Kolenkitbuurt, een buurt van Bos en Lommer

Bos en Lommer bestaat uit verschillende buurten, één daarvan is de Kolenkitbuurt. Deze buurt is vernoemd naar de monumentale kerk aan de Bos en Lommerweg, een kerk met een toren die meer op een kolenkit lijkt dan op een kerktoren. De buurt bestrijkt een gebied ter grootte van het Amsterdamse Westerpark en ligt tussen de Haarlemmerweg en Erasmusgracht enerzijds, en de Ringspoorlijn en de Ring rond Amsterdam anderzijds. Het ligt buiten de Ring aan de rand van Amsterdam-West waardoor velen gevoelsmatig vinden dat deze buurt niet echt bij Amsterdam-West hoort, maar eerder onder de Westelijke Tuinsteden valt (zie figuur 2).

de naamgever van dit beleid. Zij was in 2007 minister op het Ministerie WWI (Wittebrood et al., 2011).

59

Figuur 2: [twee lokalen van de MGT West] [Plattegrond Amsterdam-West en een deel van Amsterdam-Centrum]. Verkregen en bewerkt van

https://http://www.google.nl/search?q=beelden+kolenkitbuurt, op 2 mei 2017

Sociaal-economisch en demografisch gezien ligt de Kolenkitbuurt aan de periferie van de stad. Al grenst de Kolenkitbuurt aan de Westpoort, het grote bedrijven- en dienstencentrum van de Amsterdamse haven, het is sociaal-economisch gezien een zwakke buurt. Het percentage huishoudens met een minimum inkomen en van gezinnen met langdurige werkloosheid is het hoogste in deze buurt. Bijna de helft van de kinderen groeit op in een gezin met een minimum inkomen. De buurt heeft het hoogste percentage bewoners van 0 tot 18 jaar en het laagste percentage 65-plussers. Het heeft een multi-etnische bevolkingssamenstelling. Ruim tachtig procent van de bewoners heeft een niet-westerse afkomst. Ten opzichte van het gemiddelde in het stadsdeel Amsterdam-West zijn in de Kolenkitbuurt veel huishoudens die worden opgenomen in de zogenaamde

multi-probleem-60

gezinstrajecten. De gemiddelde Cito-score van kinderen op de basisschool ligt in de Kolenkitbuurt net onder het gemiddelde van Amsterdam-West. Het percentage voortijdig schoolverlaters is wat hoger dan gemiddeld (Gemeente Amsterdam-West, 2014).

Het woningaanbod in de Kolenkitbuurt wordt door de vernieuwing van oude flats en door nieuwbouw gevarieerder, maar het aantal sociale huurwoningen in de Kolenkitbuurt blijft groot. Bewoners van de Kolenkitbuurt zijn relatief ontevreden met hun buurt. Met een 6,4 gemiddeld scoort deze buurt het laagst in heel Amsterdam-West. In de buurt zijn veel woninginbraken geregistreerd. Slechts een derde van de bewoners vindt dat er sprake is van sociale samenhang. Wat opvalt, is de hoeveelheid kortdurende zorg- en welzijnsprojecten. Zo zijn er alleen al in de vijf jaren van mijn onderzoek in de leegstaande flats aan de Bos en Lommerweg (in beleidstukken ‘Borstblok’ genoemd) maar liefst vier verschillende projecten gehuisvest en weer verdwenen. In de tweede helft van 2016 heeft de voormalige winkelruimte onder dit ‘Borstblok’ opnieuw een andere bestemming gekregen. Dit keer is er een Beheerskantoor in gevestigd, nadat een kunstexpositie-project was beëindigd. In het ‘Beheerskantoor Kolenkit’ zijn zowel professionals als bewoners aan het werk. De professionals werken voor het ‘sociaal loket’, een jongeren servicepunt en in een spreekuur ‘openbare ruimte’. De bewoners zijn actief in een vrouwennetwerk, een werkgroep ‘mode en ambacht’, en een speelgoedbank. Zij organiseren verschillende laagdrempelige activiteiten voor de buurtbewoners. Wie dit Beheerskantoor bezoekt, leest in een infobrief, die op de glazen voordeur van het Beheerkantoor geplakt is, dat de spreekuurdiensten van de Gemeentelijke Gezondheids Dienst (GGD) stadsdeel Amsterdam-West uit het Beheerkantoor binnenkort gaan verhuizen naar een ander kantoorpand aan de andere kant van de Ring.

