Gebruik van fora

Naast de gegevens die wensouders, die in Nederland via Internet zoeken, kunnen verkrijgen van commerciële aanbieders (zie Deel III.2.1 t/m III.2.6), wordt in dit onderdeel nagegaan welke rol fora in dit opzicht vervullen. Aan de hand van onderstaande zoektermen is via de zoekmachine Google gezocht naar fora over draagmoederschap. De websites die Google als resultaten opgaf zijn per zoekterm vermeld. De fora waar daadwerkelijk informatie op gevonden is worden hieronder beschreven. Zoektermen via Google:

 draagmoeder forum

 draagmoeder gezocht

 draagmoeder worden

2.7.1 Zoekterm: Draagmoeder forum

Met gebruik van de term “draagmoeder forum” zijn de volgende fora gevonden: • http://www.IVFmoeders.nl/showthread.php?t=9148 • http://eurolac.messageboard.nl/viewtopic.php?t=2661 • http://bravo.messageboard.eu/34155/viewforum.php?f=36 • http://forum.baby-wens.nl/viewforum.php?f=73 • http://forum.zappybaby.be/viewtopic.php?f=35&t=217676 • http://www.lotgenotenforum.nl/forum/oude-berichten/530-draagmoederschap.html • http://www.stilverlangen.com/viewforum.php?f=27 • http://www.peuteren.nl/zwanger/draagmoeder.php • http://www.zwangerschapsforum.nl/index.php?module=pagesetter& func=viewpub&tid=8&pid=240

Hierna volgt een korte uiteenzetting van de beschikbare informatie over deze fora.

2.7.1.1 IVFMOEDERS.NL

Gebruikersnaam: MotherGoose + ww: September

Er wordt verwezen naar de oproep van Mw. Dr. Jyotsna A. Gupta om ervaring met eiceldonatie te delen. Oorspronkelijk bericht werd geplaatst op Freya.nl.

Verder wordt er veel gesproken over eiceldonatie en verschillende vruchtbaarheidsbehandelingen, maar behoudens genoemde oproep, niet over draagmoederschap. Wel is er een bericht te vinden dat op altruïstisch draagmoederschap lijkt te duiden. Berichten van een ‘IVF-vader’ geven een goede indruk van de manier waarop twee mannen via draagmoederschap een kind proberen te krijgen.

2.7.1.2 EUROLAC.MESSAGEBOARD.NL

Er wordt voornamelijk commentaar gegeven op commercieel draagmoederschap naar aanleiding van de documentaire ‘Google baby’ en de column van Derk Sauer in het Parool van 12 januari 2008.

2.7.1.3 BRAVO MESSAGEBOARD

Op dit forum zijn geen berichten geplaatst over draagmoederschap, wel over eiceldonatie.

2.7.1.4 FORUM BABY-WENS.NL

Er wordt gesproken over draagmoederschap, maar uitsluitend altruïstisch draagmoederschap. Bij de introductie van het onderwerp wordt aangegeven dat commercieel draagmoederschap uit den boze is en zelfs strafbaar.

2.7.1.5 ZAPPYBABY FORUM

Een vrouw in België biedt zichzelf in 2008 aan als draagmoeder en vraagt daarvoor een financiële vergoeding. Het gaat duidelijk om commercieel draagmoederschap. Over haar motieven zijn kritische reacties te vinden. Commercieel draagmoederschap heeft kort voordat haar bericht werd geplaatst voor veel maatschappelijke opschudding gezorgd naar aanleiding van een soortgelijke aanbieding.

2.7.1.6 STIL VERLANGEN.NL

Gebruikersnaam: MotherGoose + ww: September

Veel berichten worden geplaatst door wensouders die op zoek zijn naar een draagmoeder. Op het forum zijn voornamelijk eerste oproepen te vinden, waar geen reactie op wordt gegeven. Er kan worden vermoed dat via privé berichten op de website wordt geantwoord. Een enkele keer wordt een e-mailadres gegeven.

