Informatie- en communicatietechnologieën

De implementatie van nieuwe ICT in bedrijven kost tijd, geld en energie. Het brengt initiële kosten met zich mee door investeringen, structurele kosten door onderhoud en vervanging, en vereist meestal organisatorische veranderingen in bedrijfsprocessen. Bedrijven verschillen in de mate van diffusie: de investering in, toepassing van en absorptie van ICT. De OECD onderscheidt drie brede groepen factoren die de snelheid van ICT-diffusie op bedrijfsniveau beïnvloeden. Ten eerste beïnvloedt het regelgevende milieu de capaciteit van firma’s om gebruik te maken van kansen.³³ De OECD stelt een breed beleidskader voor, waarbij

concurrentie van de productmarkt, flexibiliteit in de arbeidsmarkt, en firma ingang en uitgang worden bevorderd. Ten tweede, firma’s verschillen in hun capaciteit om ICT te absorberen. De absorptiecapaciteit van de firma zal voor een deel bestaan uit het competentieniveau (van werknemers) en voor een deel uit het niveau van innovatieve activiteit van de firma. Reorganisatie van werkpraktijken wordt ook geïdentificeerd als een belangrijke bron van verbetering.

Spillovereffecten van kennis door een toename in gebruik van ICT steunen ook de adoptie van ICT door overige bedrijven. Ten derde, blijven er grote verschillen in de kosten van investering in ICT door de verschillende landen van de OECD. Figuur 9.6: Mate waarin organisaties ICT belangrijk vinden, 2003, 2006 en 2008 (in procenten van het aantal organisaties)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

Zeer belangrijk Belangrijk Niet belangrijk

%

2003 2006 2008

In het OSA-Arbeidsvraagpanel wordt sinds 2003 aan werkgevers gevraagd hoe belangrijk ICT voor hun bedrijfsactiviteiten is. De uitkomsten zijn weergegeven

33

in Figuur 9.6. De ontwikkeling geeft een duidelijke lijn aan. Het aandeel organisaties dat ICT zeer belangrijk voor hun bedrijfsvoering vindt, is in 2008 weer toegenomen. Het aandeel organisaties dat aangeeft dat ICT niet belangrijk voor hun bedrijf is, is verder afgenomen.

In Figuur 9.7 worden deze uitkomsten verder gedifferentieerd naar sector en grootteklasse voor 2008.

Figuur 9.7: Mate waarin organisaties ICT belangrijk vinden, naar sector en grootteklasse, voorjaar 2008 (in procenten van het aantal organisaties)

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 500 en meer werknemers 100-499 werknemers 50-99 werknemers 20-49 werknemers 10-19 werknemers 5-9 werknemers Onderwijs Overheid Overige dienstverlening Zorg en welzijn Zakelijke dienstverlening Transport Handel, horeca en reparatie Bouwnijverheid Industrie en landbouw Totale economie

Zeer belangrijk Belangrijk Niet belangrijk

De overheid heeft het grootste aandeel organisaties (69 procent) dat ICT zeer belangrijk acht. Deze sector wordt op de hielen gezeten door de sector zakelijke dienstverlening met 68 procent. De bouwsector heeft het kleinste percentage organisaties dat ICT zeer belangrijk vindt. Naar grootteklasse is er een duidelijk verband. Hoe groter de organisatie, hoe meer belang er aan ICT gehecht wordt. Waar de industrie en landbouwsector het grootste aandeel organisaties heeft dat aan R&D-activiteiten doet, is het aandeel organisaties dat belang hecht aan ICT aanzienlijk minder. In deze sector geeft maar een derde van de organisaties aan ICT zeer belangrijk te vinden.

Aan werkgevers is sinds 2003 gevraagd hoe zij hun ICT-apparatuur en bijbehorende software onderhouden. Dit wordt gepresenteerd in Figuur 9.8. Werkgevers konden daarbij meerdere antwoorden geven.

Figuur 9.8: Manieren¹ waarop organisaties hun ICT-apparatuur en software

onderhouden, 2003, 2006 en 2008 (in procenten van het aantal organisaties)

0 10 20 30 40 50 60 Anders/Geen onderhoud Andere medewerker ICT-medewerker ICT-afdeling Andere vestiging Extern bureau 2003 2006 2008 1

In 2008 is de antwoordcategorie ’geen onderhoud’ gewijzigd in ’geen onderhoud/anders’.

De meeste organisaties maken gebruik van een extern bureau om hun ICT-apparatuur en sofware te onderhouden. Dit percentage is in de loop der tijd toegenomen en telt in 2008 ruim 50 procent van de organisaties. ICT-onderhoud door een andere vestiging van het bedrijf is in 2008 met bijna 10 procentpunt afgenomen in vergelijking met twee jaar geleden. Gebruik van een eigen ICT-afdeling - meestal een luxe die alleen is weggelegd voor grotere organisaties - is toegenomen sinds 2006. De antwoordcategorie ’het inschakelen van een eigen ICT-medewerker of een medewerker binnen de organisatie’, schommelt lichtjes tussen 15 en 20 procent.

