijven waarom de keuze moeilijk is, bewust een keuze maken uit de moeilijke keuzes, samen bewust een voorlopige keuze maken, beargumenteren waarom dat de keuze is Benoemen van
betrokkenen, benoemen van relevante
sleutelvragen, beargumenteren van keuze op basis van de sleutelvragen
Deel 2
30 5 Presentaties per groepje Beschrijven en
beargumenteren van keuze/conclusie
5 6 Ik vraag leerlingen te reflecteren met hun
buurman over hun presentatie en gepresenteerde besluiten
- Hoe voel ik mij over de keuzes die ik heb gemaakt
- Wat doen 8 sleutelvragen in het proces - Wie heeft er schade in mijn besluit
Oefenen met empathie, beschrijven welke rol sleutelvragen/perspectieve n spelen bij het besluit
7 2 en
3 Theorie rechtvaardig schade toebrengen bespreken - Waarom proces wat we doorlopen belangrijk? Dagelijks staan we voor dergelijke keuzes
- Er zijn keuzes waarbij je schade toebrengt aan een ander, maar wat maakt de keuze toch juist
Morele juistheid van je oordeel: je kunt iemands rechten schenden of zijn belangen tekortdoen of geen gehoor aan wensen
8 6 Brug naar volgende keer: dan gaan we het
hebben over het wegen van de verschillende argumenten of 8SV. Tijd voor notities/reflectie in logboek.
Docent: Nazanin +
gastdocent/expert Datum: Les 3 Tijd: Klas: 6V Aantal lln:
Lesonderwerp Rechten, belangen en wensen van betrokkenen in morele besluiten
Beginsituatie Les 2: morele keuzes vanuit verschillende perspectieven belichten
Leskern* Leerlingen leren morele keuzes wegen en morele juistheid ervan te toetsen
Leerdoelen
Na deze les kun je
1. Onderscheid maken tussen wensen, belangen en rechten / 8 sleutelvragen 2. Een weging maken tussen wensen, belangen en rechten / 8 sleutelvragen 3. Wensen, belangen en rechten herkennen in social media
4. Morele juistheid van je besluit toetsen aan: rechten boven belangen/wensen
Docentdoelen Koppeling maken tussen hiervoor geleerde en social media, oefenen met wegen van argumenten
Boek (+ blz.) …
Media, spullen, hulp …
Tijd Les-fase Leerdoel Wat ik doe en zeg Wat zij doen (werkvorm) Noem de specifieke! Leeractiviteit *
Deel 1
1 Vorige les herhalen deze les kijken naar wensen,
belangen en rechten: die zitten in de 8 sleutelvragen
2,3,4 Als voorbeeld gebruik ik winstdeling in bedrijven, die kan op verschillende manieren verdeeld worden. Denk voor jezelf na op welke manieren dat kan en wat jij de meest
rechtvaardige vindt. Dan is het een moreel juiste verdeling. Ik teken op het bord een taart, dat stelt de winst voor.
Na 1 minuut van gedachte wisselen met buurman. Leg aan elkaar uit wat jij de meest rechtvaardige manier van verdelen vindt. We bespreken klassikaal de theorie over
- Rechten: beginselen, bijv
gelijkwaardigheid; iedereen gelijk stuk - Belangen: gevolgen, bijv. wie heeft het
meest geld nodig,
- Wensen: lijkt op belangen maar wie wil het liefst, voordelen en nadelen
- Moreel juist als rechten boven belangen en wensen gaan
Individueel verdeling van de winst maken
In duo's bespreken
Klassikaal
Beargumenteren wat een rechtvaardige keuze is Uitleggen wat rechtvaardig is / gevonden word Oefenen met volgordelijkheid in morele juistheid: rechten boven belangen en wensen
4 We gaan nu kijken naar rechten, belangen en
wensen die spelen binnen social media. Wie heeft FB account, Insta, Tik Tok?
Klassengesprek over intensiteit van gebruik social media
Ik laat scene Social Media Dilemma zien (evt 2x) 1.23.30 – 1.20.38
Korte scene over businessmodel van social media bedrijven, monetization van aandacht.
Klassikaal
Klassikaal kijken scene
Gaan nu in duo's opschrijven wat de wensen, belangen en rechten zijn van verschillende betrokkenen met deze scene/gegevens uit scene in gedachte. Formuleer je antwoorden als keuzes die gemaakt moeten worden. Daarna nabespreken.
Aanwijzen van
betrokkenen, benoemen van rechten, belangen en wensen van betrokkenen, omschrijven als keuzes
5 Ik loop langs en help op weg waar nodig In duo's
6 Klassikaal vraag ik
- Welke keuzes heb jij genoteerd bij rechten, belangen, wensen? - Vingers, wie had dit nog meer?
- Ik turf op bord wie dezelfde punten had - Volgende leerlingen vraag ik naar wat
hij heeft opgeschreven wat nog niet genoemd is
- Het meest genoemde onderwerp/keuze selecteren voor volgende opdracht
Klassikaal Benoemen van
betrokkenen, rechten, belangen en wensen
4 We hebben nu een keuze/onderwerp
geformuleerd met voorgaande opdracht. We gaan in groepjes uiteen
Gebruik de kaartjes met de 8 sleutelvragen voor deze drie onderwerpen. Vul in je reader
1. Welk van de sleutelvragen speelt een rol 2. Waarom wel/niet;
3. Wat zijn overwegingen / argumenten die bij de geselecteerde kaartjes horen 4. Welk besluit zou je nemen op basis
hiervan
5. Waarom is dat besluit moreel juist?
Groepjes van 3 Bewust kiezen tussen 8SV,
beargumenteren van keuze, uitleggen van morele juistheid van de keuze
5 Ik loop langs en help waar nodig
6 We bespreken de argumentatie van morele
juistheid van de besluiten
Wrap-up over morele juistheid van een keuze: rechten boven belangen en wensen
Volgende les: samen documentaire kijken, zorg dat je 8SV bij je hebt.
