Stap 5.2 Fysieke overdracht
4. DEEL 3 Beschrijving en vergelijking van de onderzochte instellingen in Limburg
4.3 Het Gemeentearchief Roermond
Het Gemeentearchief Roermond is een traditioneel gemeentearchief met een van de langste tradities in Nederland.167 Al vanaf het ontstaan van de stad in de dertiende eeuw is het stadsbestuur belast met archiefzorg en is er een archief bijgehouden. Vanaf 1866 is er met de aanstelling van een archivaris sprake van een officiële archiefdienst. Ondanks recentelijke pogingen om te komen tot een regionale archiefdienst voor midden-Limburg is het gemeentearchief nog steeds onafhankelijk.168 Tegenwoordig heeft het gemeentearchief zich, naast de traditionele doelstellingen en verplichtingen, cultuurhistorische doelen gesteld; ʻ […] het bevorderen van de cultuurhistorische interesse in de breedste zin, door anderen bewust te maken van en te laten participeren in de samenleving, geen enkele bevolkingsgroep uitgezonderd.’
Kernbegrippen die leidend zijn voor dit gemeentearchief zijn verwoord in vier perspectieven: het klantenperspectief (uitstekende dienstverlening), het bedrijfsvoering perspectief (effectieve en efficiënte informatievoorziening), het beleidsperspectief (aanwending van de aanwezige expertise om de content- en contextbeheer van de informatie te verbeteren) en organisatie perspectief (versterken van de professionele samenwerking van het archiefbeheer in de regio midden-Limburg). Dit laatste komt tot uiting in de dienstverleningsovereenkomsten die het archief heeft gesloten met de gemeenten Leudal (2007) en Roerdalen (2010), conform deze overeenkomst fungeert de archivaris en de bewaarplaats van Roermond eveneens als zodanig voor deze gemeenten.169
4.3.2 Het collectieprofiel en de bestandsanalyse van de collectie 2009-2014
De collectie van dit archief dient zo representatief mogelijk de Roermondse samenleving door de eeuwen heen te beschrijven; een belangrijke aanvulling tot behoud van kennis, geschiedenis en cultuur van Roermond. Volgens het Gemeentearchief Roermond vormen particuliere archieven, zoals kerkelijke-, verenigings-, bedrijfs-, familie- en huisarchieven een waardevolle aanvulling op de beheerde overheidsarchieven.170 Om een overzicht te verkrijgen van de collectie kon ik geen gebruik maken van het archievenoverzicht van Archieven.nl; dit overzicht (zie tabel 3) is niet gekoppeld aan de verschillende onderdelen van de collectie.171
167 Gemeentearchief Roermond http://www.roermond.nl/4/Gemeentearchief/Informatie-en- contact/Geschiedenis.html (12 januari 2015).
168 Gemeentearchief Roermond, Jaarverslagen van de Gemeentearchivaris Roermond 2008-2013 (Roermond 2008-2013). De rapportage van het haalbaarheidsonderzoek om te komen tot een Regionale archiefdienst voor midden-Limburg bood niet de schaalvoordelen die het Gemeentearchief Roermond voor ogen stond.
169 Idem, Jaarverslag gemeentearchivaris 2010 (Roermond 2011) 10.
170 Idem, Acquisitieplan voor archieven en collecties van migranten (Roermond 2004) 3 171 Archieven.nl, Gemeentearchief Roermond.
De verschillende afdelingen kunnen wel worden aangeklikt maar dan ontvouwt zich niet de gebruikelijke mappenstructuur van het archief, maar verschijnt er een korte beschrijving van de afdeling inclusief een korte ontstaansgeschiedenis.
Tabel 3 Archievenoverzicht Gemeentearchief Roermond
Nr. Afdeling Titel
1 Afdeling I Overheidsarchieven
2 Afdeling II (Inter-) gemeentelijke diensten ca. 3 Afdeling III Commissies van het gemeente bestuur 4 Afdeling IV Niet-gemeentelijke instellingen 5 Afdeling V Familie-, Personen- en Huisarchieven
6 Afdeling VI Handschriften
7 Afdeling VII Collecties
8 Afdeling VIII Collecties Bidprentjes
Bron: Archieven.nl, Gemeentearchief Roermond www.archieven.nl/nl/search-modonly? mivast=103&nivast=103
Om een totaal beeld van de collectie te verkrijgen heb ik gebruik gemaakt van de archieftoegang en de daarbinnen opgenomen tweeëntwintig thematische categorieën (zie tabel 4). Hoewel er geen onderscheid wordt gemaakt tussen particuliere en overheidsarchieven172 kan na raadpleging van de categorieën worden vastgesteld dat bijna zeventig procent van de binnen deze categorieën opgenomen toegangen betrekking heeft op particuliere archieven.