61

Flatgebouwen van vier á vijf hoog, waarvan de oudere met schotelantennes aan de gevel, domineren het straatbeeld zoals het figuur 3 hieronder dat illustreert.

Figuur 3: [Fotografisch uitzicht op de Kolenkitbuurt met in het verte

industrie van Havengebied],

verkregen van

https://http://www.eigenhaard.nl/projecten/w_kolenkitbuurt, op 2 mei 2017

Het groen in de wijk Bos en Lommer is op zich niet schaars, er zijn verschillende parken in de wijk. In de Kolenkitbuurt is groen wel een schaars goed. De plantsoenen aan de achterzijde van de flatgebouwen – in formele stukken ‘gemeenschappelijke tuinen’ genoemd - vormen samen met de bomen langs de kant van de weg de enige groenvoorziening. De buurt kent een woon-zorgcomplex met voornamelijk autochtone Nederlandse bewoners. Aan de andere kant van de Bos en Lommerweg bevinden zich twee basisscholen, een openbare en een islamitische. Even verderop staat het gebouw van de voormalige Hogere Technisch School (HTS) dat nu een kleinschalig hostel geworden is voor jonge kunstenaars en toeristen die

62

Amsterdam willen verkennen.41 Het metrostation ‘De Vlugtlaan’ markeert de overgang naar de wijk Geuzenveld-Slotenmeer. Het schoolplein van de Bos en Lommerschool en het recentelijk opgeknapte plein bij de moskee, zijn de schaarse speelplaatsen voor de kinderen in de buurt.

De buurt die eind jaren veertig van de vorige eeuw is gebouwd, had vrijwel uitsluitend sociale huurwoningen, waardoor vooral arbeiders hier naar toe zijn getrokken. De populatie bestond vooral uit havenarbeiders, later ook arbeiders in dienst van grote bedrijven zoals Schiphol en Ford. In de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw kwamen vooral Turkse en Marokkaanse arbeiders de wijk in. Voor een deel kwamen deze arbeiders uit andere provincies in Nederland, maar ook uit andere stadsdelen zoals Amsterdam-Oost en de Pijp. Ook uit andere steden verhuisde men indertijd naar Bos en Lommer. Veel van de oudere oorspronkelijke bewoners zijn inmiddels naar onder meer Almere en Purmerend verhuisd. Het metrostation ‘De Vlugtlaan’ was oorspronkelijk een treinstation voor stoptreinen naar onder andere Schiphol en Beverwijk. Volgens een aantal oudere Turkse (ex)Schiphol-werkers was dat een belangrijke reden waarom ze in de jaren zeventig in de Kolenkitbuurt gingen wonen.42

De huisvestiging van arbeiders mag dan de afgelopen decennia het constante kenmerk van de Kolenkitbuurt zijn, één aspect is wel veranderd, namelijk de bevolkingssamenstelling. Wie deze volksbuurt vanuit welke hoek dan ook binnenloopt, ziet naast de autochtone ‘witte’ buurtbewoners die komen en gaan, ook allochtone gekleurde buurtbewoners lopen, een boodschappentas dragend of een boodschappenkarretje achter zich aan trekkend, of die gewoon ergens op een stoep of plein rondhangen. Het is een komen en gaan van

41 Bron: http://www.wow-amsterdam.nl.

42 Persoonlijke communicatie met een tweetal Turkse bewoners van de Kolenkitbuurt dd. 25 februari 2015

63

mannen en vrouwen met vrije tijdskleding en van mannen en vrouwen met lange djellaba’s en vrouwen met allerlei kleuren hoofddoeken. Zij blazen nieuw leven in de buurteconomie, en in de straten van deze buurt met veel auto’s van goedkopere merken op de stoep van dicht op elkaar gebouwde flats. Enkele flatgebouwen tussen de Erasmusgracht en het plein van de moskee, zijn aan de zijkant voorzien van kleine winkelruimtes. Aanvankelijk fungeerden deze als kruidenierswinkels van de buurt. Nu zijn het ruimtes voor kortlopende kunstprojecten of ateliers voor innovatieve sociale projecten.