2.7.2 Zoekterm: Draagmoeder gezocht

Met gebruik van de term “draagmoeder gezocht” zijn de volgende fora gevonden: • http://books.dreambook.com/draagmoeder/gastboek.html • http://forum.viva.nl/forum/Gevraagd/draagmoeder_gezocht/list_me ssages/40920/0 • http://pub29.bravenet.com/forum/static/show.php?usernum=24762 29170&frmid=245&msgid=0 • http://www.wijwetenalles.nl/e15525092-re-draagmoeder-gezocht.html • http://9maand.be/forum/archief/topics/50 • http://www.zwangerschapspagina.nl/zwangerschap/199863-draagmoeder-gezocht.html

• http://www.babybytes.nl/answers/1274682846

• http://vruchtbaarheid.startpagina.nl/prikbord/list.php?3272

Hierna volgt een korte uiteenzetting van de beschikbare informatie over deze fora.

2.7.2.1 DREAMBOOK

Vraag en aanbod. Over prijzen wordt niet duidelijk gesproken, ook reageren mensen weinig direct op elkaars berichten. Het is denkbaar dat per e-mail of privé bericht wordt gereageerd op de geplaatste berichten.

2.7.2.2BRAVENET.COM Introductie:

“Draagmoederschap forum

Hoi, hier kun je mee praten of je vragen stellen over draagmoederschap. Let op!! Het is verboden hier te koppelen etc, deze reacties moeten wij verwijderen!!”

Op het forum, worden net als op de andere fora, draagmoeders gezocht en zijn er vrouwen die zich aanbieden als draagmoeder. Er wordt wel gevraagd om een vergoeding, maar uit de berichten van de draagmoeders kan veelal worden afgeleid dat zij dit om altruïstische beweegredenen doen.

2.7.2.3 WIJWETENALLES.NL

Wensouders die naar een draagmoeder op zoek zijn plaatsen hier een bericht. Ook een enkele draagmoeder dia haar diensten aanbiedt omdat ze zelf een compleet gezin heeft en uit altruïstisch oogpunt draagmoeder zou willen zijn. 2.7.2.4 9MAANDEN.BE

Op dit forum spreken vrouwen over het wel of niet aangaan van draagmoederschap vanuit altruïstisch oogpunt. De meeste vrouwen overwegen enkel draagmoeder voor hun (schoon)zus te zijn, maar een paar vrouwen zouden graag draagmoeder zijn om zich nuttig te maken en er emotionele voldoening uit te halen.

Er is ook een bericht geplaatst door wensouders die graag informatie zouden hebben over draagmoeders via een internationaal agentschap. Hier heeft niemand op gereageerd. Vanuit waarschijnlijk de beheerder van de website is een bericht gestuurd om mensen te waarschuwen om op Internet te zoeken naar draagmoeders. Ze beschrijft dat de website met name is bedoeld om informatie uit te wisselen en om contact te zoeken met lotgenoten. Bemiddeling is niet gewenst.

2.7.2.5 BABYBYTES

Op het forum wordt door een vrouw gezocht naar een draagmoeder. Er zijn geen draagmoeders die zich aanmelden. Andere vrouwen geven wel advies of geven blijk van medeleven. Als tip wordt verwezen naar de website Freya.

2.7.2.6 ZWANGERSCHAPSPAGINA

Op dit forum heeft één vrouw een oproep geplaatst voor het vinden van een draagmoeder. Enkele vrouwen hebben gereageerd, maar meer uit medeleven. Er is geen vrouw die zich als draagmoeder aanbiedt.

2.7.2.7VRUCHTBAARHEID.STARTPAGINA.NL

Op dit forum wordt voornamelijk verzocht om informatie uit te wisselen Twee berichten geplaatst door wensouders die graag informatie willen van mensen die eerder met draagmoederschap in aanraking zijn geweest: beide stellen blijken in de familiaire sfeer een draagmoeder te hebben gevonden. Opvallend is dat ook twee alleenstaande mannen afzonderlijk van elkaar informeren naar de mogelijkheid voor draagmoederschap.