Tabel 4: Categorieën binnen de Archieftoegang van het Gemeentearchief Roermond
Nr. Categorie Aantal Percentage
1 Algemeen bestuur en politiek 73 17,22%
2 Defensie 5 1,20%
3 Eigendom, Bezit en Belastingen 2 0,46%
4 Families en Personen 55 13,0%
5 Gezondheidszorg 5 1,20%
6 Industrie Handel en Dienstensector 26 6,13%
7 Justitie en Rechtspraak 1 0,24%
8 Kunst, Cultuur en Erfgoed beheer 37 8,70%
9 Landbouw, Veeteelt en Visserij 2 0,46%
10 Natuur en Milieu 1 0,24%
11 Notariaat 2 0,46%
12 Onderwijs en Wetenschap 23 5,42%
13 Openbare orde en Veiligheid 8 1,90%
14 Openbare werken 1 0,24%
15 Overige 42 9,90%
16 Religie en Levensbeschouwing 51 12,0%
172 Als voorbeeld kan gekeken worden naar categorie 17; Ruimtelijke Ordening en Huisvesting. Deze categorie bestaat voornamelijk uit wooncorporaties maar bevat ook het archief van het Gemeentelijke bureau van
17 Ruimtelijke ordening en Huisvesting 9 2,12%
18 Sport en Recreatie 12 2,83%
19 Verkeer en Waterstaat 4 0,94%
20 Verzamelingen 22 5,20%
21 Welzijn en Sociale zorg 23 5,42%
22 Zonder categorie 20 4,72%
Totaa
l 424 100%
Bron: Archieven.nl, Gemeentearchief Roermond www.archieven.nl/nl/search-modonly? mivast=103&nivast=103
4.3.3 Het acquisitieprofiel
Ongeveer 10 % van de bevolking van Roermond bestaat uit (niet-westerse) migranten. Onderzoek wees uit dat er nauwelijks documentatie aanwezig was in de archieven en collecties van het Gemeentearchief Roermond die betrekking heeft op deze bevolkingsgroepen.173 Het Gemeentearchief heeft, vooruitlopend op de samenstelling van een acquisitieplan archieven en collecties van particulieren, besloten om aan de hand van het ‘Acquisitieplan voor archieven en collecties van migranten’ cultureel erfgoed174 te verzamelen van (niet-westerse) migranten. Met het vaststellen en uitvoeren van dit acquisitieplan geeft het Gemeentearchief Roermond indirect aan dat de collecties en archieven een gewogen representatie dienen te zijn van de samenleving. Daarmee kan gesteld worden dat het opvullen van hiaten of leemten in collecties en archieven een belangrijk onderdeel is van het Gemeentearchief Roermond en dat dit, indien het aanwezig zou zijn geweest, zou zijn opgenomen in het acquisitieprofiel. Naast het verwerving van documentatie van allochtonen, allochtone instellingen en –verenigingen, stelt het Gemeentearchief zich tot doel om goede contacten op te bouwen en te onderhouden met deze allochtone bevolkingsgroepen om zodoende deze doelgroep te betrekken bij het cultuurbehoud van hun erfgoed. Ondanks de prioriteit die het Gemeentearchief aan de acquisitie van collecties en archieven van (niet-westerse) migranten heeft gegeven, heeft dit niet tot acquisitie geleid. In de praktijk bleek het niet mogelijk om materiaal van deze doelgroepen in beheer te krijgen. Vooral culturele aspecten lagen hieraan ten grondslag; materiaal dat betrekking heeft op families van (niet-westerse) migranten wordt doorgaans als persoonlijk eigendom van deze families beschouwd en wordt daarom niet snel overgedragen aan een archiefinstelling. In veel gevallen kon het materiaal, afkomstig uit een orale traditie, niet worden overgedragen. Ook de relatie van de nieuwkomers met overheidsinstellingen is niet per definitie positief. In
173 Gemeentearchief Roermond, Acquisitieplan, 3 en 4.
174 Idem, 4. Onder cultureel erfgoed wordt bij het Gemeentearchief Roermond verstaan materiële (o.a. voorwerpen), schriftelijke (o.a. archieven, boeken, brochures, tijdschriften en afbeeldingen), mondelinge (oral history), audiovisuele (film, foto, video) en digitale (internet, cd’s, cd-rom’s) bronnen.
sommige herkomstlanden zijn archieven zelfs synoniem met onderdrukking waardoor men terughoudend is als het gaat om het overdragen van materiaal.175
Na intern en extern onderzoek heeft het archief besloten om zich bij de acquisitie van archivalia van Turkse migranten te richten op vier categorieën:
1. religieuze organisaties 2. de politieke organisaties 3. Turkse minderheidsgroepen.
