Leptospirose (Ziekte van Weil)

Leptospirose is, zoals in hoofdstuk 1.1.3 reeds genoemd, de meest voorkomende bacteriële zoönose wereldwijd. Er is nog weinig bekend over de daadwerkelijke incidentie van Leptospirose. Er wordt geschat dat 0,1 tot 1 op de 100.000 mensen in gematigde klimaten besmet raken ieder jaar. In tropische klimaten besmet de ziekte 10 op de 100.000 mensen ieder jaar (WHO, z.d.). Recent onderzoek geeft wel aan dat er jaarlijks waarschijnlijk 1 miljoen mensen besmet raken met leptospirose en dat 59.800 mensen jaarlijks overlijden aan de ziekte wereldwijd. De zoönose wordt veroorzaakt door spirocheten van het geslacht Leptospira die weer worden overgedragen van dieren op mensen (Leshem, Meltzer & Schwartz, 2011).

De bacterie wordt in water uitgescheiden door zoogdieren, vooral knaagdieren, via hun urine (Bourhy et al., 2016). Leptospirose heeft een breed scala aan klinische symptomen, variërend van lichte koorts tot orgaan falen (Glynn, Hartskeel, Ko & Meslin, 2008).

De verwekker van leptospirose

Het Rijkinstituut voor Volksgezondheid en Milieu omschrijft Leptospirose als volgt:

Leptospiren zijn spirocheten uit het genus Leptospira van de familie Leptospiraceae. Leptospiraceae behoort samen met de familie Spirochaetaceae (waarin de genera Borrelia (o.a. Lyme-ziekte, febris recurrens) en Treponema (syphilis door T. pallidum)) tot de orde Spirochaetales.

Volgens het RIVM (2015) zijn er meer dan 250 verschillende serovars leptospiren bekend. De volgende serovars kunnen voorkomen in Nederland:

De ziekte van Weil is een ernstige vorm van leptospirose die veroorzaakt wordt door de nauw aan elkaar verwante serovars Icterohaemorrhagiae en Copenhageni, beide uit de serogroep Icterohaemorrhagiae en overgedragen door ratten.

Modderkoorts is een meestal mildere vorm van leptospirose, veroorzaakt door het serovar Grippotyphosa uit de Grippotyphosa serogroep, overgedragen door muizen.

Melkerskoorts is ook een mildere vorm van leptospirose, veroorzaakt door het serovar Hardjo uit de Sejroe serogroep, overgedragen door rundvee. Hardjo-infecties komen momenteel bijna niet meer voor in Nederland. (RIVM, 2015, p. 1)

Besmetting en ziekteverschijnselen bij het dier

Een voorbeeld van een natuurlijke gastheer van Leptospirose is de rat. Dergelijke knaagdieren kunnen via urineren de omgeving van andere dieren en mensen besmetten. Een hond kan bijvoorbeeld besmet raken met Leptospirose doordat de leptospiren vanuit de leefomgeving via wondjes of de slijmvliezen het lichaam van het dier binnenkomen (Leptospirose, z.d.). Vervolgens verspreiden de leptospiren zich via het bloed naar andere organen. Een week na de besmetting kunnen al de eerste symptomen optreden, zoals braken, koorts en verminderde eetlust (Leptospirose, z.d.).

Wanneer de ziekte verergert kunnen zich nog andere symptomen voordoen, namelijk uitputting, geelzucht, bloederige diarree door beschadiging van het maagdarmkanaal en trillende spieren (Leptospirose, z.d.). Daarnaast kan het dier last krijgen van nierfalen en het dier zal hierdoor vaker moeten plassen. Ook de longen kunnen worden aangetast. Dieren raken benauwd en gaan hoesten. Uiteindelijk kan een infectie zelfs leiden tot de dood.

Besmetting en ziekteverschijnselen van de mens

Mensen raken besmet met Leptospirose door contact met water, eten of bodem die urine bevat van geïnfecteerde dieren. Dit kan al gebeuren doordat zij besmet voedsel tot zich nemen, maar ook via water of contact met de huid. Een goede hygiëne is dus van groot van groot belang. De zoönose komt vaker voor bij mensen die watersporten beoefenen daar zij langdurig ondergedompeld worden in het water (Wikipedia, 2017). Daarnaast hebben watersporters, zoals surfers en kanoërs, een hoger risico doordat zij het verontreinigd water kunnen inslikken tijdens het sporten. Ook kan geïnfecteerd water dat opspat in de ogen of de neus de bacterie overbrengen. Tot slot kan, zie figuur 10, Leptospirose het lichaam binnendringen doordat open wondjes blootgesteld worden aan besmet water (Wikipedia, 2017).

FIGUUR 10 | OVERDRACHT VAN LEPTOSPIROSE VAN DE RAT NAAR DE MENS (BIOSOM, G.D.)

Niet alleen watersporters hebben een groter risico op Leptospirose, dit geldt ook voor mensen die bepaalde beroepen uitoefenen. Volgens Wikipedia (2017) hebben dierenartsen, mensen die werken in een slachthuis, boeren, rioolarbeiders,

Bij slachthuismedewerkers komt dit doordat zij vaak contact hebben met besmet bloed of lichaamsvloeistoffen (Wikipedia, 2017). Volgens Wikipedia (2017) was de ziekte oorspronkelijk voornamelijk werk gerelateerd, maar is nu steeds vaker gerelateerd aan avontuurlijk toerisme en recreatieve activiteiten.

