zij, aan het einde eener vijfjarige periode, welke m e t een „versobe-ring tot op h e t schriele af" moest inzetten, de middelen heeft kun-n e kun-n vikun-ndekun-n om t o t kun-n i e t okun-nbelakun-ngrijke belastikun-ngverlagikun-ngekun-n over te g a a n ; e n het k a n zijn n u t hebben er even op te wijzen, dat h e t groot-ste deel dier verlaging de inlandsche bevolking t e n goede k o m t . Nog grooter voldoening moet dit de Begeering gegeven hebben, w a a r zij h e t r e s u l t a a t bereikte m e t h a n d h a v i n g van den n o r m a l e n evenwicht-s t a n d in de begrooting, zelfevenwicht-s n a d a t de gewone uitgaven extra be-zwaard zijn m e t de kosten der vloot-uitbreiding.
H i e r vooral spreekt h e t moeilijke werk der financieele saneering, w a n t ook m o e s t gebroken worden m e t h e t toenemend misbruik om gewone uitgaven op den post voor buitengewone uitgaven te bren-gen, terwijl d a a r n a a s t extra-zorg k a n worden besteed aan de aflos-sing v a n schuld, op langen termijn aangegaan. M a n m a g daarom wel dubbel ter h a r t e n e m e n de waarschuwing, dat een voorzichtig beheer, zuinigheid, noodig blijft, en verdere versobering van d e n dienst nog moet worden doorgevoerd. H e t optimisme van den landvoogd, dat ook de a m b t e n a r e n van de zuinigheids-noodzaak doordrongen zijn, zal door slechts weinigen worden gedeeld.
E r zou op nog verscheidene p u n t e n in de rede bizondere aandacht te vestigen zijn. Wij weerstaan echter de verleiding, om niet t e k o m e n t o t een herhaling, m e t andere woorden, van hetgeen gememoreerd of aangekondigd wordt. E é n uitzondering m a g nog worden g e m a a k t en wel t e n aanzien van de geschiedenis der winstaandeelkassen.
Kort samengevat komen de mededeelingen in de rede hierop neer, d a t de suiker-industrie t e n slotte eieren voor h a a r geld koos en vrij-willig aanbood, w a t zij eerst nadrukkelijk en hardnekkig had gewei-gerd. Terecht heeft de Begeering hier h e t praktisch belang l a t e n gaan boven het beginsel; m a a r dat n e e m t n i e t weg, dat het beginsel heeft gezegevierd, al v i n d t het geen uitdrukking in eenig wetsartikel.
Aan het einde zijner rede heeft de Gouverneur-Generaal een per-soonlijken toon laten hooren; echter enkel om h e t vertrouwen uit te spreken, dat zijn opvolger op dezelfde medewerking zal mogen reke-n e reke-n als hij gevoreke-ndereke-n heeft. Aareke-n die medewerkireke-ng heeft het ireke-nderdaad, in het algemeen, niet ontbroken al leek h e t wel eeins, dat een andere geest over den Volksraad vaardig werd.
D e soberheid van h e t persoonlijk woord verhoogt de waarde, welke m e n er aan toekent. M a a r de opmerking zij geoorloofd, d a t een vrije en openhartige, tevens waardeerende gedachtenwisseling, eerste voor-waarde voor v r u c h t b a r e n arbeid, n i e t enkel d e n Volksraad, m a a r ook voor zoover noodig, de regeerings-organen moge worden a a n b e v o l e n ! "
* *
Naklanken van het Boedî Oetomo-congres. De personen, die ver-volgd zullen worden wegens een spreekdelict, w a a r a a n zij zich schul-dig maakten, tijdens h e t B . O.-congres, zijn volgens berichten in de Indische b l a d e n :
Slamet, voorzitter van het hoofdbestuur, technisch instructeur bij den p a n d h u i s d i e n s t en lid v a n den gemeenteraad van S e m a r a n g , wegens critiek op de bestuürshervorming ;
Mr. Soejoeti, lid van h e t hoofdbestuur, procureur en advocaat t e Djokja, wegens zijn scherp gestelde conclusie, dat de inheemsche jongelingschap de gouvernementsdiensten heeft te m i j d e n ;
Mr. I s h a c , advocaat en procureur te Bandoeng, voorzitter van de Indonesische Studieclub aldaar, om hetzelfde als de voorgaande spr. ;
Dr. S a t i m a n , arts te Bangil, wegens zijn uiterst scherpe critiek tegen de regeering en h a a r politiek;
D r . Soetomo, arts aan de G. B . Z. te Soerabaja, wegens de door h e m ontvouwde gedachten over al of niet samenwerking.
Het Indische Volk vat zijn eindindruk over h e t Solosche congres zooals hier volgt s a m e n , in zijn 1 M e i - n u m m e r .
H e t Boedi Oetomo-congres is achter den rug, en wie het meege-m a a k t heeft, k a n ditmeege-maal getuigen v a n het stijgend ongenoegen, d a t leeft onder alle groepen der Inlandsche samenleving. Ten congresse k w a m niet slechts t o t uiting de bedekte ontevredenheid der oudere intelleotueelen, doch ook de jongeren, die i n E u r o p a h u n n e moderne opvoeding en vrijheidsidealen opdeden, spraken onomwonden u i t w a t zij wilden en dachten te doen.
