Gelukkiger dan in 1805 waren de Engelschen twee jaren later, toen zij Curaçao door overrompeling in handen kregen. De vloot van

Sir Charles Brisbane had het tijdstip voor die verrassing

oordeel-kundig gekozen, n.l. op den nieuwjaarsdag van 1807. Bezetting en

burgerij hadden volgens oud gebruik het geëindigd jaar luidruchtig en

feestvierend uitgeluid; zij waren vol zoeten wijns. Op dien

nieuw-jaarsmorgen sliep een ieder zijn roes van de oudejaarsnacht uit. D e gouverneur Changudon was h e t r u m o e r v a n W i l l e m s t a d ontvlucht op zijn b u i t e n p l a a t s , de bevelhebbers van de beide voor anker lig-gende oorlogsschepen w a r e n voor de feestelijkheden aan wal gegaan en de garnizoens-commandant lag zwaar geladen in zijn kooi, toen de vier Engelsche fregatten voor de St. Anna-baai verschenen. H e t spel was reeds bij den aanvang verloren; n a geringen t e g e n s t a n d werd d e B r i t het eiland meester.

I n deze onrustige tijden ging de handel achteruit, en tevens de algemeene welvaart. D e vooruitzichten werden eerst beter toen in 1816, n a den val van Napoleon, de veroverde koloniën in Oost e n W e s t door E n g e l a n d werden teruggegeven. De vice-admiraal K i k k e r t k w a m Curaçao v a n de Britsche autoriteiten overnemen, en b r a c h t daarover een verslag uit, w a a r u i t de diepe armoede der bevolking bleek. Hij was n a a r het eiland afgevaardigd onder den titel v a n gou-verneur-generaal v a n Curaçao en onderhoorigheden ; hij bracht in 1817 een verslag uit, dat den deplorabelen toestand der kolonie i n bijzonderheden weergaf en d a t eerst in later tijd uit de archieven zou te voorschijn k o m e n en in druk verschijnen 1) .

I n 1828 werden de Westindische eilanden m e t S u r i n a m e onder één b e s t u u r gesteld, t o t d a t in 1845 Curaçao een eigen gouverneur b e k w a m m e t een Kolonialen B a a d , en gezaghebbers m e t landraden op de onder-hoorige eilanden. I n het laatste jaar verklaarde de uit Nederland ge-zonden commissaris-generaal J . v. d. Bosch, Willemstad, t o t vrij-haven. Doch de afschaffing der slavernij in 1863, die vijfentwintig jaren later feestelijk h e r d a c h t zou worden, o.a. m e t de plaatsing van een gedenksteen aan den ingang van h e t fort A m s t e r d a m , bracht aan de toenmalige bevolking geen voordeel. Op den dag der afkondiging-werden te W i l l e m s t a d honderden paren schoenen aan de voormalige slaven verkocht ; w a n t h e t was t o t dusver als een w e t van Meden en P e r z e n geweest dat de zwarte negerslaaf, ter onderscheiding van den vrijgeborene of den vrijgelatene, geen schoenen mocht dragen. Me*

die afkondiging werd een eeuwenlang tijdperk van dwingelandij en barbaarschheid afgesloten, w a n t m e t weinige uitzonderingen werd ook in Westindië de slaaf beschouwd als „ g a n z gewöhnliches Vieh G o t t e s " , en de straffen, die onder de Nederlandsche w e t over h e m werden uitgesproken, gaven in wreedheid aan de rechtspleging van wilde volken n i e t s toe. Doch m e t de goedkoope arbeidskrachten, waar-over de blanke bevolking t o t dusver beschikt h a d , was h e t n u gedaan ; en vooral de plantages, die toch reeds zooveel van de droogten t e lijden h a d d e n , ondervonden d e n weerslag v a n de slaven-emancipatie.

Onder den druk eener verminderde welvaart was h e t ook niet te

ver-*) Bijdragen T. L. V. van Nederlandsch-Indië. 1913, d. 67.

w a c h t e n dat de toenmalige slavenhouders reeds t o t het recht begrip zouden zijn gekomen van denkbeelden, gelijk een latere wijsgeerige schrijver ze uitdrukte in de regels:

" D i s g u i s e thyself as thou wilt, still, Slavery, t h o u art a bitter d r a u g h t ! and though t h o u s a n d s in all ages have been m a d e t o drink t h e e , t h o u a r t n o less bitter on t h a t a c c o u n t . " 1)

