V. Mijn hondje Does van 4 maanden maakt een klewanO' aan-val mee.
Het was weer een 110 dig gew rden 0111 h t hoogopgeschoten struikgewa in de 1000 111 vrije strook weg te kappen.
Met 50 man chappen en 20 dwangarbeider daarvoor het ter-rein ingegaan kwam gedur nd het werk een li hle bandjir opzetten.
Wat on niet verhinderde h t werk voort te z tten.
Daar nadert mij d' Eur. fu elier d'Haese (Vlaming) - .. Luit'nt mag ik een 00 renblik vrij hebben?"
- "Waarom?"
- "Mijn hond moet bevallen en nu is er overal water en wil ik voor het beest een dr og plekje uitzoeken."
"je moet niet zeggen "bevallen" maar "kalven", beweert Karel' bij lenaarnd de "Mottige".
" een stol11m ling, dat 1110 t zijn "jol1'1en" verbetert sergt.
Oldendorp.
Twee aardi<'c hondje zien op een mierenh lIvel het leven _ licht en het oud 'te l> 'e tje kreeg ik t n geschenke.
liet Jllousje, Does CYenaallld, was na ecnige weken zoo aan mij <yeh cht dat h·t lIlij overal trouw volgde.
Jeleidelijk aan ook op patrouille's, jacht t'l1 verkenningen.
In 18( 3 gaf Toekoc Djohan (Oemar) de heuvel versterkingen van Tjot-Goë aan o.n over, nadat hij met zijl1 legioen de "djahat's"
daaruit had v rjaagd.
i\angezi n Tjot-Goë geen goed drinkwater voor de bezetting had, ging eiken morgen eell tran port van 40 dwangarb iders, ieder met 2 tonnetjes drinkwater, vanuit Lampcneroet naar T. Goë.
liet geleide \\a één brigade sterk.
En het gevi I dat op een mOf'Yen ik met dit transport naar het heuvelterrcin march erde. Doe wa present, 4 maanden oud.
Halfweg zou een korte ,'u I wurden gehouden voor de dragers.
I allw lij k hierto\..' overgegaan, 'prong plot 'eling uit het omligO'end hegroeid tl'rrein en de daarin aanwezige kuilen een b nde van ± 15 Atj her, die lIlet cle klewang het Iran. port aanviel.
Een kort hanclg 1l1~'en en de aanvall'r - ziende geen succes te zullen hebben - verdwenen in cl di ht IJ groeiing even vlug, al ze waren opges[lrong n.
Drie hUIl~.er lage~l doou, terwijl bij ons de Europ. fuselier B kker een VriJ rnstlge klewanghouw over den link rboven arm had gekr g n.
- 41
-adat de orde was her teld bleek de Doe verdwenen te zijn;
overal werd gezocht, cr floten en geroepen maar Does wa en bleef weg.
De t nnetjcs drinkwater werden overgegeven aan het tran port van Tjot-Goi? dat ons tegemoct was CTekomcn en de terugmar eh aanvaard.
Daar kwam te paard Overste ievers Linie Commandant, die het chieten had "ehoord ons t CTemoet.
Het rc ultaat van de vijandelijke ontmoeting werd gerappor-teerd.
- "Wel d.G. nu hebt je 't alweer geleverd, maar ditmaal niet mct chil11men!"
- "ja, Overste, het kan v rkeeren, z i Bred rode." Bij Lal11-peneroet tond mijn b diende buit n dc poort.
- ,To an, Does is in een reil van T. Goë komcn aanzetten en rechtstreek onder dc kolong van w hed ge<raan."
Toen zag ik daar mijn 4 voeter rillend en zacht jankend liggen.
la v el ll10eite krc g ik hem buiten de kamcr. Hct schieten en schreeuwen bij den klewangaanval en van zoo nabij had helll die hevige schrik b zorgd.
Bij volgende uitrukpartijen, ook in and re gebiedsdeelen ging
o
es toch altijd trouw mede, Iliettegen taande veelvuldige vuur-tievechten.Een jaar later (1 94) op patrouille van uit den tijdelijken po t Tjot Hang kreeg Doe een schotwond in zijn rechter schouder.
De Menadon e he soldaat'verbandmeester WulIL.r he ft met roerende zorg den braven 4 voeter b handeld, zoodat 0 spoedig geheel opgeknapt i .
Bij zijne verwonding, toen hij kreunend in elkaar zakte, nam een jan hem voorzichtig op en legd hem in een tandDe aan het voeteinde van olu;Jat \Ve terhui , die er zwaar gewond in lag.
