In de luwte van de oppositie: het jaar 2007

Na het turbulente jaar 2006, is 2007 voor D66 een relatief rustig jaar. De partij lijkt in de luwte van de oppositie te willen herstellen van de zware verkiezingsnederlaag. Dat lijkt redelijk te lukken, in de laatste peiling van Maurice de Hond in 2007 staat D66 op zes zetels, een verdubbeling van het zetelaantal in de Kamer.²⁸⁸ Behalve rondom de partijcongressen, is er voor de media geen directe politieke aanleiding om veel aandacht aan de partij te besteden. Toch wordt, met name in de eerste helft van het jaar, geregeld bericht over D66.

4.4.1 Conflict

De conflicten en interne strijd die D66 in 2006 heeft gehad, komen in januari 2007 nogmaals volop in het nieuws door het interview dat oud-Kamerlid Bert Bakker aan de Volkskrant geeft. Bakker haalt daarin fel uit naar politieke tegenstanders als Rita Verdonk en premier Balkenende en verhaalt uitgebreid over de interne problemen die zijn partij heeft gehad. De Volkskrant maakt daar gretig gebruik van en pakt er groot mee uit. Twee volledige pagina‟s, zeldzaam veel voor een krant, worden aan het interview gewijd. Volgens Bakker ontstond binnen D66, door verdeeldheid over de missie naar Uruzgan, een keihard machtspel. Onder meer minister Brinkhorst en fractievoorzitter in de Eerste Kamer Schuyer zouden gedreigd hebben hun lidmaatschap op te zeggen.²⁸⁹

De krant komt op de voorpagina zelfs met een nieuwsverhaal onder de kop „D66 ging bijna vechtend ten onder‟. Daarin staat onder meer de volgende passage, waarin heel duidelijk blijkt dat de krant het conflict binnen de partij breed wil uitmeten door met reacties van andere D66‟ers te komen:

Bakker spreekt over „de chantage van Brinkhorst cs‟. De oud-bewindsman erkent in een reactie dat hij het spel „heel hard‟ gespeeld heeft. „Ik heb gezegd dat de partij zou exploderen, dat ik nooit meer iets voor de partij zou doen. Maar ik heb nooit met mijn lidmaatschap gewapperd.‟ Ook Schuyer ontkent dat. „Er was sprake van een totale clash. We hebben gezegd dat dit het einde van D66 zou zijn, maar nimmer dat we ons lidmaatschap zouden opzeggen.‟ Oud-Kamerlid Van der Laan daarentegen bevestigt de lezing van Bakker. „Ik herinner me de letterlijke woorden van Brinkhorst: ik zeg mijn lidmaatschap op en sleur jullie mee in mijn val. Ik stond perplex.‟²⁹⁰

In het interview stelt Bakker dat de partij na het Uruzgandebat en het aftreden van Boris Dittrich als fractievoorzitter “in totale ontreddering” was. “We hebben toen drie bijeenkomsten gehad met de hele partijtop, waarbij we elkaar allemaal de tent uitvochten.” Daar lag volgens hem ook de kiem voor de “venijnige” strijd om het lijsttrekkerschap tussen Van der Laan en Pechtold. “Het was opgestapelde en

288

„Verdonk op 21 zetels‟, De Telegraaf, 31 december 2007.

289

Marc Peeperkorn, „Totaal niet trots op Nederland; „Ik ben niet gelikt genoeg.‟ Interview Bert Bakker, ex-Kamerlid voor D66‟, de Volkskrant, 27 januari 2007.

290

op de spits gedreven irritatie tussen fractie en bewindslieden. En dat allemaal in een klimaat van kijvende ego‟s.”291

Twee dagen later komt de Volkskrant nog terug op het interview met Bakker. De krant heeft de VVD om een reactie gevraagd op de aanval van Bakker op Rita Verdonk en schrijft dat de partij die harde kritiek veroordeelt, “stijlloos” en “belachelijk” vindt. Ook Verdonk zelf wordt om een reactie gevraagd. Zij betitelt de aantijgingen als “verre van amusant”.292

Ook bij andere kranten gaan de woorden van Bakker niet onopgemerkt voorbij. NRC Handelsblad constateert dat er “weinig verrassends” in het interview staat.

