Een beeld van de clubs en de kranten
3.4 Leeuwarder Courant: krant met traditie
De Leeuwarder Courant heeft de langste geschiedenis van alle kranten in Nederland. De krant verscheen voor het eerst op 29 juli 1752 en bestaat nu nog steeds. De Leeuwarder Saturdagse Courant werd uitgegeven door boekdrukker Abraham Ferwerda. Twee hervormde dominees, Statius Muller en Jacques André Courtonne, vormden de eerste redactie van de krant. Kranten ontstonden in die tijd uit voornamelijk uit koopmansbrieven, nieuws dat kooplui van hun relaties ontvingen en aan hun collega’s lieten lezen.154 Het waren dan ook kooplieden die het lezerspubliek van de krant vormden. Zij waren vooral geïnteresseerd in buitenlands nieuws, dus dat was in het begin het enige dat verscheen in de krant, naast advertenties en
aankondigingen. Later maakte de krant gebruik van correspondenten, die vanuit het
151
Johan Van Gelder, Het schandaal. De ‘aanpassing’ van het Nieuwsblad van het Noorden (Groningen: Elbaz Books, 2001) IX. 152 http://www.ndcmediagroep.nl/mediagroep/mediagroep/mediageschiedenis, 6 december 2007. 153 http://www.liwwadders.nl/data/nieuws/items/EEZEFluVEucSbvMPkC.php, 26 november 2007. 154
Marcel Broersma, Beschaafde vooruitgang: de wereld van de Leeuwarder Courant 1752-2002 (Leeuwarden: Friese Pers Boekerij, 2002) 29.
buitenland brieven stuurden naar de bekende en grote kranten in Nederlandse Republiek.155 Nieuws over het eigen gewest meldde de krant bijna niet.
De Leeuwarder Saturdagse Courant bleek succesvol en al gauw kwam Ferwerda met de Leeuwarder Woensdagse Courant. Op 11 mei 1757 verscheen deze voor het eerst. De zaterdageditie was duidelijk populairder, omdat deze meer adverteerders en dus meer lezers trok. De mensen waren benieuwd naar de advertenties, omdat hierin vaak vermeld stond wat de prijzen van producten waren op de weekmarkten in Sneek, Leeuwarden en Amsterdam.156 Doeke Ritske Smeding zette na de dood van zijn schoonvader Abraham Ferwerda in 1783 de krant voort en tot 1947 bleef zij in handen van deze familie. In 1869, toen het
dagbladzegel werd afgeschaft, was de Leeuwarder Courant nog steeds geen dagblad. Willem Sprenger, op dat moment directeur van de krant, besloot niet in te zetten op een grote
hoeveelheid nieuwe abonnees door de prijs te verlagen. Hij wilde vooral winst maken en hield daarom de prijs van de Leeuwarder Courant hoog. De krant kwam nu drie keer per week uit. Pas vanaf 1879 werd de Leeuwarder Courant een dagblad.157
De toon van de artikelen was net als die van het Nieuwsblad van het Noorden neutraal te noemen. De krant nam op politiek en staatskundig gebied geen standpunt in. Dit was commercieel gezien een verstandig besluit. De Leeuwarder Courant was hierdoor acceptabel voor lezers met uiteenlopende opvattingen.158
In de negentiende eeuw kwam er langzaam maar zeker meer binnenlands nieuws in de krant. “Doordat de persvrijheid was vastgelegd in de grondwet hoefde de LC niet bang meer te zijn dat de overheid haar octrooi zou intrekken en de uitgave van de krant gestaakt zou moeten worden.”159 Ook wilden de mensen graag meer binnenlands nieuws lezen, omdat de nationale politiek steeds belangrijker werd: de provincies werden steeds afhankelijker van wat er zich afspeelde in Den Haag.
De welvaart nam toe door de industrialisatie en de verstedelijking. Mensen waren steeds beter opgeleid, waardoor er een grotere markt voor de kranten ontstond. De winst van de krant ging omhoog doordat betere machines zorgden voor goedkopere drukkosten. Niet alleen de Leeuwarder Courant profiteerde van deze ontwikkelingen. Er kwamen veel nieuwe kranten in Friesland bij, waardoor de Leeuwarder Courant voor het eerst serieuze
concurrentie ondervond. Vooral het Nieuwsblad van Friesland, een krant die vanaf 1902