- "Kom maar bij mij Doe ; wij zullen later amen weer op patrouille gaan, jong!" - Hetgeen na beider her tel ook eenige malen is geb urd.
Als later in het terrein p on weer ge choten werd ging Does onmiddellijk en nbeweeglijk op den buik [llat 1i00gen; wa er water in een sloot, of een riviertje vlak bij dan tjompte hij er dadelijk in en zag men alle n zijn n u en oogen even buiten het" ater steken.
n dit tot het s hieten was afgeloopen.
In 18D8 wa ik bij het 6e. Bataljon Infanterie dat p de W est-ku t van Atjeh toe koe Oemar (in Maart 1896 overgelo pen) met zijne benden moe t achtervolgen.
4 2
-Dit heeft 8 maanden geduurd en eiken dag was het modder in en uit. - WeiniO' gewonden doch zeer veel zieken.
"We tkust - Pestku ti' 'zeid n de soldat n.
Does jouwde al di maanden trouw mede met den baas, zag menig kogel om zich heen in den grond slaan.
Ik ging in t 900 l11et verlof naar Europa. Als I e. luitenant nog wat spaarcenten in h t goede, royale Atjeh gefokt.
Doe me !
Stom verbaa d zag hij sneeuwvlokken neerdwarrelen.
"Omhoog kijkend kreeg hij er één in zijn oog. Daar moest hij niets van hebben; maakte hoofdschuddend recht mkeert, ging het hui weer binnen, tot h t neeuwen was afgeloopen.
J n Indj'; terug werd ik al kapitein in 190 I geplaat t op den post Kwala impang in tjeh. Does wa vanzelfsprekend present.
Trad de tro p aan, dan stond hij op 2 pa en van den linkervleugel.
Van de vele kun·tjes, die hij kende was deze er één van:
aderde een 111 ilitaire autoriteit dan klon k 111 ij nCOlIl mando:
"Does geeft acht!"
En Does richtte zich recht op zijne a hterpooten, bracht den rechtervoorp ot bij het rechter 0 r, tot de "l1oo<1e" gepasseerd was.
Model werd dan d or dezen terulTgegroet.
In 1892 geboren I?n du' een da je ouder geworden was hij niet meer zoo krachtig 0111 all s mee te mak n. og 1'2 jaar lang i hij met de patrouille's I11cege aan; een enkel keer ook op jacht.
Daarna va Ide hij zich daarvoor te zwak.
Met den baa ging hij mee tot de poort der ver tt'rking, piepte en jankte zacht als een af chcidsgroct, bleef slaan 0111 den troep na te oogen en ging dan huiswaarts.
Gleidelijk 111 e t de oude Does een laapmandje hebben.
En zoo gebeurde dat in Decemb r 1904 de baa s'morgens om 11 ure t rugk en.lc van een weken lange to ht.
"Do heeft in al dien tijd bijna ni I gegeten." rapporte rde de bediende.
Binnenshuis hoorde ik gekrabbel op den houten vloer. Het wa
~llijn br~ve l?0es. - p het hoore.n van mijn t 111 \i as hij met inspanning zijner laatste krachten Uit de mand en naar mij toe ge-kropen.
Ik nam hem op; v n keek hij mij nog aan met zijn lieve trouwe oogen, 111 ze daarna met een diepen zucht vo rgoed te luiten.
V Ic J~~l1en kwamen naar Does kijken; twee hunner droegen hem naar zIJn hondengraf en legden hem daarin.
-
43-Toen trad de oud te Jan naar vor n en zeide:
"Does, als trouw kameraad heb je in de rimboe met ons alles gedeeld wat een veldsoldaat tegenover den vijand moet meemaken.
Op tjeh geboren, ben jij al rlijk soldaten hond op Atjeh ge-'torven.
Dag Does!"
De geconcentreerde Linie in Groot-Atjeh.
30 Beaumont-cTewcren onbruikbaar gemaakt.
VI. Toek . Oelllar krijgt op Lampeneroet 30 Beaumont-geweren waarmede geen schot kan worden (Tclost.
Toekoe Ol!mar had het te kwaad gekregen met de Oelama (Priester) partij.
iet sterk renoeg 0111 deze geheel Ie n kken zocht hij hulp bij dc "Keul11penie" in de hoop van deze geweren, l11uniti te krijgen en waar noodi!{ bij zijn optreden steun van dc Artillerie.