Dat D66 ten tijde van de Uruzgan-crisis, nu een jaar geleden, hopeloos verdeeld was, was bekend. Dat voormalig fractievoorzitter Dittrich en oud-partijleider De Gaaf elkaar niet lusten over bestuurlijke vernieuwing was ook geen nieuws.²⁹³

In de loop van 2007 komt in de kranten steeds meer aandacht voor Pechtolds stellingname tegen Wilders. Op de vraag hoe die bestreden dient te worden, citeert de Volkskrant op 27 februari Pechtold: “We moeten hem bestrijden met alternatieven (…) Ik zeg: lamp erop en uit de riolen!”294

Een maand later meldt dezelfde krant dat politiek Den Haag massaal over Pechtold heen valt als die Wilders oproept bekend te maken of zijn uit Hongarije afkomstige vrouw een dubbelde nationaliteit bezit. Volgens Pechtold is die vraag gerechtvaardigd om de consequentheid van Wilders – die vindt dat de dubbele nationaliteit moet worden afgeschaft – te toetsen. Volgens de Volkskrant is die “aanval” op Wilders “slecht gevallen” in de Tweede Kamer en vinden andere partijen dat Pechtold “onder de gordel slaat”.295

In een interview met NRC Handelsblad aan het eind van 2007 komt Wilders eveneens veelvuldig ter sprake. De krant probeert Pechtold scherp tegenover Wilders te zetten en vraagt onder andere: “Bent u voor een cordon sanitaire rond Wilders?”296

Tegenstellingen binnen D66 komen ook aan de orde in de berichtgeving over een mogelijke nieuwe liberale partij waarover onder aanvoering van D66‟er Dittrich in politiek Den Haag gesproken is. Hij wilde D66 en delen van de VVD, PvdA en GroenLinks met elkaar verenigen tot één grote liberale partij, maar het plan liep stuk toen Dittrich moest aftreden als fractievoorzitter. De Volkskrant komt op 21 april met een groot artikel daarover. Volgens de krant leidde het plan tot onvrede binnen D66, waar partijgenoten Dittrich beschuldigden van gebrek aan loyaliteit. Dittrich op zijn beurt zegt “die

291

Peeperkorn, „Totaal niet trots op Nederland‟.

292

„Kritiek Bakker op Verdonk is „stijlloos‟‟, de Volkskrant, 29 januari 2007.

293

Egbert Kalse, „Geen groot mens‟, NRC Handelsblad, 29 januari 2007.

294

Yvonne Doorduyn en Douwe Douwes, „Het gevecht tegen „ranzige politiek‟; Tweede Kamer zoekt nog naar de juiste middelen tegen de politiek van Geert Wilders‟, de Volkskrant, 27 februari 2007.

295

„Geen bijval in Kamer voor oproep Pechtold‟, de Volkskrant, 22 maart 2007.

296

Elsbeth Etty, „De stelling van Alexander Pechtold: „Wij moeten niet meedoen aan de wedloop op rechts‟‟,

oorlog er graag voor over te hebben gehad”.297

In een ander artikel die dag op de voorpagina over hetzelfde onderwerp wordt een tegenstelling gesuggereerd tussen de voormalige rivalen in de strijd om het lijsttrekkerschap Lousewies van der Laan en Alexander Pechtold. Volgens de krant droomt Van der Laan van zo‟n brede liberale partij, maar wil Pechtold er juist niets van weten.298