4. culturele organisaties, de sportorganisaties, de vrouwenorganisaties en de jongeren- organisaties
4.3.4 Het acquisitieplan
In 2004 heeft het Gemeentearchief Roermond in het acquisitieplan voor archieven en collecties van migranten het nodige geschreven over de acquisitie van archieven en collecties van particulieren. De acquisitie wordt plaatselijk ondersteund door artikel 11 van de Archiefverordening van Roermond (1998). Dit artikel bevordert het opnemen van particuliere archieven in de gemeentelijke archiefbewaarplaats. De collectie geacquireerde particuliere archieven in de gemeentelijke archiefbewaarplaats is omvangrijk en neemt jaarlijks door passieve acquisitie in omvang toe. Het Gemeentearchief Roermond acht een acquisitieplan onontbeerlijk om beleidsmatig een verantwoordelijke selectie van archieven te effectueren met borging van de representativiteit en diversiteit van het archieven- en collectiebestand. Uitgangspunt voor de (passieve) verwerving van particuliere archieven in Roermond is dat de collecties en archieven zo representatief mogelijk de Roermondse samenleving door de eeuwen heen weergeven, en daarmee een belangrijke aanvulling tot behoud van kennis van de geschiedenis en cultuur van de stad kunnen zijn.
Hoewel het in 2004 de bedoeling was dat er in 2005 een volledig acquisitieplan particuliere archieven zou worden gepresenteerd, is het daar tot nog toe wegens diverse (personele) omstandigheden niet van gekomen. Vooruitlopend op het nog samen te stellen acquisitie, heeft het archief een concept acquisitieplan geschreven voor archieven en collecties van migranten. In dit plan presenteert het archief haar pilot ‘Turkse Roermondenaren’.176
175 Navraag bij dr. J.P.M. van de Mortel (gemeentearchivaris van Roermond) over de geacquireerde archieven en collecties van (niet-westerse) migranten wees uit dat er om de genoemde reden geen archieven of collecties zijn geacquireerd naar aanleiding van het desbetreffende acquisitieplan.
4.3.5 De acquisitie van archieven en (foto-)collecties
Aangezien er geen algemeen acquisitieplan aanwezig is bij het Gemeentearchief Roermond voor de planmatige acquisitie van particuliere archieven, en het ‘Acquisitieplan voor archieven en collecties van migranten’ niet tot acquisitie heeft geleid, kan ik hier slechts verwijzen naar bijlage 5 waar ik de resultaten van de (passieve) acquisitie van het Gemeentearchief Roermond heb opgenomen voor de door mij bestudeerde periode. In tabel vijf heb ik deze acquisities ondergebracht bij de verschillende categorieën van de archieventoegang van het Gemeentearchief Weert. Wat betreft de (audio)visuele collectie heeft het archief in 2009 besloten om de geluidscollectie niet verder te willen uitbouwen. Het filmmateriaal heeft het archief sinds 2008 ondergebracht in het hiervoor speciaal ontworpen koud-depot van het Limburgs Museum te Venlo.177
Tabel 5: Overzicht van de acquisitie van het Gemeentearchief Roermond 2009-2014
Nr. Categorie Aantal Percentage
1 Algemeen bestuur en politiek 0 0%
2 Defensie 0 0%
3 Eigendom, Bezit en Belastingen 1 3,6%
4 Families en Personen 4 14,3%
5 Gezondheidszorg 1 3,6%
6 Industrie Handel en Dienstensector 4 14,3%
7 Justitie en Rechtspraak 0 0%
8 Kunst, Cultuur en Erfgoed beheer 0 0%
9 Landbouw, Veeteelt en Visserij 0 0%
10 Natuur en Milieu 0 0%
11 Notariaat 0 0%
12 Onderwijs en Wetenschap 2 7,1%
13 Openbare orde en Veiligheid 1 3,6%
14 Openbare werken 0 0%
15 Overige 2 7,1%
16 Religie en Levensbeschouwing 2 7,1%
17 Ruimtelijke ordening en Huisvesting 0 0%
18 Sport en Recreatie 4 14,3%
19 Verkeer en Waterstaat 0 0%
20 Verzamelingen 7 25%
21 Welzijn en Sociale zorg 0 0%
22 Zonder categorie 0 0%
Totaa l
28 100%
Bron: Gemeente Roermond, Jaarverslagen gemeentearchivaris 2009-2012 en overzicht acquisities Gemeentearchief Roermond.
4.3.6 De dequisitie
Het gemeentearchief heeft, zoals reeds is beschreven, haar filmfragmenten ondergebracht bij het Limburg Museum. Het niet zelf hebben van bronnen uit of over Roermond is voor en volgens het gemeentearchief geen belemmering om daar kennis van te hebben en er gezagvol naar te verwijzen.178
In de jaarverslagen van de gemeentearchivaris wordt in de jaren 2009-2014 geen vermelding gemaakt van dequisitie. Ik heb mij daarom tot het archief gewend met het verzoek om een overzicht van de dequisitie te mogen inzien. Men kon echter niet aan mijn verzoek tegemoet komen daar er volgen dhr. Lemmens geen gegevens van zijn.