Aan werkgevers is gevraagd hoe groot het aandeel werknemers is, waarbij de ICT-vaardigheden tekortschieten. Sinds de eerste peiling in 2003 is het percentage werknemers met gebrekkige ICT-vaardigheden gestegen met drie procentpunt. De verschillen naar sector zijn groot. De sector zorg en welzijn schiet er bovenuit met 22 procent van de werknemers dat een tekort aan ICT-vaardigheden bezit en is vooral in 2008 enorm gestegen. Sinds 2003 is er een toename van bijna 11 procentpunt. Dit is tekenend voor de ontwikkelingen binnen de zorgsector. Het is niet alleen een kwestie van nieuwe medewerkers die vaardigheden niet bezitten,

maar ook van de grote technologische ontwikkelingen op het gebied van de zorg. Hierdoor hebben ook ervaren medewerkers tekorten op gebied van nieuwe ICT-vereisten. In het onderwijs speelt dit probleem ook: ruim 13 procent van de werknemers in deze sector heeft de ICT-vaardigheden niet op orde. Voor deze sector is het percentage echter stabiel gebleven sinds 2006.

Figuur 9.9: Percentage werknemers dat volgens werkgevers een tekort aan ICT-vaardigheden heeft, 2003, 2006 en 2008 0 5 10 15 20 25 500 en meer werknemers 100-499 werknemers 50-99 werknemers 20-49 werknemers 10-19 werknemers 5-9 werknemers Onderwijs Overheid Overige dienstverlening Zorg en welzijn Zakelijke dienstverlening Transport Handel, horeca en reparatie Bouwnijverheid Industrie en landbouw Totale economie

2003 2006 2008

De grootste organisaties hebben in 2008 het grootste aandeel werknemers dat onvoldoende ICT-vaardigheden heeft: 17 procent. Dat is meer dan een verdubbeling ten opzichte van 2003.

Er is gekeken of er een relatie bestaat tussen het aantal werknemers met een tekort aan ICT-vaardigheden en het belang dat een organisatie aan ICT hecht. Dit is weergegeven in Tabel 9.6. Voor organisaties waar ICT zeer belangrijk is voor de bedrijfsvoering, is het aandeel werknemers met een tekort aan deze vaardigheden gestegen van zeven naar 11 procent over de laatste twee jaar. Voor organisaties waar ICT als belangrijk wordt beschouwd, is het percentage werknemers met een tekort aan ICT-vaardigheden stabiel gebleven op negen procent. Opmerkelijk is dat bij organisaties die aangeven dat ICT niet belangrijk is, er toch een stijgend tekort aan ICT-vaardigheden wordt vermeld. Dit tekort is meer dan verdubbeld,

van drie naar zeven procent over de laatste twee jaar. Kennelijk beschouwen ze deze ICT-vaardigheden als niet-cruciaal voor hun bedrijfsvoering, maar merken ze het gebrek bij hun personeel wel op.

Tabel 9.6: Aandeel werknemers met tekort aan ICT-vaardigheden in organisaties die ict zeer belangrijk, belangrijk of niet belangrijk vinden, 2006 en 2008

Aandeel werknemers met tekort aan ict-vaardigheden

2006 2008

Belang van ICT voor organisatie

- zeer belangrijk 7 11

- belangrijk 9 9

- niet belangrijk 3 7

9.5 Conclusies

Nederland heeft al kritiek gekregen in het Rapport Kok³⁴, waarin geconstateerd is dat de Nederlandse overheidsbestedingen aan R&D, tegen de afspraken van Lissabon in, afgenomen zijn. We zien ook in de OSA-cijfers dat, sinds de Lissabonstrategie, minder bedrijven in Nederland aan R&D-activiteiten doen. Toch zijn de bestedingen van bedrijven die wel aan R&D-activiteiten doen, gestegen. Nederlandse bedrijven die investeren in R&D doen dat voornamelijk op het gebied van nieuwe producten of diensten.

De zorgsector heeft het hoogste percentage organisaties met ingrijpende vernieuwingen en het grootste percentage werknemers dat dagelijks met deze vernieuwingen geconfronteerd wordt. Deze sector heeft tevens het hoogste percentage werkgevers dat een tekort aan ICT-vaardigheden bij hun personeel constateert. Investering in scholing en training op het gebied van ICT zou in deze sector het huidige tekort aan ICT-vaardigheden kunnen verhelpen.

De zorg voor ICT-apparatuur en software wordt steeds vaker uitbesteed door bedrijven. Dit is goed nieuws voor de vele kleine IT-bedrijven die in de laatste jaren zijn ontstaan.

34

Facing the Challenge, the EU report of the Kok High Level Group on the Lisbon strategy (2004).