Wanneer D66 op 12 mei zijn tweejaarlijkse congres houdt, besteden zowel de Volkskrant als NRC Handelsblad daar veel aandacht aan. Die laatste komt met een voorverhaal waarin gesteld wordt dat liberalen – behalve D66 congresseert ook de VVD datzelfde weekend – lange tijd de politieke agenda bepaalden, maar nu in de knel zitten. Dat zou onder meer komen door interne problemen. “De liberalen hebben het moeilijk met zichzelf. Binnen de partijen leeft onvrede”, zo schrijft de krant.299

Ook de Volkskrant verhaalt over onvrede binnen D66. De partij behandelt op het congres een rapport van het partijbestuur over de toekomst van D66. Die evaluatie, getiteld „Klaar voor de klim‟ kijkt vooral vooruit, maar volgens de Volkskrant “zijn veel D66‟ers helemaal niet van dit „onverklaarbare‟ optimisme gecharmeerd”. Dat met geen woord gerept wordt over de inhoudelijke koers van de partij zouden velen “ondoordacht en gemakzuchtig” vinden.300

Dat interne conflict tussen groepen leden signaleert ook NRC Handelsblad na het congres. Hoewel die krant constateert dat D66 “zonder veel discussie” een notitie over de politieke koers aannam, stelt zij dat “in de plenaire zaal en de wandelgangen” van het congres wel degelijk ook kritiek klonk op de partij. Volgens sommige leden zou partijleider Pechtold, in een poging het verleden te begraven, te veel afstand nemen van het kabinet-Balkenende II, waarmee D66 wel de grote hervormingen heeft doorgevoerd. “Hij zou van zijn partij te veel een politiek correcte links-liberale partij maken.”301

4.4.2 Negativiteit

Het interview met Bert Bakker en de aanverwante artikelen die daarover in de verschillende kranten verschijnen, verhalen niet alleen nog eens over de conflicten binnen D66, ook komt de partij er opnieuw negatief door in het nieuws. Dat heeft natuurlijk vooral te maken met hetgeen Bakker allemaal zegt, maar de Volkskrant weet daar ook volop gebruik van te maken. Op de voorpagina kopt de krant: „D66 ging bijna vechtend ten onder‟. Ook wordt gesproken over het “vacuüm in

297

Yvonne Doorduyn en Hans Wansink, „Als een feniks uit de as. Een nieuwe liberale partij‟, de Volkskrant, 21 april 2007.

298

Yvonne Doorduyn en Hans Wansink, „Dittrich sprak met Rutte en prominente PvdA‟ers over nieuwe partij‟,

de Volkskrant, 21 april 2007. 299

Guus Valk, „Verdrukte liberalen op zoek naar zichzelf; Burger heeft bedenkingen bij zijn vrijheid‟, NRC

Handelsblad, 11 mei 2007. 300

Yvonne Doorduyn en Hans Wansink, „D66 ondergaat APK, uitslag over vier jaar‟, de Volkskrant, 12 mei 2007.

301

leiderschap”. 2006 noemt de krant een “rampjaar” voor D66. “Met als dieptepunt het gestuntel van de partij (dreigen met een kabinetscrisis, maar niet doorbijten) rond de militaire missie naar Uruzgan.”302

De reacties in de andere kranten op het interview leveren niet geheel onlogisch ook weinig positiefs op. NRC Handelsblad typeert Bakker als “geen groot mens” die zich “op z‟n zachtst gezegd nogal onparlementair” uitlaat.303

In De Telegraaf besteed alleen columnist Rob Hoogland aandacht aan het “merkwaardige D66” en meer in het bijzonder aan Bert Bakker. Hoogland gaat daarin ver en stelt dat Bakker met zijn woorden een voedingsbodem heeft gecreëerd voor een mogelijke Fortuyn-achtige aanslag op Rita Verdonk:

D66 (…) dat door de kiezer genadeloos afgestrafte partijtje van Bert Bakker, die door de Turkse stemmer van het Binnenhof werd getrapt, voor die tijd alleen maar oeverloos gebabbel produceerde, maar toen ineens verschrikkelijk op Rita Verdonk begon te schelden, waarmee hij de talloze Volkerts onder ons de wapens aanreikte waarmee mevrouw Verdonk hetzelfde lot als Pim Fortuyn kan worden bezorgd.³⁰⁴