Tusscben deze t w e e stroomingen stonden velen, die wèl de l a a t s t e n wilden volgen, doch dit niet dorsten. Boven h e n uit stak de figuur v a n den oud-Regent van J a p a r a , die k a l m en terzake zijn meening over de economische opheffing v a n het Inlandsche volk t e n beste gaf; die wel de organisatievorm doch nog niet de remedie gevonden heeft om het volk materieel op te heffen. D a t volk hetwelk zich t h a n s onstui-m i g uit bij onstui-monde van de „ c o onstui-m onstui-m u n i s t i s c h e l e i d e r s " , doch nog geen behoorlijk klankbord heeft gevonden om zijn eischen en verlangens k e n b a a r te m a k e n , vindt in h e m een der figuren die veel zullen ver-mogen te doen.
Op dit Boedi Oetomo-congres k w a m e n de vele verschillende gelui-den in de inlandsche bevrijdingsbeweging tot uiting. Dit t e n gehoore brengen v a n h e t gansche gamelang-orkest h a d h e t voordeel, d a t m e n de huidige situatie t e n volle in zich kon opnemen, doch het nadeel ervan was, dat h e t schuchtere rebab geluid van Boedi Oetomo onder h e t geluid der gongs t e loor ging.
Wie dan ook na h e t B . 0.-congres de velerlei persbeschouwingen nalas, vroeg zich af, of alles w a t m e n B . O. aanwreef, wel juist w a s .
Sprak h e t zich inderdaad, zooals De Locomotief op Amerikaansch-joumalistieke wijze verklaarde, uit voor Non-Coöperation ?
Mag m e n u i t het applaus eener veel gelede s a m e n k o m s t dergelijke verstrekkende conclusies de wereld i n s e i n e n ? Wij willen hierover niet twisten. W i j , die wat m e e r achter de schermen gekeken hebben, ge-looven d a t de openbare uitvoering v a n het gamelang-orkest wel de onderscheidene wenschen en verlangens der inlandsche bevolking liet hooren, doch dat de B . O.-rebab, gelijk in zulk gamelang-samenspel m e e r gebeurt, een wijle zweeg. E e r s t in klein orkest binnen besloten kring k w a m h e t d u n n e geluid van dit snarenspel tot uiting. D e zware gongklanken klonken nog steeds zacht na, m a a r de rebab-melodie, die neuriënd opkwam, vulde de stilte m e t h a a r nasaal geluid.
D a t wil zeggen: Boedi Oetomo heeft onder invloed van de niet-samenwerkers n a a r middelen gezocht o m t e kennen t e geven, d a t zij er wel en er niet aan me© wenscht te doen. M e n m o e t de J a v a a n s c h e diplomatieke taal verstaan, om te weten, dat het zich afzijdig houden van de politiek, o m d a t de Begeering bij vele circulaires h e t meedoen aan politiek verbood, Boedi Oetomo de gegevens verschafte om zich als organisatie uit de politiek terug te trekken zonder den moed t e hebben dien regel ook aan hare leden voor te schrijven.
Zoo heeft h e t kwaad der vele circulaires tegen de vrije meenings-uiting doorgewerkt, en democraten u i t de inlandsche intellectueelen aanleiding gegeven om zich politiek uit t e schakelen.
De niet-samenwerkers staan zeer t e r e c h t ontevreden tegenover dit besluit, dat wel elke politieke samenwerking opzegt, doch de k r a c h t van de bewuste en welgewilde niet-samenwerkingsdaad geheel en al mist.
Mr. I s h a c e n D r . Soetomo kregen gelijk: slechts een openlijk en welbewust beleiden van politieke strijdmethodes geeft k r a c h t aan de Inlandsche beweging. D e organisatie, welke daartoe den moed mist, gelijk Boedi Oetomo op h a a r jongste congres, schakelt zichzelf uit. Tactisch fijn moge deze zet der J a v a a n s c h e diplomatie zijn, op h e t politieke schaakbord wonnen de Indonesische jongeren eenige pionnen. De J a v a a n s c h e gedachte in de indonesische bevrijdingsbe-weging heeft uit angst de leiding prijs gegeven.
D e onervaren jonge indonesische spelers op politiek terrein hebben t h a n s een welverdienden voorsprong. D a t zij de regenereerende k r a c h t mogen hebben de J a v a a n s c h e a m b t e n a r e n en intellectueelen den moed eigener overtuiging te leeren dragen, w a n t zonder voldoende k a r a k t e r s t e r k t e is een vrijheidsbeweging, die steeds offers zal hebben te brengen, van elke k r a c h t ontbloot.
A a n deze beschouwing v a n Het Ind. Volk over h e t congres voegen wij er een toe door Het Vaderland t e n beste gegeven (11 J u n i ) in verband m e t de bovenvermelde vervolgingen.