Naast de verbeelding van bourgeoises in het theater, schilderde Cassatt ook graag de moderne vrouw in het huiselijk interieur, zoals haar moeder en zus. In deze ‘vrouwelijke’ ruimte, wilde ze de bourgeois-vrouw als model van intelligentie en prestaties neerzetten in plaats van alleen een moeder en echtgenote.188 Voor deze werken nam Cassatt vaak het motief van een lezende
vrouw en veranderde de thuiszittende moeder die weinig met haar intelligentie doet, in een studie van innerlijke kracht en de individualiteit van de lezer; de vrouw is vaak in zichzelf gekeerd, bezig met een geestelijke activiteit voor zichzelf in haar vrije tijd.
In latere werken veranderde de nadruk van de evenwichtige focus op zowel het lichaam als het lezen, naar voornamelijk het lichaam als massa, waarbij fysiek aantrekkelijke details en de academische stijl van het neoclassicisme en de romantiek zijn weggelaten.
Lecturer Le Figaro uit 1877-78 (afb. 22) is volgens kunsthistorica Susan Fillin-Yeh
bijvoorbeeld een studie van de mentale activiteit van Cassatts moeder, Katherine, waarin de weergave van haar lichaam een visuele metafoor is van haar geest189: de grote uitgestrektheid
van de witte jurk, dus de hoeveelheid stof en gewicht, tonen de sterke en intelligente persoonlijkheid van het figuur aan.190In plaats van het lezen van een vrouwentijdschrift of
boek, leest Katherine een dagelijkse krant, Le Figaro, een intellectuele activiteit die Baudelaire zag als een teken van moderniteit.191
Le Figaro is de oudste nationale krant van Frankrijk en is opgericht in 1826 als een
satirisch weekblad. De krant richtte zich vooral op Parijs en was literair. In 1866 bezat het blad de grootste oplage in Frankrijk en werd Le Figaro een dagblad. Ten tijde van de
Commune van Parijs in 1871192, nam de krant positie in tegen die beweging en kreeg het een
aristocratisch en burgerlijk publiek. Le Figaro had vaste rubrieken en nam korte berichten, overlijdensadvertenties en brieven van lezers op. Tevens bevatte de krant nieuwsberichten over bijvoorbeeld de politiek en economie in Parijs en was de voorpagina bestemd als
187 Pfeiffer. ‘Impressionism is feminine’: 27. 188 Pollock. ‘Mary Cassatt: the touch’: 162. 189 Fillin-Yeh. ‘Mary Cassatt’s’: 360.
190 Bullard. Mary Cassatt, oils and pastels: 40. 191 Pollock. ‘Mary Cassatt: the touch’: 162.
192 De Commune van Parijs was een revolutionaire regering die heerste over de stad Parijs van 18 maart1871 totdat ze bloedig werd neergeslagen op 28 mei van datzelfde jaar.
roddelpagina, die de lezer de indruk gaf dat hij behoorde tot een bevoorrecht publiek dat in vertrouwen werd genomen.193 De krant, zoals ‘Le Figaro’, was in eerste instantie
voornamelijk bedoeld voor het mannelijk publiek, omdat mannen in de tweede helft van de negentiende eeuw veelal nog steeds werd gezien als de vertegenwoordigers van het verstand. De roddelsectie op de voorpagina was wel bestemd voor lezende vrouwen. Katherine Cassatt daarentegen is afgebeeld met een opengeslagen krant. Zij was dan ook goed opgeleid,
intelligent en geloofde in een opvoeding van haar kinderen met wereldse en actuele sociale kwesties en actuele gebeurtenissen.194
Volgens Griselda Pollock zijn de lezende vrouwen van Cassatt vernieuwend in de kunstgeschiedenis van lezende vrouwen in schilderijen, doordat verschillende tegenstellingen in één schilderij zijn verwerkt: vrouwelijkheid, moederschap en intellectualiteit. De moeder is gepresenteerd op middelbare leeftijd, opgeleid en bezig met haar geest; ze lijkt modebewust, maar niet jong of beschikbaar, aangezien er een trouwring glinstert om haar vinger. Het was een nieuw thema voor Cassatt om een bourgeoise, of überhaupt een vrouw, af te beelden bezig met een intellectuele activiteit. Maar, het was nog vooruitstrevender om een lezende vrouw te schilderen, aangezien lezende vrouwen als een negatief gevolg van de moderniteit werden gezien door de maatschappij. Dit werd volgens Pollock bijvoorbeeld ook duidelijk gemaakt in moderne romans uit die tijd, zoals Madame Bovary (1857) van de Franse schrijver Gustave Flaubert, waarin de vrouwelijke lezer werd neergezet als dwaas en vatbaar voor sentimentele fictie tegenover het gedisciplineerde rationalisme van modernistische mannelijke auteur, zoals Flaubert.195
Het thema intellectualiteit bij bourgeois-vrouwen is volgens Pollock ook in
andersoortige schilderijen van Cassatt terug te vinden, zoals vrouwen die fruit plukken. Het plukken van fruit stond voor het plukken van wijsheid, om deze vervolgens door te geven aan de jongere generatie. Het fruitplukken was daarnaast een traditionele, huiselijke activiteit voor vrouwen. Dit konden zij ook doen in het gezelschap van andere vrouwen, zoals te zien is op
Jeune femmes cueillant des fruits (1891) (afb. 23).
Cassatts studentenervaringen en rondreizen met haar familie in Europa van 1850 tot 1855196 en nogmaals met haar vrouwelijke medestudenten van de Pennsylvania Academy
Eliza Haldemann en Emily Sartain in 1866197, zijn waarschijnlijk de basis geweest voor het
193 Bernard. ‘Le Figaro’: 203.
194 Pollock. ‘Mary Cassatt: the touch’: 162.
195 Pollock. Mary Cassatt. Painter of modern women: 134. 196 Pollock. Mary Cassatt. Painter of modern women: 10.
197 Cassatt had zich ingeschreven voor academische lessen over de Oudheid en anatomie. Dit laatste was mogelijk voor vrouwen vanaf 1860. Daarnaast volgde ze lessen waarbij ze moest tekenen naar (geklede)
thema van vriendschap tussen vrouwen in het dagelijks leven in haar schilderijen, zónder mannen.198Deux femmes; une dessiné (1869) (afb. 24), laat twee metgezellen op avontuur
zien in een zonnig landschap. De voorstelling laat veel veranderingen zien binnen de activiteiten van bourgeois-vrouwen. Ten eerste de artistieke traditie van een studiereis in de bergen, iets dat niet eerder voor vrouwen toegankelijk was.199Ten tweede vrouwen die
buitenshuis van elkaars gezelschap genieten, zonder dat een man (zichtbaar) in de buurt is.200