155 Ibidem, 70. 156 Ibidem, 40 en 49. 157 Ibidem, 143-145. 158 Ibidem, 159. 159 Ibidem, 180.
vanuit Heerenveen het zuidoosten van Friesland van nieuws voorzag, maakte het de
Leeuwarder Courant lastig. Ook landelijke kranten als De Telegraaf en Nieuws van den Dag kregen steeds meer abonnees in de provincie.160
Deze toegenomen concurrentie zorgde ervoor dat de krant zich in 1913, 44 jaar na het afschaffen van het dagbladzegel, genoodzaakt zag de prijs drastisch te verlagen. De meeste kranten hadden dit al veel eerder gedaan. De timing van de Leeuwarder Courant was echter sterk. De lonen stegen op dat moment, net als de prijzen. Maar veel mensen wilden toch wel een abonnement op de ‘goedkope’ Leeuwarder Courant, die eerder juist relatief duur was. Ook zorgde de Eerste Wereldoorlog ervoor dat veel mensen het nieuws wilden volgen.161
Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog had de Leeuwarder Courant een oplage van ongeveer 24.000, waarmee het de grootste krant van Friesland was. Zij had het imago van een deftige krant. De krant was degelijk opgemaakt, paste regelmatig “plechtstatig”
taalgebruik toe en koos vaak voor zakelijke en formele onderwerpen. Er werd veel aandacht aan politiek besteed.162
Tijdens WO II fuseerde de Leeuwarder Courant met het Leeuwarder Nieuwsblad en het Nieuwsblad van Friesland tot de Friesche Courant. Omdat de krant zich niet had verzet tegen het Duitse toezicht, werd zij hiervoor na de oorlog gestraft. Directeur Jaap Sprenger werd voor tien jaar uit zijn functie ontzet en de Friesche Courant werd door de Commissie voor de Perszuivering voor twintig jaar verboden. Dit bood de Leeuwarder Courant de mogelijkheid om onder haar oude naam weer te verschijnen.163 De oplage ging na de oorlog steeds verder omhoog.
Het Nieuwsblad van Friesland ging na de oorlog ten onder wegens geldgebrek. Zijn plaats in Heerenveen werd overgenomen door de Heerenveensche, later de Friese Koerier. Lange tijd ging het voortvarend met de kranten in Friesland, maar een stijging van de kosten door loon, papier en nieuwe druktechnieken zorgde er in de jaren zestig voor dat er sprake was van persconcentratie. Veel kranten moesten worden opgeheven of gingen samen met andere kranten. In Friesland verdwenen drie van de vijf dagbladen. Ons Noorden werd in 1965 opgeheven, de Friese Koerier ging in 1969 op in de Leeuwarder Courant en een jaar later verdween de Friese editie van Het Vrije Volk. De Leeuwarder Courant was nu met afstand de grootste krant van Friesland, gevolgd door het Friesch Dagblad.164
160 Ibidem, 223-226. 161 Ibidem, 245-248. 162 Ibidem, 267 en 268. 163 Ibidem, 354 en 370. 164 Ibidem, 360, 364 en 365.
De krant groeide uit tot een provinciale kwaliteitskrant. Een groot papiertekort na de oorlog zorgde ervoor dat de krant in positieve zin veranderde. Voor de (te) lange stukken tekst die tot dan toe in de krant verschenen was namelijk geen plaats meer. De krant werd daardoor
nieuwsgerichter, de belangrijkste feiten kwamen meer naar voren. Ook de opmaak verbeterde. De Leeuwarder Courant opende na de oorlog met het belangrijkste nieuws in plaats van het lange buitenlandse overzicht.165
Uit onderzoek bleek dat de lezers meer nieuws uit de provincie wilden en de krant ging in op deze wensen. De redactie probeerde een evenwicht te vinden tussen binnenlands, buitenlands en regionaal nieuws. Ook de kwaliteit van het regionieuws ging omhoog. Zo liep het aantal correspondenten in Friesland tussen 1948 en 1952 op van 180 naar 260.166 Het regionale karakter van de krant werd ook versterkt door het gebruik van de Friese taal. De Leeuwarder Courant citeerde Friezen in hun eigen taal, ook wanneer de artikelen zelf in het Nederlands zijn.
De sportverslaggeving kwam ook op binnen de Leeuwarder Courant. Het werd een steeds belangrijker concurrentiemiddel, omdat lezer hierin geïnteresseerd bleken. In 1960 besloot de krant meer aandacht te besteden aan zaterdagsport, vooral om de strijd met het Friesch Dagblad aan te gaan; deze enige grote concurrent in de regio besteedde meer
aandacht aan sport dan de Leeuwarder Courant. Voor de oorlog werd er door de Leeuwarder Courant nauwelijks aan sportnieuws gedaan en abonnees klaagden hierover. Sport werd door de krant gezien als vermaak en niet als nieuws. Toch ging zij hier meer over berichten, vooral om de slag met de concurrentie niet te verliezen. In 1954 kwam de eerste fulltime
sportredacteur bij de krant, Germ Beintema. Friese sporten als schaatsen en kaatsen kregen veel aandacht van de sportredactie.167
In november 1993 verhuisde de krant van het centrum van Leeuwarden naar een nieuw en groot pand aan de rand van de stad. Anno 2007 heeft de krant een oplage van 103.000.
165 Ibidem, 407 en 408. 166 Ibidem, 410 en 412. 167 Ibidem, 419 en 420.