Inmiddels is duidelijk wat er in de gemeente Asten gedaan wordt en dat er behoefte is aan een versterking van de lokale democratie. Daarnaast is er gekeken welke initiatieven er zijn bij andere gemeenten in Nederland en onder de deskundigen/literatuur op dit gebied. Om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen, zijn er ook lokale actoren
meegenomen: de gemeenteraad, het college van B&W en de inwoners van de gemeente Asten. Deze drie zijn meegenomen gezien de beslissingsbevoegdheid en betrokkenheid bij het onderzoek en de aanbevelingen. In dit deel van het verslag is daarnaast ook een interview gehouden met de gemeentesecretaris. Deze is de ‘directeur’ van het ambtelijk apparaat en de eerste adviseur van het college, en is daarom zeker van belang als het gaat om initiatieven en ideeën ter versterking van de lokale democratie.
Al met al zorgen deze inputsbronnen ervoor dat er een breed en compleet beeld wordt gevormd van de initiatieven die er zijn op het gebied van de Agenda Lokale Democratie.
Hieronder zal per genoemde actor besproken worden of er tijdens het onderzoek initiatieven naar voren zijn gekomen. Ook wat eventuele initiatieven inhouden en waarom deze zijn genoemd, wordt beschreven.
Achtereenvolgens worden de gemeenteraad, het college van B&W, de
gemeentesecretaris en tot slot de inwoners van Asten behandeld. Afsluitend zal een overzicht met initiatieven en een conclusie worden gegeven.
6.1 Gemeenteraad
Eerder in het rapport is geconcludeerd (op basis van de interviews) dat er binnen de gemeenteraad voldoende behoefte is aan een versterking van de lokale democratie. Een versterking van de lokale democratie moet teweeg gebracht worden door het invoeren van bepaalde initiatieven. Om tot verschillende mogelijkheden/initiatieven te komen, is onder andere bij de raad input verzameld. Deze input bestaat uit eventuele initiatieven en standpunten ten aanzien van de verschillende ontwikkelingen en mogelijkheden.
Daarnaast is tijdens de interviews met de fractievoorzitters gekeken naar algemene informatie rondom de (Agenda) Lokale Democratie (zie interviewvragen bijlage 14). Dit is gedaan om informatie te verschaffen, maar ook om een algemeen beeld te krijgen waar draagvlak voor is.
Zoals uit hoofdstuk 4 (deskundigen en literatuur) blijkt, is het belangrijk om te kijken wat het doel, niveau en de fase van eventuele participatie is. Door deze informatie te
verzamelen kunnen de ‘geschikte’ mogelijkheden al verkleind worden (zie later dit rapport in hoofdstuk 7). Daarom is er tijdens de interviews, met de fractievoorzitters, ingegaan op deze vragen. De uitkomsten zijn in figuur 11 hieronder terug te vinden.
Figuur 11; Overzicht Doel, niveau en fase van participatie vanuit fracties Algemeen
Beleidscyclus Afhankelijk
*1. Informeren, 2. Raadplegen, 3. Adviseren, 4. Coproduceren, 5. Meebeslissen.
Concluderend uit de hierboven weergegeven tabel (figuur 11) is het duidelijk dat het participatieniveau in ieder geval tot coproduceren wordt gedragen. Enkele fracties zijn zelfs bereid om tot meebeslissen over te gaan wanneer dit goed wordt geregeld.
Voornamelijk de verantwoordelijkheid van besluiten vormt een bedreiging volgens de fracties die daartoe bereid zijn. Daarnaast moeten burgers zo vroeg mogelijk worden betrokken. Dit komt over het algemeen neer op de beleidsvoorbereidende fase. De fase agendavorming wordt ook meerdere malen genoemd. Het is echter zo dat wanneer inwoners zelf bepaalde zaken op de agenda zetten er al deels sprake is van
burgerinitiatief. Burgerinitiatief, wat volgens de meeste fracties het uiteindelijke streven is, valt binnen het terrein participatie. Verder is het opvallend dat het hoofddoel van burgerparticipatie (uiteindelijk leidt het ene doel tot het andere), bij alle fracties enorm verschilt. Daarom is in figuur 12 hieronder een extra cirkeldiagram weergegeven om zienswijze over het doel van participatie te verduidelijken.
Figuur 12; Percentage doel van burgerparticipatie politiek Asten
Als de hierboven weergegeven cijfers worden vergeleken met de cijfers uit het onderzoek van Prodemos (2013), valt op dat voornamelijk het draagvlak van beleid percentage inlevert en dat ideeën/informatie en kwaliteit van beleid extra percentage krijgt.
Uiteindelijk krijgen ‘het vergaren van Ideeën’ en ‘informatie en het vergroten van draagvlak’ toch de meeste stemmen.