2.7.3 Zoekterm: Draagmoeder worden

Met gebruik van de term “draagmoeder worden” zijn de volgende fora gevonden: • http://www.peuteren.nl/zwanger/draagmoeder.php • http://www.kinderwens.nl/therapyOptions/AssistedReproduction/s urrogacy/index.asp?C=18352404186622685185 • http://www.vrouwenarts.nl/pagina/left/kinderwens/draagmoedersc hap • http://www.zwangerstraks.nl/donor.php • http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/zwangerschap/22962-draagmoederschap-in-nederland.html • http://www.kindjeopkomst.nl/html/zwangerworden/draagmoeder_0 01.htm • http://www.freya.nl/web_algemeen/frstand13.php • http://www.oeiikgroei.nl/zwangerschapinfo.asp?id=525

Bovenstaande websites zijn geen fora waar informatie wordt uitgewisseld of oproepen worden gedaan. De websites bieden enkel informatie over het draagmoederschap.

2.7.4 Conclusie

De fora kenmerken zich door de vraag naar een draagmoeder door wensouders. Het gaat om heteroseksuele paren, paren van gelijk geslacht en alleenstaande mannen. Ook zijn er vrouwen die zichzelf als draagmoeder aanbieden. Deze draagmoeders geven doorgaans aan dat zij al een compleet gezin hebben of geen kinderwens, maar toch graag een zwangerschap willen meemaken of wensouders gelukkig willen maken. Op een enkele keer na wordt niet over geld gesproken, anders dan een ‘redelijke vergoeding’. Het heeft er de schijn van dat het grotendeels om altruïstisch draagmoederschap gaat. Met zekerheid kan dit niet worden gesteld, omdat de mogelijkheid bestaat dat wensouders en potentiële draagmoeders over prijsafspraken en andere details via privé berichten of e-mail communiceren. Concrete afspraken tussen partijen is op de fora namelijk niet terug te vinden.

Er wordt op een enkel bericht na niet verwezen naar professionele agentuurschappen die draagmoederschap aanbieden. Men lijkt zich bewust van het feit dat commercieel draagmoederschap bij wet is verboden.

De berichten over draagmoederschap worden op sommige fora geplaatst op een speciaal aan draagmoederschap gewijde topic, op andere fora komen de berichten op de algemene pagina terecht. De meeste websites vereisen registratie voor het plaatsen van een bericht.

3. Landenrapporten

Uit het fenomeenonderzoek komt naar voren dat een aantal landen voor wensouders ‘aantrekkelijk’ is omdat draagmoederschap daar is toegestaan. Het juridische kader dat in Californië, Griekenland, India en de Oekraïne geldt wordt in het navolgende nader belicht.

3.1 Californië

3.1.1 Wettelijke regeling draagmoederschap in het civiele recht

In Californië is duidelijkheid omtrent de juridische positie van de betrokken volwassenen en kinderen bij een draagmoederschapstraject eerder te vinden in de rechtspraak dan in de wet. Californië heeft weliswaar een Civil Code, maar volgens de common law traditie heeft de Amerikaanse rechter de taak het recht te vormen en verder te ontwikkelen daar waar de wettelijke regeling onvolledig is en nader moet worden ingevuld. Dit betekent dat wanneer een wettelijke regeling niet op een feitelijke situatie van toepassing is, de rechter gebruik maakt van bestaande jurisprudentie en beleidsoverwegingen om tot een beslissing te komen. In de context van draagmoederschap legt de Supreme Court van Californië het als volgt uit: “Courts must construe statutes in factual settings not

contemplated by the enacting legislature.”3

In de California Family Code (hierna: CFC) wordt slechts in één wettelijke bepaling naar draagmoederschap verwezen.4 Verder bevat de CFC geen bijzondere regelingen met betrekking tot de juridische gevolgen van

draagmoederschap. Vragen die rijzen als gevolg van een

draagmoederschapconstructie worden opgelost binnen de bestaande regelingen over ouder-kind relaties in de CFC. Deze regelingen komen grotendeels voort uit de Uniform Parentage Act 1973 (hierna: UPA) die in 1975 werd goedgekeurd

