Een beeld van de clubs en de kranten
3.1 FC Groningen: Trots van het Noorden
Voetbalclub FC Groningen123 komt voort uit GVAV, de Groninger Voetbal en Atletiek Vereniging. Deze club werd op 15 september 1915 opgericht, oorspronkelijk onder de naam Unitas. Onder deze naam kwam de club een aantal seizoen uit in een competitie van de Groninger Voetbalbond (GVB). De clubnaam diende echter gewijzigd te worden om aan te mogen sluiten bij de Nederlandse Voetbalbond. Omdat de leden in de winter voetbalden en in de zomer aan atletiek deden, koos men voor de naam GVAV.124
Op 6 oktober 1917 werd atletiekvereniging Rapiditas opgericht. Zowel GVAV als Rapiditas had te maken met financiële problemen in de beginjaren, waardoor beide sportverenigingen besloten samen te gaan. Dit leidde ertoe dat op 26 januari 1921 GVAV-Rapiditas ontstond. De nieuwe vereniging bestond uit een aantal afdelingen zoals voetbal, atletiek, gymnastiek, boksen en zwemmen. De voetballers bleven ondanks de fusie onder de naam GVAV spelen.
GVAV speelde lange tijd een prominente rol in het noordelijke amateurvoetbal, met als hoogtepunt het winnen van het Noordelijk kampioenschap in 1940. De Groningers
123
Een kort overzicht van de historie van de club is te vinden op
http://www.fcgroningen.nl/index.php?m1=67&m2=72, 12 november 2007.
124
wonnen met 4-2 van Heerenveen.125 Tot het seizoen 1954-1955 speelde GVAV in de Eerste Klasse.
Toen in 1954 het betaald voetbal werd ingevoerd, promoveerde GVAV naar een van de twee Hoofdklassen, het één na hoogste niveau op dat moment. De club bereikte vervolgens de Eredivisie in 1956 en verbleef daar twee seizoenen, waarna het weer degradeerde naar de Hoofdklasse.
In 1971 kampte de club met financiële problemen, waardoor de toekomst van het betaald voetbal in Groningen in gevaar kwam. Er kwam een overnamescenario waarbij de ‘inboedel’ van GVAV terecht moest komen in een nieuwe stichting. De stichting Topsport Noord-Nederland en de gemeente deden afstand van de openstaande schulden van GVAV en de gemeente besloot zelfs 100.000 gulden per jaar subsidie te schenken aan de nieuwe stichting. Nadat ook de ledenvergadering van de club was ingestemd, was de oprichting van FC Groningen op 16 juni een feit.126 GVAV ging verder als amateurvereniging.
FC Groningen mocht starten in de Eredivisie, aangezien GVAV in het seizoen daarvoor als tweede was geëindigd in de Eerste Divisie (voormalige Hoofdklasse) en
daardoor promoveerde. Twee seizoenen later degradeerde FC Groningen weer. In een slecht verlopen seizoen stond de club bovendien op de rand van een faillissement, maar uiteindelijk kon de club verder na groen licht van de gemeenteraad voor een hogere subsidie.127 Overigens was Groningen in deze tijd niet de enige club in het betaald voetbal die kampte met financiële problemen. Clubs waren afhankelijk van betalende toeschouwers en die lieten het in de jaren zeventig afweten. Zonder de steun van de overheid zouden meerdere clubs failliet zijn gegaan.128
Zes jaar later keerde de club onder leiding van Theo Verlangen terug naar de Eredivisie: de club behaalde voor het eerst in haar bestaan een kampioenschap. Op 15 mei 1980 kon het feest gevierd worden in Zeeland, na een 1-4 overwinning op FC Vlaardingen. De Nederlandse dagbladen waren unaniem over de prestaties van FC Groningen: zij was de terechte kampioen.129
De club was ook succesvol op het hoogste niveau. In het eerste seizoen na de promotie kwam FC Groningen even in de degradatiezorgen, maar handhaafde zich uiteindelijk toch. In
125
Nico Swart en Paul Zweverink, Het Oosterpark. Een voetbalbolwerk, p. 86.
126
Ibidem, p. 122.
127
Henk Poker en Gerard Kuilman. 25 jaar FC Groningen: 25 jaar voetbalgeschiedenis (Bedum: Profiel Uitgeverij, 1996) 21.
128
Marcel Maassen. Betaalde liefde. Voetbal, van volkssport tot entertainmentindustrie (Nijmegen: Uitgeverij Sun, 1999) 28.
129
het seizoen 1981/1982 werd vervolgens bijna Europees voetbal gehaald. FC Groningen eindigde uiteindelijk als zevende. Het jaar daarop was het wel raak. De vijfde plaats op de ranglijst zorgde ervoor dat de club zich kon gaan opmaken voor de eerste Europese
wedstrijden in haar bestaan. Dit moest zij doen zonder succestrainer Theo Verlangen, die er na dit seizoen bij FC Groningen mee ophield. In deze sterke periode werd de club opgestuwd door twee van de succesvolste voetballers uit de historie, de broers Erwin en Ronald Koeman.