Nu duidelijk is hoe de fracties tegen het doel, niveau en de fase van participatie
aankijken, kan er gekeken worden naar een aantal voorstellen die eerder in dit rapport naar voren zijn gekomen (zie figuur 13). Deze mogelijkheden zijn om een aantal redenen voorgelegd. Ten eerste kunnen de aangehaalde voorstellen worden getoetst op
draagvlak. Daarnaast kan er aan de hand van de reacties op deze voorstellen ook een inschatting worden gemaakt voor andere (soort gelijke) initiatieven.
Draagvlak
Draagvlak Ideeën/informatie Kwaliteit beleid Sociale cohesie zelfwerkzaamheid burgers
Tijdens de interviews is er eerst gevraagd naar eigen initiatieven, om eventuele beïnvloeding van de eigen initiatieven te voorkomen. Pas daarna is er naar de mening over enkele voorgelegde initiatieven gevraagd (zie figuur 14). De volgende initiatieven zijn tijdens de interviews door de fractievoorzitters aangedragen:
Figuur 13; Overzicht aangedragen initiatieven fracties Asten Terrein Aangedragen
initiatieven Omschrijving Niveau Partici-patie*
Opmerking
Inrichting Bestuursakkoord In plaats van een
coalitieakkoord te maken met de coalitiepartijen een
bestuursakkoord maken met de gehele raad. (wethouders komen van grootste partijen)
/
Technologisch
/participatie Behoeftepeiling Op verschillende terreinen de behoefte onder inwoners
verbinding Mensen zich laten verbinden met bepaalde activiteiten
Participatie Begrotingsbudget Burgers op begrotingsniveau mee laten denken waar het meeste geld naar toe moet (zorg, woningbouw,
veiligheid, etc.)
3/4 Het gaat hier
natuurlijk om het vrij besteedbaar deel van het beschikbare geld.
Inrichting Meerderheidsstem Bij grote beslissingen meer dan 51% nodig hebben om iets goed te beslissen.
/ Zoals
grondwetswijziging op rijksniveau.
Participatie Scholen betrekken Op scholen al aangeven wat de gemeente doet en waarom het belangrijk is om te weten hoe een gemeente werkt.
1 Hierbij gaat het om uiteindelijk beter begrip te hebben voor de overheid en beter te kunnen participeren bij overheidsprojecten.
Inrichting Commissiethema’s Commissies worden voortaan ingericht per thema.
Waardoor raadsleden niet per commissie worden verdeeld,
*1. Informeren, 2. Raadplegen, 3. Adviseren, 4. Coproduceren, 5. Meebeslissen.
Uiteindelijk komen er dus 7 initiatieven naar voren vanuit de fracties in de gemeente Asten. Deze initiatieven zijn soms al in eerdere bronnen naar voren gekomen en anderen zijn geheel nieuw. In het hierop volgende hoofdstuk zal uitgebreider ingegaan worden op de geschiktheid van deze initiatieven. Daarnaast wordt er ook gekeken of er eventueel voldoende draagvlak is voor een dergelijk initiatief. Tot slot valt in de verschillende interviews op dat er meerdere malen wordt aangegeven dat de gemeente Asten burgerinitiatief moet stimuleren. Burgerinitiatief wordt door diverse fracties als beter beschouwd dan burgerparticipatie, uiteraard alleen wanneer het mogelijk is.
Nadat de eigen initiatieven aangedragen waren door de fractievoorzitters, is naar de mening over de hieronder opgesomde initiatieven gevraagd. Dit is gedaan om ten eerste te weten hoe de fractievoorzitters specifiek tegenover deze initiatieven staan. Ten tweede is hierdoor een indicatie gegeven waar bij de fractievoorzitters draagvlak voor is. Zoals eerder in het verslag ook gedaan, wordt per voorgelegd initiatief in figuur 14 hieronder concreet tijdens de interviews gevraagd of ze er positief, neutraal of kritisch tegenover staan.
Figuur 14; Overzicht participatie initiatieven fracties Asten Algemeen
Themabijeen-komsten Positief Positief Positief Positief Positief Positief Burgerpanel Neutraal neutraal kritisch Positief Positief Positief Burgerbudgetten
a (detail) kritisch Positief Positief Positief Positief Positief Burgerbudgetten
b (terreinen) neutraal Positief Positief Gebeurt binnen huidige politiek.
Positief Negatief
Burgerjury Kritisch Kritisch Kritisch Positief Positief Positief
*burgerbudgetten a = een budget voor bijv. een wijkherinrichting vanuit burgers. Burgerbudgetten b= bepalen op welke terreinen (zorg, veiligheid, etc.) het vrij besteedbaar geld voornamelijk op gericht moet worden.