Bij de Provinciale Statenverkiezingen van 7 maart 2007 verliest D66 weliswaar fors ten opzichte van vier jaar geleden, maar de partij groeit wel ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen van november 2006. Opmerkelijk zijn de verschillende gezichtspunten daarover in de berichtgeving in De Telegraaf en de Volkskrant. De eerste focust duidelijk op het negatieve en schrijft: “De bodem van de put lijkt nog niet bereikt voor D66.”³⁰⁵ De Volkskrant schrijft daarentegen over “minuscule triomfen waar D66 zich aan vastklampt” en citeert toenmalig partijvoorzitter en lijsttrekker voor de Eerste Kamerverkiezingen Gerard Schouw die spreekt over “een kleine vooruitgang, maar de eerste in 12 jaar.”306

Diezelfde Schouw presenteert die periode het eerder genoemde rapport „Klaar voor de klim‟. Daarin stelt hij dat het negatieve beeld van D66 nadrukkelijk ook te wijten is aan het optreden van de partij zelf. NRC Handelsblad vat zijn woorden als volgt samen: “Binnen D66 is de afgelopen jaren te veel op de persoon en te weinig op de bal gespeeld. Dat heeft het beeld dat de kiezers van de partij hebben in negatieve zin aangetast.”³⁰⁷

In het artikel van de Volkskrant over de initiatieven van Boris Dittrich om te komen tot een nieuwe liberale partij, wordt een negatief beeld van D66 geschetst. De krant schrijft onder meer dat D66 het druk heeft “met de ondraaglijke lichtheid van het bestaan”, vraagt aan PvdA‟er Felix Rottenberg of

302

Marc Peeperkorn, „Totaal niet trots op Nederland; „Ik ben niet gelikt genoeg.‟ Interview Bert Bakker, ex-Kamerlid voor D66‟, de Volkskrant, 27 januari 2007.

303

Egbert Kalse, „Geen groot mens‟, NRC Handelsblad, 29 januari 2007.

304

Rob Hoogland, „Les‟ (column), De Telegraaf, 31 januari 2007.

305

„Bodem D66 nog niet bereikt‟, De Telegraaf, 8 maart 2007.

306

Philippe Remarque, „Voorzitter D66: eindelijk bevrijd van het juk van regeringsdeelname‟, de Volkskrant, 16 maart 2007.

307

hij voor D66 nog wel bestaansrecht ziet en stelt dat de partij tegenwoordig huist “in een hoekkamertje in de verste uithoek van het Binnenhof”.308

NRC Handelsblad is bepaald niet positief over het plan van Dittrich en doet het af als “de ballon van Boris”. De Telegraaf organiseert een lezersenquête over de vraag of zo‟n nieuwe partij wel wenselijk is. Slechts 17 procent van de respondenten beantwoordt die vraag instemmend. 57 procent denkt dat de nieuwe partij van Dittrich en ook Van der Laan “een elitair clubje van grachtengordelpolitici” zal worden. Nog erger voor D66 is dat 88 procent van de deelnemers meent dat D66 geen toekomst meer heeft. Zij begrijpen de “noodsprong” van Dittrich dan ook wel.309

De vraag of D66 misschien toch maar opgeheven moet worden, blijkt zes maanden na de verkiezingen voor de media nog steeds actueel. Wanneer de partij op 12 mei bijeenkomt, is het volgens de Volkskrant “het congres van erop of eronder”. De krant spreekt verder over de “gedemoraliseerde afdelingen” van het “gehavende” D66.310

Tijdens het congres proeft de krant dat bij “het door leiderschapscrises geteisterde” D66 “het pijnlijke besef overheerst dat jarenlange regeringsdeelname de partij alleen maar Kamerzetels heeft gekost”.311

