Amerika. Waarschijnlijk viel ook de vervolging, die Oneida ondervond wegens de
zeer eigenaardige opvatting van het huwelijk, samen met de maatregelen die op
de polygamie der Mormonen werden toegepast
2).
Enkel om die polygamie kunnen wij de M o r m o n e n niet tot de communauteiten
brengen, van welke hier sprake is. Bij hen is de grofzinnelijke religie, die zij
aankleven, niet slechts hoofdzaak, maar alles. Bij den stichter der secte, bij den
profeet Josef Smith, predomineert dan ook volkomen het religieuze element
1). Hij
was in 1805 in den Staat Vermont uit een presbyteriaansch gezin geboren. In 1820,
bij gelegenheid van een ‘revival’, voelde hij zich door de genade Gods aangegrepen.
Eenigen tijd daarna had hij in een bosch bij Manchester in het graafschap Ontario
zijn eerste visioen; toen, drie jaren daarna, achteréénvolgens drie visioenen, waarin
een engel hem het werk aanzegde waartoe hij geroepen was, en hem het bestaan
openbaarde van het Boek dat het evangelie van den nieuwen godsdienst bevatte.
Eerst in 1827 mocht hij kennis nemen van het Boek en in 1828 werd het hem door
den wil Gods ontnomen. De nieuwe Kerk verkreeg haar organisatie in 1830 in den
Staat Ohio. De eigenlijke organiseerder der Kerk als uitwendig lichaam was echter
niet zoozeer Josef Smith maar Brigham Young, ook in den Staat Vermont geboren
en wel in 1801. Hij was de zoon van een pachter en als ambachtsman opgevoed.
In 1830 kreeg hij voor 't eerst kennis van den inhoud der tafels uit het nieuwe Boek.
Hij liet zich in 1832 doopen en begaf zich naar Ohio tot den profeet, die hem een
hoogen rang gaf. In 1835 werd hij een der twaalf apostelen van de nieuwe leer. Hij
hielp den profeet op alle wijzen, toen deze in 1838 de kolonie Nauvoo in Illinois
stichtte. Afwezig uit Nauvoo, toen de profeet Josef Smith en zijn broeder Hiram in
Juni 1844 te Carthago werden vermoord, spoedde hij zich terug te keeren, en werd
door de apostelen en de meerderheid der Mormonen tot president gekozen. Brigham
Young nu stempelde zijn gemeente tot de Kerk der ‘Heiligen van den laatsten Dag’.
Hij scheidde zijn Kerk volkomen af van de buitenwereld. Toen in het jaar 1847 de
nederzetting te Nauvoo te veel binnen den kring van de bewoonde wereld kwam,
nam hij het stoute besluit om zijn kolonie te voeren
2)in een afgelegen gewest, waar
hij enkel de Indiaansche stammen tot naburen zou hebben en feitelijk absoluut hoofd
van het land zou zijn. Hij leidde zijn gemeente over het gebergte der Rocky
1) Voor de geschiedenis der Mormonen zie men het stevige boek ‘The Rocky Mountain Saints,
A full and complete history of the Mormons, from the first vision of Joseph Smith to the last
courtship of Brigham Young. By T.B.H. Stenhouse, twenty-five years a Mormon elder and
missionary, and editor and proprietor of the Salt-Lake Daily Telegraph’. London, 1872. Over
het historisch verschijnsel van het Mormonisme zie H. Taine, ‘Nouveaux Essais de Critique
et d'Histoire’, 1865, pag. 271-299. Zie voorts Tutein Nolthenius ‘Nieuwe Wereld’, 1900, zesde
avond, en ook het boek van den Rev. J. van Dellen, in het Hollandsch vertaald: Het
Mormonisme met een inleidend woord van Prof. dr. H. Bouwman, 1911.
2) Daardoor kon Cabet met de zijnen Nauvoo betrekken, zie het derde deel der ‘Socialisten’,
pag. 273.