D e voortdurende geschillen m e t Venezuela, w a a r een despotieke president den h a n d e l aan b a n d e n legde, de veranderde t o e s t a n d e n in den wereldhandel, h e t verdringen van de zeilvaart door de stoom -vaart, de scherpe mededinging in andere l a n d e n voor sommige pro-ducten, m e t n a m e h e t zout, de emigratie van h e t eiland n a a r betere arbeidsmarkten, enz. waren oorzaak d a t de welvaart van Curacao bleef kwijnen. ,,Als h a n d e l s p l a a t s " , schreef J . H a m e l b e r g , „ i s Curacao's rol uitgespeeld, en vooral daarom m o e t m e n de plannen der regeering prijzen om door aanmoediging en ontwikkeling van den landbouw te t r a c h t e n de kolonie uit h a a r verval op te heffen." Da'ar-m e d e hielden verband de proeven Da'ar-m e t de c u l t u u r van sisal, een agave-soort w a a r v a n de vezels voor de vervaardiging van touwwerk dienden, de uitbreiding van de dividivi-cultuur, de peulen van eeee accacia-soort dienstig als looistof, de verbetering van d e n veestapel, enz. E e n andere schrijver, S. van Dissel, liet zich hoopvoller uit. I n 1867, toen de bevolking op 20.000 zielen werd geschat, schreef deze dat h e t den k o o p m a n s s t a n d redelijk wel ging, al werd er niet zoo-veel verdiend als in den bloeitijd van den smokkelhandel; en verder:

, , E r wordt vooral door de Israëlieten veel m e t geld gespeculeerd, zij k u n n e n over veel geld beschikken en ondernemen zaken waarover m e n verbaasd staat. Ofschoon n u iemand, die vele jaren op Curaçao gewoond had en m e t de zaken goed bekend was, mij n i e t lang geleden verzekerde dat Curaçao van jaar t o t jaar a r m e r werd, zoo is het t o c h n i e t te miskennen d a t er eene betrekkelijke welvaart heerscht. E r zijn goed bezoldigde a m b t e n a r e n , die fatsoenlijk v a n h u n inkomen k u n n e n leven en dit ook doen ; er zijn er, die door vlijt en werkzaamheid een onbezorgd leven k u n n e n leiden; er zijn er, die als kapitalisten be-kend zijn, en dit ook toonen door de huizen die zij bouwen en de zaken die zij ondernemen. Indien eerlijkheid, goede trouw, ordelijke zeden bij nijverheid en arbeidzaamheid wierden aankweekt zal Curaçao, buiten door den m e n s c h niet te voorziene gebeurtenissen, zijn stand als kolonie v a n Nederland nog lang k u n n e n b e w a r e n . "

D e Israëlieten, door dezen schrijver op den voorgrond gebracht, m a a k t e n inderdaad een notabel deel v a n d e bevolking uit. Zij onder-scheidden zich niet alleen door den handelsgeest, aan h u n ras eigen, m a a r ook door het intellectueele peil, door h u n n e liefde t o t de

weten-2) Sterne. Sentimental Journey.

schap, de kunst en de fraaie lettenen. Zij behoorden tot een van de drie hoofdgroepen, waarin de bevolking van het eiland zich liet indeelen; n.l. de afstammelingen der oude Hollandsche kolonisten, die van de vroegere Spaansche inwoners en de gekleurde bevolking.

(De oorspronkelijke Indiaansche bevolking was sedert lang niet meer als zelfstandig volkselement te herkennen). De Israëlieten telden onder de tweede groep ; zij waren niet alleen de stichters geweest van de Joode Savanne in Suriname, maar ook de voortrekkers, die zich onder leiding van David Nassy in Cayenne gevestigd hadden, vóór de dagen van de Fransche heerschappij. En de W. I. Compagnie had die vestiging aangemoedigd door soortgelijke gunstige voorwaarden, als waarmee men ook de emigratie van ,,vrye coloniers" naar Curaçao en Suriname bevorderd had. N.l. vrij transport over zee, kosteloos uitgifte van land, zooveel als de kolonisten in vier jaren zouden noodig hebben, vrijdom van tienden, belastingen en uitvoer-rechten gedurende de eerste tien jaren, zoomede verstrekking van slaven tot een civielen prijs. Doch iedere emigrant moest zich voor-zien van musket en zijdgeweer, ten einde in geval van nood schut-terijdienst te verrichten. De afstammelingen van die vroegere colo-niers waren in de verschillende nederzettingen nog wel na te wijzen ; op Curaçao verrieden hunne namen dat ze meest van Spaansche of Portugeeßche afkomst waren. Maar de afscheiding tusschen de drie bevolkingsgroepen was vrij scherp; meer dan een vreemde bezoeker vlocht de bewijzen daarvan bij zijn reisverhaal in.

Gedurende den wereldoorlog verloren de handelsbetrekkingen met