Kijkend naar de tabel hierboven kan allereerst geconcludeerd worden dat themabijeenkomsten door alle fracties positief wordt ervaren. Kijkend naar het burgerpanel worden een aantal vraagtekens gezet bij de toegevoegde waarde van dit initiatief. Uiteindelijk lijkt er een lichte positieve kijk naar dit initiatief te zijn.
Burgerbudgetten worden, op enkele opmerkingen na, ook redelijk positief gezien. Beide manieren van het inzetten van burgerbudgetten worden door de meeste fracties positief benaderd, er is echter een groter draagvlak voor burgerbudgetten op detail niveau (bijv.
wijkbudgetten).
6.2 College van B&W
Eerder in dit verslag werd al aangegeven dat uit de interviews is gebleken dat er
behoefte is aan versterking van de lokale democratie. Daarbij viel op dat er voornamelijk gekeken moet worden naar een verbetering op het gebied van burgerinitiatief.
Om dit te bewerkstelligen werden tijdens deze interviews geen ‘nieuwe’ initiatieven aangedragen. Het college geeft grotendeels aan open te staan voor suggesties en initiatieven. Initiatieven die zij eerder zagen hebben ze al in de praktijk gebracht en verwerkt. Nieuwe concrete initiatieven zijn er op dit moment niet. Wel wordt er aangegeven dat het belangrijk is om mensen te stimuleren om te participeren en zo burgerinitiatieven aan te wakkeren. De vraag hierbij is hoe je mensen kunt stimuleren.
Hierover werden de volgende (al gebruikte) aspecten aangegeven:
- Informeren mensen die goed geïnformeerd zijn, hebben meer inzicht en informatie om een burgerinitiatief op te kunnen zetten.
- Contacten leggen wanneer verschillende burgers een zelfde initiatief willen opzetten is het handig om deze mensen bij elkaar te brengen. Des te meer inwoners die samenwerken aan een initiatief, des te groter de kans van slagen.
- De gemeente moet uitdragen bij verschillende bijeenkomsten dat
burgerinitiatieven worden gewaardeerd, en daarnaast ook serieus worden opgepakt. Bijvoorbeeld tijdens het sociaal café, wat op het gebied van de WMO wordt gehouden, kan worden ingegaan op burgerinitiatief.
Daarnaast is het essentieel dat bij de burgers duidelijk is wat ze kunnen verwachten. Er moet van te voren worden aangegeven in hoeverre er speelruimte is. Daarnaast moet duidelijk zijn waarom bepaalde adviezen wel zijn overgenomen en andere niet. Hierdoor zorg je dat burgers op lange termijn ook blijven participeren.
Aangedragen voorstellen zoals burgerbudgetten en burgerpanels worden over het algemeen afwisselend kritisch bekeken. Hier zijn slechte ervaringen mee, of er wordt getwijfeld aan het effect van deze initiatieven.
6.3 Gemeentesecretaris
Om een zo breed mogelijke input te vergaren is er ook gekozen om een interview (zie bijlage 14 voor de interviewvragen) te houden met de gemeentesecretaris van de gemeente Asten.
Samenvattend moet er een cultuuromslag plaats vinden in de gemeente Asten. Zowel de inwoners als de gemeente Asten moeten in deze omslag meebewegen. Kijkend naar de huidige situatie in de gemeente Asten wordt er op het gebied van de Agenda Lokale Democratie al veel gedaan. Voornamelijk binnen het participatieve deel wordt erg veel ingezet op burgerparticipatie. Hiermee kan de gemeente Asten tevreden en trots zijn.
Burgers worden volop betrokken bij projecten van de gemeente en krijgen de kans om invloed uit te oefenen, bijvoorbeeld via de inspraakverordening. De heer Verberkt geeft echter wel aan dat er gestreefd moet worden naar een samenleving waarbij
burgerinitiatief veelvuldig voor komt. Met andere woorden: burgerinitiatief is het doel waar de gemeente Asten naar moet streven. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat dit niet bij alle beleidsterreinen en projecten mogelijk is. Hierbij is burgerparticipatie het hoogst haalbare en/of er is geen participatie mogelijk. Dit kan komen door bijvoorbeeld wettelijke verplichtingen, maatschappelijk belang, etc.
We moeten werken aan een cultuuromslag vanuit de gemeente Asten en vanuit de inwoners van Asten. Om een cultuuromslag te kunnen maken moet er stap voor stap de goede richting worden ingegaan. Hierbij is het belangrijk altijd open te staan voor ideeën onder inwoners. Meedenken en vooruit helpen is belangrijk, uitsluitend aangeven dat iets niet kan verhindert verdere samenwerking. Meedenken in oplossingen en mogelijkheden die wel kunnen, helpt burgers verder en zorgt voor betrokkenheid. Hierbij moet duidelijk zijn dat sommige voorstellen niet realistisch zijn. Uitleggen waarom sommige dingen niet kunnen en wat er wel kan is essentieel hierbij.