3 Johnson v. Calvert, 5 Cal 4th 84, 851 P.2d 776 at 779 (Cal. 1993). Zie verder, Marriage of Buzzanca, 61 Cal.App.4th 1410, 72 Cal.Rptr.2d 280 at 293 (Cal. Ct. App. 1998), de appelrechter bevestigt deze stelling in Rodriquez v. Bethlehem Steel Corp. 12 Cal.3d 382, 394, 525 P2d 669 (Cal. 1974): “In the common law system the primary instruments of evolution are the courts, adjudicating on a regular basis the rich variety of individual cases brought before them,” maar vervolgt door erop te wijzen dat de wetgever op dit terrain wetgevend zou moeten optreden: “Courts can continue to make decisions on an ad hoc basis … looking to the imperfectly designed Uniform Parentage Act and a growing body of case law for guidance in the light of applicable family law principles. Or the Legislature can act to impose a broader order which … would bring some predictability to those who seek to make use of artificial reproductive techniques.”

4 De tekst van §7648.9 CFC (West 2005) luidt als volgt:: “This article does not establish a basis for setting aside or vacating a judgment establishing paternity with regard to a child conceived by artificial insemination pursuant to Section 7613 or a child conceived pursuant to a surrogacy agreement.”

door de Californische wetgever en in de CFC is geïncorporeerd.5 Het doel van de UPA was het opheffen van het onderscheid tussen wettige en onwettige kinderen en het definiëren van ouderlijke rechten en verantwoordelijkheden.6 De belangrijkste overweging achter deze modelwet was om ervoor te zorgen dat, voor zover mogelijk, ieder kind twee juridische ouders heeft die verantwoordelijk zijn voor de verzorging en opvoeding van het kind. Dit zou enerzijds ten goede komen aan het kind en anderzijds ervoor zorgen dat de Staat in minder gevallen financieel zou moeten bijspringen.7 De in 1975 ingevoerde UPA is nog altijd de enige wetgeving in Californië die bepalingen over juridische ouder-kind relaties bevat. De wetgever kon op dat moment de huidige ontwikkelingen in voortplantingstechnieken niet voorzien. Mede daarom hebben rechters de UPA extensief geïnterpreteerd zodat ook beoogde en sociale relaties tussen kinderen en hun ouders onder deze bepalingen beschermd kunnen worden.8

3.1.2 Mogelijkheden/beperkingen in de jurisprudentie

De rechtspraak heeft de juridische parameters gedefinieerd die van toepassing zijn op het draagmoederschap. Hieronder volgen korte samenvattingen van de belangrijkste drie uitspraken alsmede een analyse hoe deze beslissingen hebben bijgedragen aan het huidige juridische kader voor het toekennen van ouderschap bij draagmoederschap. Daarna worden latere beslissingen in het licht van deze drie uitspraken uiteengezet.

Johnson v. Calvert (Cal. 1993)9

Hoogtechnologisch draagmoederschap met genetisch materiaal van de wensouders

Dit is een baanbrekend arrest over ‘intentioneel ouderschap’. De feiten zijn als volgt: Een bevruchte eicel die het genetische materiaal bevat van de heer en mevrouw Calvert, de wensouders, wordt geïmplanteerd in mevrouw Johnson, de draagmoeder. Partijen hebben een overeenkomst getekend waarin staat dat de Calverts mevrouw Johnson $ 10.000 zullen betalen en een levensverzekering voor haar zullen afsluiten in ruil voor het dragen van het kind en het afstand doen van alle ouderlijke rechten bij de geboorte van het kind.10 Tijdens de zwangerschap verslechtert de relatie tussen de wensouders en de draagmoeder en beide partijen dienen bij de rechter een verzoek in tot het vaststellen van het juridische ouderschap van het ongeboren kind. 11 De Supreme Court stelt dat