Mountains naar het gewest Utah, en vestigde zich aan de dorre oevers van het
groote Salt-Lake. Toen Brigham Young er kwam - den 24enJuli 1847 nam hij met
Wilford Woodruff de vallei in bezit - was het gewest nog afhankelijk van Mexico; het
volgende jaar werden echter de Vereenigde Staten er souverein. Utah werd een
zoogenaamd ‘territory’ der Vereenigde Staten, doch Brigham Young werd in zijn
positie gehandhaafd door Fillmore, die den 9denJuli 1850, na den dood van Taylor,
president der Vereenigde Staten werd. Sterk door de feitelijke onafhankelijkheid,
waarin hij zich bevond, proclameerde nu Brigham Young den 29stenAugustus 1852
de ‘hemelsche’ wet van het huwelijk, die de polygamie erkende en bekrachtigde.
De handhaving van Brigham Young door president Fillmore bleek een groote fout,
want het Mormonisme kon nu in Utah de geheele politieke en rechterlijke organisatie
als 't ware in zich opnemen, en zich tegenover het federale gouvernement plaatsen,
wanneer dit de algemeene wet zou wenschen ook in Utah te doen eerbiedigen.
Herhaalde malen beproefde de federale regeering zulks, maar het lukte niet. In
1854 was zelfs een troepen-afdeeling onder bevel van kolonel Steptoe naar Utah
gezonden, doch zonder uitslag. In 1856 had de Mormoonsche bevolking al de
ambtenaren der federale regeering gedwongen het ‘territory’ te verlaten. Brigham
Young vond zijn kracht in zijn volkomen isolement. Hij was onbeperkt heer en
meester over zijn Kerk. Met ijzeren hand voerde hij 't bewind. Wreedheid, hebzucht
en zinnelijkheid kenmerkten hem. Hij bemantelde dit met oud-testamentische leuzen
en uitspraken. Hij was in zijn kring zeer gevreesd. En in het buitenland, in Europa
vooral, klonk zijn naam als die van een profeet van het duizendjarig rijk. Ook in ons
land. Toen de groepen der Zwijndrechtsche communistische broederschap op het
punt stonden uit elkander te vallen, kwam er omstreeks het jaar 1863 onder die
Hollandsche Nieuw-Lichters een eigenaardige trilling. In de Zuid-Hollandsche dorpen,
waar zij zich ophielden, kwam de tijding, dat hun de roeping van den Geest was
gebracht om naar de Mormonen in Amerika te gaan. ‘Bij de Heiligen van den laatsten
dag in Utah is de zaligheid’, aldus heette het. Zóó gingen enkelen uit ons land weg
en vierden dan het feest mede van Gods koninkrijk aan de oevers van het Salt-Lake
1).
Dien invloed, dien roep, die veelwijverij kon Brigham Young enkel dan handhaven,
wanneer hij zich door een geheimzinnig waas van de overige wereld afscheidde.
Toch was dit soms moeielijk. Scharen van land-verhuizers trokken van tijd tot tijd
langs zijn vestiging nog verder naar het Westen. Hij begeerde geen nieuwsgierige
blikken te verduren. Hij zou korte metten maken. Want angstvalligheid kende hij
niet. Daar trok in Juni 1857 een karavaan uit Arkansas van honderd twintig
emigranten,
mannen, vrouwen en kinderen, langs 't Salt-Lake om de vruchtbare gronden van
Californië te bereiken. Zonder aarzelen gaf Brigham Young bevel, om, met behulp
der Indiaansche roodhuiden, de gansche karavaan te dooden. Aldus geschiedde.