Middelen die zorgen voor een cultuuromslag naar burgerinitiatief kunnen uit verschillende oorzaken ontstaan. Bijvoorbeeld door bezuinigingen (zie bloembakken en hagen die worden overgenomen door burgers), stimuleren vanuit de gemeente door contacten te leggen tussen bepaalde actoren (Sociaal Lokaal Netwerk), etc. Hierbij kan de huidige Technologie ook een grote rol spelen. De snelle ontwikkelingen op het gebied van technologie bieden kansen voor de gemeente om hierop in te spelen en mensen te bereiken.
6.4 Inwoners
Om initiatieven vanuit de inwoners van de gemeente Asten boven water te krijgen is gebruik gemaakt van de afgenomen enquêtes (zie bijlage 6 voor de enquêtevragen en de analyses). Tijdens het invullen van de enquête kregen de inwoners bij 4 vragen de
mogelijkheid om een schriftelijke toevoeging te geven. Voornamelijk bij de vraag: Hoe kan de gemeente Asten volgens u inwoners (beter) betrekken? is bij de
toelichtingsmogelijkheid naar boven gekomen wat volgens de inwoners beter kan/moet.
Hierbij zijn kortweg 4 verschillende categorieën te verdelen.
1. Informeren op basis van internet, kranten/bladen, flyers, etc.;
2. Informeren door middel van fysieke bijeenkomsten/inspraakmogelijkheden;
3. Serieus nemen van mensen en de deskundigheid van mensen;
4. Anders.
Door verreweg de meeste mensen werd aangegeven dat het verstrekken van informatie door de gemeente en de communicatie vanuit de gemeente aandachtspunten zijn. Hierbij wordt herhaaldelijk aangedragen dat er beter geluisterd moet worden, meer
geïnformeerd moet worden en dat er meer mogelijkheden moeten zijn voor inwoners om een mening te geven. Daarbij wordt ook aangegeven dat het belangrijk is om ook
daadwerkelijk invloed te kunnen uitoefenen (het besluit moet niet al vast staan).
Het initiatief dat vanuit de burgers naar voren komt (via schriftelijke opmerkingen tijdens de enquête) kan onder burgerpanel worden geplaatst. Een burgerpanel is een
overkoepelende term van een informatieplatform. Een uitgebreid burgerpanel kan verschillende gebreken van de gemeente Asten aanpakken (op het gebied van informatie, initiatieven, etc.). Kijkend naar de opmerkingen van de inwoners is er behoefte aan een digitale mogelijkheid waar informatie wordt gegeven, meningen en initiatieven worden opgehaald, en duidelijk gecommuniceerd wordt over de activiteiten en agenda van de gemeente (zie bijlage 6)
Er is dus behoefte aan een Platform waarbij de informatie richting burgers wordt
verbeterd. Een kanttekening hierbij is dat burgers een actieve houding aan zullen moeten nemen en dat ze daadwerkelijk iets moeten gaan doen met de verschafte informatie.
Wanneer burgers een dergelijk forum niet of nauwelijks gaan gebruiken is het voor de gemeente niet zinvol een dergelijk burgerpanel in stand te houden.
6.5 Conclusie
Uiteindelijk worden er in dit deel van het verslag verschillende initiatieven aangedragen door het bestuur en de inwoners van de gemeente Asten. Door middel van de interviews met de fractievoorzitters zijn de volgende 7 initiatieven aangedragen:
1. Bestuursakkoord;
2. Behoeftepeiling;
3. Commitment/verbinding;
4. Begrotingsbudget;
5. Meederheidsstem;
6. Scholen betrekken;
7. Commissiethema’s.
De inwoners van de gemeente Asten komen voornamelijk met opmerkingen over de communicatie, mogelijkheden tot initiatief en het verstrekken van informatie waar verbeteringen mogelijk zijn. Deze opmerkingen zijn het beste te verwerken in een digitaal burgerpanel. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van een site waar ingegaan wordt op de verschillende opmerkingen.
Tot slot geven het college van B&W en de gemeentesecretaris aan dat het belangrijk is om met name het burgerinitiatief te verbeteren. Burgerparticipatie loopt in de gemeente Asten volgens deze actoren goed en de kansen liggen bij het bevorderen van
burgerinitiatief. Daarom staan deze partijen ook open voor eventuele verbeteringen op dit gebied.