Docent: Nazanin +
gastdocent/expert Datum: Les 4 Tijd: Klas: 6V Aantal lln:
Lesonderwerp The Social Dilemma
Beginsituatie Leerlingen kunnen morele keuzes wegen en morele juistheid ervan toetsen
Leskern* Morele dilemma's in social media aanwijzen
Leerdoelen
Na deze les kun je
1. Benoemen welke morele dilemma's er in social media gebruik zitten
2. De 8 sleutelvragen toepassen om morele keuzes te definiëren op basis van The Social Media Dilemma documentaire
Docentdoelen Voorkennis over social media naar boven krijgen, documentaire samen kijken
Boek (+ blz.) …
Media, spullen, hulp …
Tijd Les-fase Leerdoel Wat ik doe en zeg Wat zij doen (werkvorm) Noem de specifieke! Leeractiviteit *
Deel 1
5 1 Terugkomen op voorgaande lessen. In deze les
gaan we verder inzoomen op social media en de morele dilemma's die daarin een rol spelen 20 4 en
5 Eerst gaan we elkaar interviewen in duo's. Vraag elkaar uit over - Wat weet jij over social media
- Hoe ga jij zelf om met social media (uur gebruik, welke apps, waarom, wat post je, waarom)
- Wat voor voor- en nadelen kleven er aan social media gebruik
- Haal een voor- en nadeel uit de interviews die je het meest opvallend vond om straks te delen met de klas Ik loop langs om op weg te helpen waar nodig
In duo's Benoemen van kennis
over social media, beschrijven van eigen social media gebruik, beredeneren wat voor- en nadelen zijn van social media gebruik
10 Klassikaal nabespreken van de opvallendheden,
punten noteren voor gemeenschappelijk kader waarin focus ligt op: wat vinden we
problematisch aan social media.
Klassikaal Classificeren van
genoemde punten in voor- en nadelen van social media
5 4 We gaan gezamenlijk de documentaire kijken.
Tijdens het kijken pak je de reader erbij en noteert voor elke sleutelvraag
1. Welk van de sleutelvragen speelt een rol 2. Waarom wel/niet;
3. Wat zijn overwegingen / argumenten / keuzes die bij de geselecteerde kaartjes horen
Individueel Bewust kiezen uit de 8SV,
beargumenteren waarom ze een rol spelen en benoemen welke keuzes erbij horen
Deel 2
1h
34 Documentaire kijken Klassikaal kijken, individueel schrijven
10 Kort afrondend klassengesprek, tijd om notities
te maken in logboek en alles laten bezinken. Volgende keer verder met notities en gedachten van vandaag.
Docent: Nazanin +
gastdocent/expert Datum: Les 5 Tijd: Klas: 6V Aantal lln:
Lesonderwerp Ethische besluitvorming rondom social media dilemma's
Beginsituatie Leerlingen kunnen morele/ethische keuzes binnen social media aanwijzen
Leskern* Leerlingen gaan een zelfgekozen case beschrijven en een moreel juist besluit over nemen met de 8SV
Leerdoelen Na deze les kun je 1. Morele keuzes definiëren over social media
2. Moreel juiste besluiten nemen over een scene/onderdeel van The Social Dilemma
Docentdoelen Eindopdracht van leerlingen om alle stof te laten verwerken
Boek (+ blz.) …
Media, spullen, hulp …
Tijd Les-fase Leerdoel Wat ik doe en zeg Wat zij doen (werkvorm) Noem de specifieke! Leeractiviteit *
Deel 1
5 1 Terugkomen op documentaire van vorige les.
Klassengesprek over de inhoud van de film, kan voor sommige leerlingen heftig zijn of was het misschien allemaal al bekend?
Klassikaal Evalueren van The Social
Dilemma
5 8 sleutelvragen op bord, turven wie welk kaartje
relevant vond bij de film. Hiermee gemeenschappelijk kader creëren over
perspectieven die een rol spelen. Veel lagen in film, daarom verwacht je veel verschillende kaartjes. Klassengesprek.
Klassikaal Evalueren van relevante
8SV bij The Social Dilemma
Beoordelen van relevante perspectieven
10 4 We gaan nu in groepjes uiteen om aan de
eindopdracht te werken. Die lever je aan het einde van de les in. Het onderwerp mag je zelf kiezen op basis van de documentaire en daar schrijf je een verslag over vergelijkbaar met wat we in de eerste twee lessen hebben gedaan. Van overzicht van de keuze naar de moreel juiste keuze. Stappenplan in reader. Je werk wordt beoordeeld op basis van de rubric. Dan rubric bespreken met de leerlingen.
10 5 Leerlingen met elkaar in gesprek om een keuze
te maken over deel/scene/onderwerp uit The Social Dilemma.
10 6 Evaluatie van de gekozen onderwerpen, op het
bord en finale keuzes maken, bij zeer
vergelijkbare onderwerpen wat discussie om er wat onderscheid in aan te kunnen brengen (indien gewenst wordt geacht).
Deel 2 (blokuur)
50 Leerlingen gaan aan de slag met het uitwerken
van hun case en leveren het in ter beoordeling. In groepjes werken
10 Pauze