J loewel op zijn hoofd nog een prijs stond door de Regecring gesteld voor zijn afloop en van het tOOI11 chip "Hok Canlon" op de We tku t van Atjeh (een 10 tal jaren geleden; het juiste jaartal i mij ont hoten )werd hij door den toenlllaligen ollverneur
o
ykerhoff, in g nade aangenomen.I lij beloofde als wederdien t de djahats te verjagen uit al hunne b ntings om de geco Linie en waar de Oelama-partij zich had gene. leid.
Zoo vormde hij een legioen van 150 man, in zwarte uniform gestok n en gewapend met Beaulllont-geweren hem uit onze ma-gazij n n verstrekt.
De posten der Linie ontvingen de vuurwapen, munitie en opiumbollen om Z' ingevolg telefonische opdracht van den staf te verstrekk n aan T. Oemar, waar hij ze kwam vragen. Deze had intus eh en den veidsch n naam aangenomen van "T k Djohan Pahalawan Panglima prang besar dari Gouvern men!."
Zoo kreeg ik op een morgen bezoek van hem om 20 à 25 piumbollen in ontvangst te nemen.
Deze bollen met een leerachtig omhul el waren gevuld met ruwe opiulll. uit Bengalen aangevoerd en 111 t een waarde van
f
250.p.
stuk.Op zijn verzoek mocht Toeko 0 mar aan een taf I zijn maal g bruiken. Ik hield hem gezel chap.
-
44-Hij was iemand met een eneraiek, luw gezicht en beschaafde omcranfIsvorm 11, lang en mager.
_ 0 "Ta ka , er staat nog altijd een bloedprij op je hoofd;
ere teld door het Gouvernement wegens jou afloopen van de /-10k anton" en uitmoorden der belllanning.
Ik kan" jou gevan ren nemen en uitleveren, waard or ik de
50000 kan krijg n. ..
- Dat kan niet, want toean Deyk rhoff he ft IllIJ ampoen
~eschonken"
- dit met een pot! nd grij n .-
~En
toch i die prij telling nog niet ingetrokken door het (Youverncment!' ,la ontvangst der opiuJlIbollen vertrok hij.
Eenige dagen later kwamen uit Koeta Radja drie kisten elk met 10 Beaulllont-geweren voor T. elllar.
's Avond hoorde ik in mijne achtergalerij voorzichtig loopen en ver cheeJl d oude tjeh-rat ergt. Oldendorp.
- "Luit'nant, hoe denkt ervan clat wij bij die 30 geweren de pun t van de sla<rpin a fvij len. Zoodat 't ,Iaghoedje van de patroon niet kan worden geraakt?
Later krijgen wij Zt' toch teg nover OIlS, al Oemar on heeft v rradcn. - De leutel van h t magazijn heb ik bij mij."
- "Prachtig idee, Ol!
fraks om II uur hreng j ij hier de eerste 10 geweren met 2 vijlen.
En gedurende 3 nachten zaten de luitenant cn de Lrgeant de slagpin van 30 geweren te verkorten waarna ze weer zorgvultlig in de kisten werden verpakt, alsof
deze
nooit geopend waren.A lIe geheel in het geheim, zoodat niemantl andcr dan wij beid n de verandering der vuurwapen \Vi ten.
Eenige dagen later kwam T. Oemar Voor die 30 eweren, - "Hier Toekoe, heb je de 3 kisten; zij zijn hier nog niet
geopend".
H t hoofd liet de gew'r n ontpakken en was opgetogen over de 1110 i vuurwapens.
- ,,'aar oed de djahats raken, Toekoe!" aldu Oldendorp met een knipoog in mij nc ri hting.
Op en ru tigen JlIorg n kwam postcoJllmandant V.D. bij mij eenicr zins geagit erd.
- "Wel verdraaid d. G. weet jij r iets van'~ T. Oemar heeft zich bij den JOlJverncur b 'kl<lagd dat bij al di 30 geweren van Lampencroet geen nkel patroon i' afl1egaan.
Bij nderzoek in het Artilleriema azijn te Koeta Radja is
ae-bleken dat de slagpin L verkort.
- 45
-En de magazijnmee ter zweert bij ho geil laag dat hij ze zoo aan ons heeft verstrekt, als uit Batavia aange~om n .. :' .
- II e kan ik cr iets van wetcn. De kisten ZIJ n
zoo
Uit den tr in het';llagazijn hier ingebracht en ook zooaa~.
emar verstr~~;
Oltlend rp, jij di het magazijn h bt, .kun JIL dat. verkla:en.