In een half uur was de slachting volbracht. Slechts zeventien kleine kinderen, te
jong om zich iets te kunnen herinneren, werden gespaard
1). Die slachting echter is
het begin van den val der Mormonen geworden. De federale regeering moest wel
ingrijpen. Een gerechtelijk onderzoek werd bevolen. Het ging alles uiterst bezwaarlijk
en moeielijk, daar de Mormoonsche getuigen niets bekenden. Eindelijk - twintig
jaren later - werd toch gedeeltelijk recht gesproken, en één der hoofdschuldigen
(John Doyle Lee) den 26stenJanuari 1877 gefusilleerd. De onaantastbaarheid der
Mormonen was gebroken. Het is waar: Brigham Young bleef onverlet. Niemand
durfde tegen hem getuigenis afleggen. Hij is 29 Augustus 1877 aan de cholera
overleden, nalatende zestien weduwen en vijftig kinderen. Doch na zijn dood
-intusschen was ook de spoorweg der Union Pacific naar San Francisco langs het
Salt-Lake door-getrokken - zette de regeering voor-goed door, ook in Utah de wetten
te doen eerbiedigen. Een vroegere wet tegen de polygamie van 1862 was
onuitgevoerd gebleven; welnu, een wet van 1882 kwam met hetzelfde verbod en
werd in 1887 uitvoerbaar verklaard. Den 6denOctober 1890 gaf de president der
Mormonen, de oude Woodruff - in 1847 de metgezel van Brigham Young - aan de
gemeente het bevel de wet van de Vereenigde Staten te eerbiedigen. Hij hief dus
de polygamie op, die 38 jaren had bestaan. Wel ging het met die ten-uitvoer-brenging
der wet, wegens de politieke verhoudingen, niet al te straf en te scherp. Men stelde
zich vooreerst veelal tevreden met een schijn-onderwerping aan de wet. Doch na
de verheffing van het ‘territory’ Utah tot een Staat, gaat allengs alles regelmatiger.
Het terrein scheen aan de polygamie ontnomen. Toen den 24stenJuli 1897 de
Mormonen het halve-eeuw-feest vierden der vestiging in hun vallei, en hun 90-jarige
president Woodruff, gevolgd door een optocht van twee honderd duizend geloovigen,
tot den Mormoonschen tempel in Salt-Lake-City opging, stond het wettelijk vast dat
de monogamie bij de Mormonen wettelijk voor-goed was gevestigd
2). In den ‘Staat’
Utah hadden echter voortaan de vrouwen het recht in alle vertegenwoordigende
Staats-lichamen te kiezen en gekozen te worden
3).
1) Zie het verhaal der slachting en der latere rechts-pleging in graaf Louis de Turenne, ‘Une
page de l'histoire des Mormons’, in de ‘Revue des deux Mondes’ van 15 October 1895, pag.
845-879.
2) Doch niet feitelijk. Want toen in April 1903 te Salt-Lake City de zoon stierf van Brigham Young
(die denzelfden naam droeg als zijn vader) - hij was bij zijn sterven president der 12 apostelen
- noemde men nog zijn vier vrouwen. Volgens de berichten der bladen van 1911 bestond nog
de veelwijverij in Utah, zie bijv. het artikel van d'Estournelles de Constant in de ‘Temps’ van
12 Juli 1911.
II.
Een tweede Noord-Amerikaansch verschijnsel waarop wij wenschen te wijzen is
het voorstel tot land-nationalisatie van H e n r y G e o r g e . Na Thomas Spence en
Bronterre O'Brien in Engeland, na den baron de Colins in België, stelde hij dit dogma
aan de orde in Amerika
1).
Henry George is een echt Amerikaansch figuur. De grootvader, een Engelsch
zee-kapitein, vestigde zich te Philadelphia, waar de vader, minder avontuurlijk, een
bescheiden kalm bestaan als ambtenaar der belastingen zich wist te verzekeren.
De kleinzoon, onze Henry George, 2 September 1839 geboren, werd na zijn 13de
jaar tot letter-zetter in zijn vaderstad opgeleid. Doch hij bleek een woelige knaap te
wezen; als zijn grootvader ging hij varen; hij bezocht in 1856/57 Engelsch-Indië en
Calcutta, kreeg bij de thuiskomst wel weder een plaats op een drukkerij in
Philadelphia, doch kon 't wederom dáár niet harden, ging nu ten tweede male varen,
In document
H.P.G. Quack, De socialisten: Personen en stelsels Deel 6: In de tweede helft der XIXde eeuw, tweede
gedeelte · dbnl
(pagina 181-185)