“although the Act recognizes both genetic consanguinity and giving birth as means of establishing a mother and child relationship, when the two means do not

5 Zie §§ 7600–7730 CFC (West 2005). De UPA is een niet bindende modelwet opgesteld door de National Conference of Commissioners on Uniform State Laws (NCCUSL). Deze modelwet kan in een wetsvoorstel worden opgenomen en zodoende worden aangenomen door de wetgever van een Staat. Elke Staat kan de modelwet geheel of gedeeltelijk in zijn eigen wetgeving overnemen, zodat tot op zekere hoogte uniformiteit tussen de verschillende jurisdicties in de Verenigde Staten ontstaat. Californië heeft de versie uit 1973 aangenomen evenals de meeste wijzigingen van 2002 met uitzondering van de wijzigingen in artikel 8 die betrekking hebben op draagmoederschap.

6 Johnson v. Calvert, supra noot 1.

7 Jenny Wald, Legitimate Parents: Construing California’s Uniform Parentage Act to Protect Children Born Into Nontraditional Families, 6 J. CTR. FAM. & CTS. 139, 140 (2005).

8 Johnson v. Calvert, supra noot 1.

9 Johnson v. Calvert, California Supreme Court, 20 Mei 1993, 5 Cal.4th 84, 851 P. 2d 776.

10 Id. at 778.

coincide in one woman, she who intended to procreate the child—that is, she who intended to bring about the birth of a child that she intended to raise as her own— is the natural mother under California law.”12

De rechter maakt hierbij gebruik van de wetsgeschiedenis van de UPA. Uit de overwegingen die betrekking hebben op de ‘ouder-kind relatie’ volgt dat deze juridische relatie twee soorten ouders omvat, namelijk de 'natuurlijke' ouder en de 'adoptief' ouder.13 Hoewel de wet in 1975 niet is geschreven met het oog op draagmoederschap, constateert de rechter dat deze overwegingen nog steeds van toepassing zijn op alle beslissingen inzake het ouderschap “including the rare

case in which a child’s maternity is in issue.”14 De rechter stelt dat er twee gronden zijn voor juridisch moederschap: genetische verwantschap met het kind en het baren van het kind. Deze conclusies worden ondersteund door twee overwegingen uit de CFC.15 Beide vrouwen kunnen dus als juridische moeder van het kind worden gezien: Johnson omdat ze is bevallen van het kind en Calvert omdat haar genetisch materiaal heeft bijgedragen aan het creëren van het kind. De vraag is dan wie van deze twee vrouwen wordt gezien als de natuurlijke moeder met het gevolg dat zij rechten aan de CFC kan ontlenen.16 Omdat de CFC geen antwoord geeft op de vraag welke soort moeder door de wetgever wordt gezien als de natuurlijke moeder, heeft de rechter besloten om een ‘tie-breaking’ techniek toe te passen en wel met het oog op de openbare orde die bepaalt dat een kind slechts één natuurlijke moeder kan hebben. Op grond van de partijbedoelingen in de draagmoederschapsovereenkomst stelt de rechter vast dat zonder de handelingen van het echtpaar Calvert (de intentie gericht op de geboorte van een kind en de stappen die zijn ondernomen om de in-vitro fertilisatie mogelijk te maken) het kind niet zou bestaan.17 Toen de overeenkomst werd gesloten was het de bedoeling van beide partijen dat Johnson het genetische kind van de Calverts zou baren om daarna door de Calverts te worden opgevoed; het was niet de bedoeling van partijen dat de Calverts hun genetisch materiaal zouden donoren aan Johnson. De rechter oordeelt op grond van deze feiten dat mevrouw Calvert de natuurlijke moeder is van het kind en dat mevrouw Johnson geen rechten heeft ten aanzien van dit kind. 18