- I l H e zou dat. commandant. De kl ten ZIJ n hIer nooit
ge-opend."
Oldendorp had nog nooit
zoo
onschuldiU' gekeken. Ecn uitacbreid nderz k volgde.Lampeneroet zwoer net
zoo
hard als K eta-Radja van niets af te weten.De zaak werd "gedeponeerd".
Geen kptran an.
Begin J\ la art 1896 kreeg Toekoe 0 mar de opd :ac~t 0~11 het beruchte Lamkrak te zuiveren van de sterke benden, dl zIch lil dat gebied hadd n gene leId. .. .. ..
Dan moest hij nog 1000 zijner strijders b!! nemen en eene aan-vulling van 700 gewerèn hebben, IJewcer~~ hiJ. ,
Dit groot aantal vuurwapens heeft hij ook gekr~aen .. en op 29 Maart 1896 is hij daarmede overgel open met alle dIe hiJ reed te
voren had gekr gen. ..
Honderdcn doodcll en rewonden hebbcn WIJ later gehad door vuur uit onze geweren met onze Jllunitie.
De oud Atjeh-rat had jui t voor peld! .
Tocn ik ruim 20 jaar later vertelde va.n .de v~rkortJJ1g. der slaf?-pinnen aan eell gepen iOl1ne rd hoofdofficier die al .. hlltenant IJl
1896 bij den taf te Koeta-Radja had gewerkt, was zIJn ant~oord:
't Viel natuurlijk ni t te bewijzen maar èn de gouv rneur en het Sfafbureau hadden dadelijk een vermoeden van de uveldaad op jou cn Oldcndorp.
"Dat h biJen di 2 gan ffen gedaan!", heeft Deykerhoff toen uitgeroepen" .
De geconcentreerde Linie in Groot-Atjeb.
VII. Over slangen en kale bluf.
1892.
Zat ik als 2e. (Infanterie) - luitenant op den post ~ampene
roet der geconccntreerde Linie - onzaliger nageclachtel1ls - van gr ot-Atjeh.
-
46-Genoemde Linie omvattc 15 posten en 4 blokhuizen, welkc in e 11 wijden kring 0111 Ko ta Radja lagen. Aan ti buiten - dus naar 's vijand's zijde, lag de z.g. 1000 111 vrije trook, het terrein waar op gcen truikgewas en laag geboomte 1110 ht staan 0111 te voorko-men dat benden zich daarin zouden nestelen.
Op g zette tijden lil est ti bezetting van zoo'n post de op-ackomen begroeiing wegkappen.
Zoo was ik dan op een mo i n morgen met ± 60 Europeeschc en Inland che soldaten en 10 dwangarbeider in dat buitenterrein aan den schoonmaak.
Er werd aan de overzijde wel vrij vinnig op n g choten maar trokken wij on daarvan ni ts aan.
Ope I1S rende een Inland che fuselier naar mij, roepende:
"Lit'nan, ada oelar be ar!"
Ik met de g trokk n klewang naar de door hem aangewezen plaats en zag tus chcll het struikgewa' de taart van een lang verdwijn n.
Jui t kon ik daarin nog prikken doch tot mijne ontzetting draai-de het bel'. t - een formidabele python - zich om.
Met ecn wijd n hoog, de machtige kak n opcnge perd, wierp hct beest zich p mij.
V crtwij feld, de oog n van chrik gesloten, sloeg ik lukraak met de kle\\'ang naar het ondier l'l1 zoowaar! het repti 1 zonk voor Illiirw
voeten in elkaar.
Ik had hem in zijn n k geslagen - gelukstreffer - zoodanig, dat cle kop nog aan een v liet je hing.
Dit alles had zich in een paar seconden afgesp eld.
Mijne man chappen hadden daarbij acht r mij O'estaan en
du miin schrik niet bemerkt. ~
" . ou luit'nt, dat hebt 'rn g leverd!" aldus een der Jannen.
,Ja man, als je maar kalm blijft," blufte de luitenant. Ze had-d~n to n lIlijn v rtrokk 11 gezicht met de ge 'Ioten oogen een mo -teil zien!
De python lag daar nog met heftige tuiptr kkil1g 11. Ik liet aan kop - en staart- inde elk vier krachtige mannen het lichaam vasthouden '11 trachtell dit te strekken.
Zij moe t n echter meegeven met de bewegingen.
Eerst na eenig minuten toen h t bel'. t goed dood wa , lukte het str kken.
Wat een kra ht! D python had een I ngte van bijna 5 m.
- 47