Volgens NRC Handelsblad wilde de “gemarginaliseerde oppositiepartij D66” op het congres juist liever niet herinnerd worden aan de jaren van regeringsverantwoordelijkheid. D66 steekt volgend de krant de kop in het zand: “Liever begraaft D66 het verleden.”312

Politiek commentator Hans Wansink van de Volkskrant vindt Pechtold ook niet overtuigend als liberaal. Hij vergelijkt hem met Rutte van de VVD. “De VVD-leider overtuigt meer dan zijn collega van D66.” Waar Rutte tracht aansluiting te vinden bij de tradities van de liberale filosofie, pakt Pechtold volgens Wansink slechts “uit de koffer van het liberalisme wat hem in zijn linkse kraam van pas komt”.313

In interviews met D66‟ers in de Volkskrant en NRC Handelsblad refereren beide kranten nogmaals aan de moeilijkheden die de partij gehad heeft. Zo komt de Volkskrant in een interview met D66-Europarlementariër Sophie in ‟t Veld in augustus 2007 nog maar eens terug op het jaar 2006. Aan In ‟t Veld wordt onder meer gevraagd: “Waar was je vorig jaar, toen ze bij D66 elkaar de kop in sloegen?” Ook spreekt de krant over de “bijna non-existentie van D66”. 314

Ook NRC Handelsblad benadrukt in een interview met Pechtold in december 2007 nog maar eens het feit dat D66 bijna is weggevaagd. De krant vraagt zich af of D66 toch niet moet verdwijnen en opgaan in een nieuwe

308

Yvonne Doorduyn en Hans Wansink, „Als een feniks uit de as. Een nieuwe liberale partij‟, de Volkskrant, 21 april 2007.

309

„Plaats voor nieuwe liberale partij, maar dan ter rechter zijde van de VVD‟, De Telegraaf, 8 mei 2007.

310

Yvonne Doorduyn en Hans Wansink, „D66 ondergaat APK, uitslag over vier jaar‟, de Volkskrant, 12 mei 2007.

311

Theo Koelé en Marc Peeperkorn, „De luwte bevalt D66 en VVD, zeggen D66 en VVD; De vergeten meerderheid heeft nog steeds behoefte aan liberalisme met compassie‟, de Volkskrant, 14 mei 2007.

312

Egbert Kalse en Guus Valk, „VVD en D66: liberalisme heeft toekomst‟, NRC Handelsblad, 14 mei 2007.

313

Hans Wansink, „De ware liberaal‟ (commentaar), de Volkskrant, 15 mei 2007.

314

partij. Pechtold moet zich daarbij verdedigen tegen vragen als: “Waarom bent u tegen het voorstel van Wiegel om alles wat zich liberaal noemt (…) samen te smelten tot één blok?” En: “D66 is gemarginaliseerd en Wiegel vreest dit ook voor de VVD, dus waarom geen samengaan met andere liberalen?”315

4.4.3 Personalisering

Dat politiek in toenemende mate een strijd van personen wordt, blijkt wel uit het interview van voormalig D66-Kamerlid Bert Bakker met de Volkskrant. Volgens Bakker was bij de strijd tussen de verschillende D66-kopstukken de enige vraag: “Wie is hier de baas?”³¹⁶ Ego‟s gingen daarbij boven het partijbelang. Bakker brengt overigens zelf ook de politiek terug tot een strijd tussen personen door directe aanvallen op toenmalig VVD-minister, “miss Xenofobie”, Rita Verdonk en premier Jan Peter Balkenende, “iemand uit een reservaat”.317

Het interview met Bakker is ook het ultieme voorbeeld van de ontwikkeling dat van politici steeds meer persoonlijke informatie bekend wordt, waardoor ze een „menselijk gezicht‟ krijgen. Bakker vertelt veel uit zijn privé-leven, daarin ook gestimuleerd door de interviewer. Die stelt onder meer: “Pechtold zei bij uw vertrek dat de Kamer een kenner van het vrouwelijk schoon verliest. Anderen noemen u een notoire vreemdganger.” Daarop vertelt Bakker openlijk over een affaire die hij tijdens zijn huwelijk heeft gehad, over het type vrouwen waar hij van houdt en over zijn huidige, bijna twintig jaar jongere Kroatische vriendin.