Uit deze uitspraak zijn drie basisbeginselen afgeleid die door rechters in daaropvolgende uitspraken zijn toegepast. Ten eerste erkent de rechter dat wanneer de wetgeving beperkt is, het aan de rechter is om nieuwe onderwerpen

12 Id. at 782.

13 Id. at 779.

14 Id.

15 De rechter verwijst naar Civ. Code §7003, waarbij wordt opgemerkt dat het baren van een kind tot een juridische ouder-kind relatie kan leiden. Ook al wordt in de wet niet verder gespecificeerd hoe moederschap kan worden vastgesteld, toch citeert de rechter Civ. Code §7015 en stelt dat “insofar as practicable, provisions applicable to the father and child relationship apply in an action to determine the existence or nonexistence of a mother and child relationship.” Vervolgens worden deze bepalingen onder de loep genomen (Civ. Code §§7004, 7006 [discussing the status of a natural father in a marriage; Evid Code §§890-97 [Uniform Act on Blood Tests to Determine Paternity].

16 Johnson v. Calvert, supra note 1, at 782.

17 Id. Zie hierover ook Carla Spivack, The Law of Surrogate Motherhood in the United States, 58 AM. J. COMP. L. SUPP. 1, 97 at 103 (2010).

in het familierecht te ontwikkelen op basis van bestaande regelingen van de UPA.

Ten tweede, vond de rechter dat de UPA een sekseneutrale toepassing vereist,

zelfs in die gevallen waarin een regeling specifiek verwijst naar een bepaald geslacht. Zo stelde de rechter dat CFC § 7650, de bepaling inzake vader-kind relaties, ook moet gelden voor het vaststellen van moeder-kind relaties. Ten

derde, heeft de rechter een benadering voor het vaststellen van ouderschap op

basis van intenties ontwikkeld die nog steeds wordt gebruikt in Californië.19 In re Marriage of Moschetta (Cal. App. 1994)20

Traditioneel draagmoederschap met eicel van de draagmoeder en zaad van de wensvader

Deze uitspraak betreft een ‘traditionele’ draagmoederschapsovereenkomst. De afspraak was dat mevrouw Jordan zou worden bevrucht met het sperma van de heer Moschetta om vervolgens de baby te dragen en het kind na de geboorte over te dragen aan de heer en mevrouw Moschetta. Mevrouw Jordan zou afstand doen van haar ouderlijke rechten en het echtpaar Moschetta vervolgens ondersteunen bij de adoptie van het kind, dit alles tegen een vergoeding van $10.000. In de loop van de zwangerschap krijgen de Moschettas huwelijksproblemen. Jordan begint hierdoor te twijfelen of zij het kind nog wel wil afstaan aan de Moschettas. Na de geboorte van het kind en een verklaring van de Moschettas dat zij bij elkaar blijven, staat Jordan het kind af aan het echtpaar. Binnen zeven maanden wordt het huwelijk echter ontbonden en wordt de kwestie van het juridisch ouderschap aan de rechter voorgelegd. Bij het proces in eerste aanleg is de uitspraak in

Johnson nog niet gewezen. 21

De rechter in hoger beroep beoordeelde deze zaak in het licht van de UPA en de uitspraak in de zaak Johnson v. Calvert waarbij het intentioneel ouderschap doorslaggevend was voor de vraag wie de natuurlijke moeder was van het kind. De feitelijke situatie in deze zaak is echter anders, want in Johnson v. Calvert was de wensmoeder de genetische moeder. In dit geval was de wensmoeder, mevrouw Moschetta, niet de genetische moeder van het kind. Omdat beide gronden voor moederschap (geboorte en genetische band) hier in een vrouw waren verenigd (mevrouw Jordan) kon de intentie van partijen hier geen uitweg

In document DRAAGMOEDERSCHAP EN ILLEGALE OPNEMING VAN KINDEREN (pagina 124-143)