De eerste Europese wedstrijd was meteen tegen een Spaanse topclub: Atletico Madrid. FC Groningen bleek over twee wedstrijden echter de sterkste van de twee. Na een 2-1
nederlaag in Madrid werd het in Groningen 3-0. In de tweede ronde wachtte een andere Europese topper: Inter Milaan. Dit team bleek wel te sterk. In het Oosterpark-stadion won Groningen de eerste wedstrijd met 2-0, maar in Bari130 ging het mis: 5-1.
Na een paar seizoenen waarin het net niet lukte, haalde FC Groningen in 1985/1986 voor de tweede keer Europees voetbal. Han Berger was inmiddels al een paar jaar trainer van de club en behaalde in dit seizoen zijn beste resultaat: ‘De Trots van het Noorden’, zoals de supporters de club steevast noemen, werd vierde in de Eredivisie. In het daaropvolgende seizoen haalde het de derde ronde van de Europacup III, waarin het werd uitgeschakeld door het Portugese Vitoria Guimaraes. De resultaten in de competitie vielen tegen, maar in 1987/1988 werd voor de derde keer Europees voetbal gehaald.
Atletico Madrid was voor de tweede keer de tegenstander en weer wist FC Groningen deze ploeg verslaan, evenals het Zwitserse Servette. Uiteindelijk verloor het in de derde ronde, ditmaal van het Duitse Vfb Stuttgart. Ook werd in dit seizoen de bekerfinale gehaald, waarin kampioen PSV met 4-1 de sterkste bleek. FC Groningen mocht als verliezend
bekerfinalist wel meedoen aan de Europacup voor bekerwinnaars, omdat PSV als kampioen meedoet aan de Europacup I.
Het succesvolle seizoen 1989/1990 werd echter overschaduwd door de zogenaamde Fiod-affaire. De Fiod was druk bezig met een onderzoek naar zwart geld in de voetballerij en FC Groningen bleek spelers met zwart geld te betalen, zo erkende voorzitter Renze de Vries, die wegens de affaire opstapte. FC Groningen kreeg een naheffing van zeven ton van de belasting en de schulden van de club liepen in de miljoenen guldens. Begin januari 1990 bleek dat FC Groningen feitelijk failliet was. De schuldenlast was vastgesteld op 8.7 miljoen
130
Swart en Zweverink, Het Oosterpark. Een voetbalbolwerk, p. 70.
De wedstrijd werd in Bari gespeeld vanwege een straf van de UEFA aan Inter Milaan wegens ongeregeldheden, waardoor zij niet in het eigen stadion mochten spelen.
gulden. Uiteindelijk werd de club gered door acties van supporters en oud-spelers en door de zogenaamde Herstelcommissie, die de club reorganiseerde.131
In 1991 streed de club lang mee om het kampioenschap, onder leiding van trainer Hans Westerhof. Pas vier speelronden voor het einde van de competitie haakte FC Groningen af en eindigde uiteindelijk op de derde plaats. Ook werd bekend dat FC Groningen niet zou worden vervolgd voor de Fiod-affaire, de inmiddels vertrokken bestuursleden wel. Oud-voorzitter Renze de Vries hoorde vijftien maanden tegen zich eisen.132 De Vries had
toegegeven dat hij inderdaad zwart geld had betaald aan spelers, maar hij deed dit naar eigen zeggen allemaal in het belang van de club. Hij ontkende geld in eigen zak te hebben gestoken. Wegens gezondheidsredenen ontliep hij uiteindelijk zijn gevangenisstraf.133
Nadat FC Groningen nog twee keer Europees voetbal behaalde in het begin van de jaren negentig, bleek het voor de club niet mogelijk om dit hoge niveau vast te houden. Na vier seizoenen (onder)in de middenmoot was degradatie in het seizoen 1997/1998
onontkoombaar, waardoor de club weer in de Eerste Divisie was aanbeland. Binnen twee jaar promoveerde FC Groningen echter weer onder leiding van Jan van Dijk, nadat de club in het seizoen daarvoor als tweede was geëindigd.
In het begin van de 21e eeuw bloeide FC Groningen weer op. Het bracht talenten als Arjen Robben en Jordi Hoogstrate voort en handhaafde zich eenvoudig. Na de aanstelling van trainer Ron Jans, vijf jaar geleden, ging de club met stappen vooruit en behaalde tot twee keer toe Europees voetbal, in 2006 en 2007. Beide keren strandde het team van Jans overigens in de eerste ronde van de UEFA Cup.