Maar het meest persoonlijk wordt het interview als Bakker vertelt over zijn dochter. Die kreeg in haar tienerjaren extreme gedragsproblemen, was verslaafd aan drank en drugs en Bakker sluit zelfs niet uit dat ze onder invloed stond van loverboys. “Ik heb nooit langs de tippelzone durven rijden uit angst dat ze daar rondliep.” Bakker vertelt over de problemen die hij ondervond bij het zoeken naar hulp voor zijn dochter. “Als ouder ben je in alle staten”, zo zegt hij. En dan volgt de meest persoonlijke en tevens dramatische passage, die nog niet zo lang geleden in een interview met een politicus ondenkbaar was geweest:

Vorig jaar woonde ze weer bij mij. Met Pinksteren kwam ze opeens naar beneden rennen met enorme waandenkbeelden, totale psychose (…) Wij naar de huisartsenpost en dan zit daar weer zo‟n vent die zegt: „ja, het is Pinksterzondag, ik kan nu niets doen.‟ Toen heb ik op de gang lopen huilen. Je zit met je kind dat haar armen kapot schraapt met scheermesjes, helemaal in de war en niemand die zich dat lot aantrekt. Toen heb ik geschreeuwd. Al die kutmensen in dit kutsysteem

315

Elsbeth Etty, „De stelling van Alexander Pechtold: „Wij moeten niet meedoen aan de wedloop op rechts‟‟,

NRC Handelsblad, 1 december 2007. 316

Marc Peeperkorn, „D66 ging bijna vechtend ten onder‟, de Volkskrant, 27 januari 2007.

317

Marc Peeperkorn, „Totaal niet trots op Nederland; „Ik ben niet gelikt genoeg.‟ Interview Bert Bakker, ex-Kamerlid voor D66‟, de Volkskrant, 27 januari 2007.

die allemaal zeggen dat u morgen of overmorgen maar moet terugkomen, die niet thuis geven, geen verantwoordelijkheid nemen. Je staat volstrekt machteloos.³¹⁸

Rondom de verkiezingen voor de Provinciale Staten blijkt ook weer de focus van de media op personen. Zo staat boven een artikel in De Telegraaf: „Staal moet D66 uit dal halen‟. Daarin wordt gesteld dat de aantrekkingskracht van de vertrekkend commissaris van de Koningin in Utrecht, Boele Staal, D66 zetels moet opleveren. “Partijprominent Staal (…) moet D66 in de Eerste Kamer meer kleur gaan geven.”319

En als blijkt dat D66 procentueel gezien meer stemmen heeft gehaald dan bij de Tweede Kamerverkiezingen, schrijft de Volkskrant dat kleine succes toe aan de persoon van Pechtold:

Alexander Pechtold, als minister voortdurend in opspraak, blijkt zich aan de interruptiemicrofoon van de Tweede Kamer als een vis in het water te voelen. Hij lijkt vaker aan het woord dan op grond van drie zetels mag worden verwacht.³²⁰

In de berichtgeving over de nieuwe liberale partij van Boris Dittrich valt op dat vooral ingegaan wordt op welke politici allemaal bij de gesprekken betrokken waren. Het lijkt de media niet zozeer te gaan om de inhoudelijke agenda, maar veel meer welke personen zich aan zouden sluiten. Zo weet de Volkskrant te melden dat oud-minister en D66‟er Hans Wijers de beoogd lijsttrekker zou zijn en vervolgens noemt de krant nog een reeks namen van bekende (oud-)politici die mee wilden doen.³²¹

In document Inhoudsopgave Inleiding 3 (pagina 61-70)