Centers for Disease Control and Prevention (2015) omschrijft de volgende symptomen bij de mens: “hoge koorts, hoofdpijn, rillingen, spierpijn, braken, geelzucht, rode ogen, buikpijn, diarree, huiduitslag”. Echter kan het ook voorkomen dat mensen helemaal geen symptomen van de ziekte hebben. Zonder de juiste behandeling kan het herstel maanden duren.

De incubatietijd betreft 2 dagen tot 4 weken. Volgens Centers for Disease Control and Prevention (2015) kan Leptospirose voorkomen in twee fasen. In fase een kan het na de eerste symptomen voorkomen dat de patiënt voor een bepaalde tijd weer hersteld, maar daarna wederom ziek wordt. De tweede fase is ernstiger. Mensen kunnen last krijgen van nierfalen of meningitis. Deze fase wordt de Ziekte van Weil genoemd.

Nieuwsberichten over leptospirose

Onderstaande zes nieuwsberichten zijn de afgelopen jaren naar buiten gebracht en betreffen gevallen van Leptospirose in Nederland en in het buitenland.

Nieuwsbericht 1

Gepubliceerd op 14 januari 2017:

Een jaar geleden ging Lennard met wat vrienden naar Frankrijk om te vissen, zoals ze al jaren deden. Maar toen hij weer thuis was, werd Lennard erg ziek. "Artsen zeggen dat ik hier niet meer had gezeten als ik een dag later naar het ziekenhuis was gegaan." Lennard is één van de 88 Nederlanders die vorig jaar de diagnose ziekte van Weil kregen. 37 van hen liepen de ziekte in Nederland op, 51, onder wie Lennard, in het buitenland. De ziekte wordt overgedragen door ratten en urine van ratten, bijvoorbeeld in of naast water. (RTL Nieuws, 2017)

Nieuwsbericht 2

Gepubliceerd op 24 augustus 2016:

Drie triatleten zijn vorige week met spoed opgenomen in het Meander-ziekenhuis in Amersfoort nadat ze de ziekte van Weil hadden opgelopen. Ze hebben de ziekte vermoedelijk gekregen na het zwemmen in de Kromme Rijn, tussen Wijk bij Duurstede en Utrecht. Het grootste gevaar voor de sporters lijkt inmiddels geweken. (De Vries, 2016)

Nieuwsbericht 3

Gepubliceerd op 19 september 2016:

Afgelopen donderdagavond heeft de Provincie Gelderland Uiterwaarde laten weten dat is vastgesteld dat een frequente bezoeker van het recreatiegebied De Meent in Beusichem de Ziekte van Weil heeft opgelopen. De besmetting heeft naar vermoeden plaatsgevonden in of rondom de recreatieplas. (Stadburen, 2016)

Nieuwsbericht 4

Gepubliceerd op 27 juni 2014:

A kayaker is lucky to be alive after contracting a potentially fatal disease from dirty river water.

… Sam Owen, 24, believes the bacteria from rat urine entered his body through his Zeyes and nose, as well as grazes on his hands from rock climbing. (Hodgekiss, 2014)

Nieuwsbericht 5

Gepubliceerd op 5 oktober 2016:

Public health doctors are warning about a growing number of infectious disease outbreaks among competitors in "mud runs" and "adventure races".

An infectious disease outbreak was also reported in Cork last year. "There have also been anecdotal reports of other outbreaks in Ireland," said the report from the disease watchdog, the Health Protection Surveillance Centre of Ireland (HPSC). (O’Regan, 2016)

Nieuwsbericht 6

Gepubliceerd op 10 oktober 2016:

By now he was beginning to worry he had picked up something in Colombia. He had returned from a solo trip three days earlier. The highlight of his two-and-a-half week holiday was a visit to the Ciudad Perdida, the ruins of an ancient city.

… As he would later discover, Adam had leptospirosis. (Pilkington, 2016)

Preventieve maatregelen bij het dier

Voor de hond zijn er verschillende vaccins beschikbaar welke een jaar bescherming bieden. Deze vaccins bieden bescherming tegen specifieke serovars. Vaak bieden deze vaccins alleen bescherming tegen de klinische verschijnselen, infectie kan wel nog plaatsvinden. MSD Animal Health raadt het vaccin Nobivac L4 aan. Dit is een geïnactiveerd vaccin welke immuniteit biedt tegen de belangrijkste leptospirose-serogroepen die in Europa voorkomen, namelijk Canicola, Icterohaemorrhagiae, Grippothyphosa en Australis (2013).

Preventieve maatregelen bij de mens

Er is in Nederland geen vaccin beschikbaar voor mensen. Preventie is hierdoor gericht op het voorkomen van het contact met besmette dieren en een besmette omgeving. Het Tijdschrift voor Infectieziekten (2013) adviseert reizigers die van plan zijn deel te nemen aan activiteiten op het water om preventieve maatregelen te nemen. Het is raadzaam om (schaaf-)wonden of huidbeschadigingen waterdicht af te dekken en beschermende kleding en schoenen te dragen.