Factoren die van invloed zijn op de ervaren effectiviteit van het reflectie-instrument

het reflectie-instrument. Achtereenvolgens komen de volgende factoren aan bod: belang van werken in duo’s, opbouw van het reflectie-instrument en randvoorwaarden om effectief met het reflectie-instrument te kunnen werken. Aan het einde van de paragraaf volgt een korte

samenvatting van de belangrijkste punten.

Werken in duo’s

Allereerst blijkt uit de resultaten van de vragenlijsten dat de leraren van mening zijn dat het werken in duo’s de effectiviteit van het reflectie-instrument bevordert. Tabel 8 laat zien dat alle items boven het schaalgemiddelde scoren. Hiervan heeft één item een grote spreiding. Uit verdere analyse blijkt dat het gezamenlijk doorlopen van het reflectie-instrument volgens 94.4% van de leraren bijdroeg aan de effectiviteit van de aanpak. Alle leraren waren van mening dat de

feedback van hun collega inzicht gaf in hun kwaliteiten en uitdagingen. 55.6% van de leraren was van mening dat de feedback van hun collega bijdroeg aan het selecteren van een betekenisvolle situatie (zie bijlage 4).

Bij de open vragen van de vragenlijsten werd door bijna de helft van de deelnemers het samen doorlopen van instrument genoemd als sterk punt van het reflectie-instrument. Het samen praten over de verschillende onderdelen en het geven van feedback vond men stimulerend en verhelderend.

Tabel 8

Gemiddelden en standaarddeviaties op de items bij onderdeel ´samenwerken´(frequentie op de schaal van 1 tot 5).

N M SD

Het gezamenlijk doorlopen van de reflectiecyclus droeg bij aan de effectiviteit van de aanpak

De feedback van mijn collega gaf mij inzicht in mijn kwaliteiten en uitdagingen 18 18 4.39 4.33 0.61 0.49 De feedback van mijn collega droeg bij aan het selecteren van een

betekenisvolle situatie

18 3.67 1.14

Ook in de interviews kwam naar voren dat het werken in duo’s bijdroeg aan de

effectiviteit van het reflectie-instrument. Hierbij kwamen twee aspecten naar voren. Allereerst noemde men het belang van feedback. Alle duo’s gaven aan dat men door het werken in duo’s in staat was elkaar een spiegel voor te houden en van elkaar te leren. Vooral het bij elkaar

observeren en feedback geven waren belangrijk. Dit droeg volgens de duo’s bij aan de effectiviteit van het reflectie-instrument. Men vond het leerzaam, omdat de ander objectiever kijkt en een andere kijk op zaken heeft. Door het geven van feedback kreeg men een andere kijk op de zaak en kon men vaste routines doorbreken.

Leraar 1A:‘Vaak (…) zie je niet goed hoe je zelf bent in de klas. Je bent niet altijd eerlijk naar jezelf, daarom is het prettig dat de ander de vragenlijst ook invult. De ander kan op een objectieve manier naar je kijken en ziet andere dingen dan die jij zelf ziet. De ander heeft toch een andere manier van denken en een andere inbreng. Op die manier krijg je andere ideeën waar je zelf niet aan had gedacht. Heel vaak zijn het simpele dingen, maar die zie je zelf niet meer, doordat je vastzit in een bepaald patroon’.

Ten tweede gaven alle duo’s aan dat men het prettig vond om het reflectie-instrument

gezamenlijk te doorlopen, omdat het gezellig was. Ook leerde men elkaar beter leerde kennen en een kreeg men een betere band met elkaar door zich kwetsbaar op te stellen.

Opbouw van het reflectie-instrument

De opbouw van het reflectie-instrument lijkt van invloed te zijn op de ervaren effectiviteit. Ten eerste vonden alle duo’s dat de modellen geen goed inzicht gaven in het leraarsgedrag dat men verder wilde ontwikkelen. Ten tweede was volgens de leraren niet duidelijk op welke wijze een ontwikkelsector en een betekenisvolle situatie gekozen diende te worden. Ook uit de

videobeelden van de reflectiegesprekken kwam dit naar voren. Alle duo’s hadden problemen met 47

het selecteren van een ontwikkelsector en een betekenisvolle situatie. Duo 2 benoemde dat dit moeilijk was omdat niet gestart werd met een specifieke hulpvraag, waar men vervolgens gericht op kon observeren. Volgens duo 2 waren de vragenlijsten te globaal om gericht te kunnen

observeren op de verschillende sectoren van het interpersoonlijk leraarsgedrag. Hierdoor kwam geen duidelijke ontwikkelsector naar voren. Een laatste punt betreft de omvang van het reflectie- instrument. Duo 3 vond het reflectie-instrument te omvangrijk en was van mening dat men in minder stappen bij het gestelde leerdoel moet kunnen komen.

Randvoorwaarden

Tijdens de interviews zijn door de duo’s een aantal randvoorwaarden genoemd voor de

effectiviteit van het reflectie-instrument. De eerste randvoorwaarden hebben betrekking op tijd. Duo 2 en 3 zijn van mening dat de interventie in een rustigere onderwijsperiode gebruikt moet worden. Ten tweede gaven alle duo’s aan dat het instrument minder tijd in beslag moet nemen, omdat leraren het al heel druk hebben.

Door de duo’s zijn ook enkele randvoorwaarden genoemd met betrekking tot de leraar. Onderling vertrouwen was volgens de duo’s de belangrijkste voorwaarde. Een leraar moet het instrument uitvoeren met een collega bij wie men zich prettig en veilig voelt en men zijn zwakheden durft te tonen. Een tweede voorwaarde is dat leraren een open, kritische en lerende houding hebben. Ook moet de leraar bereidt zijn de ander een spiegel voor te houden.

Tot slot zijn randvoorwaarden genoemd gericht op de school. Men vindt een goede algemene introductie en instructie noodzakelijk, om effectief met het instrument te kunnen werken. Ten tweede moet het team achter het inzetten van het reflectie-instrument staan en ervan overtuigd zijn dat het de kwaliteit van het onderwijs verbetert en het team sterker maakt. Ten derde moeten de leraren tijd krijgen voor het werken met het reflectie-instrument en moet het instrument ingezet worden als bijscholing.

Samenvatting

Uit de resultaten komt naar voren dat drie factoren van invloed zijn op de ervaren effectiviteit van het reflectie-instrument. Allereerst droeg het werken in duo’s volgens de leraren bij aan de

effectiviteit van het reflectie-instrument. Door het werken in duo’s was men in staat elkaar een spiegel voor te houden en van elkaar te leren. Vooral het observeren en het geven van feedback droegen bij aan de effectiviteit van de aanpak. Door het geven van feedback kreeg men een andere kijk op de zaak en kon men vaste routines doorbreken. Verder vond men het prettig om

het reflectie-instrument gezamenlijk te doorlopen. Ook de opzet van het reflectie-instrument bleek van invloed te zijn op de ervaren effectiviteit van het reflectie-instrument. De duo’s vonden dat de modellen geen goed inzicht gaven in het leraarsgedrag dat men verder wilde ontwikkelen, het was lastig om een ontwikkelsector en betekenisvolle situatie te selecteren en het reflectie- instrument was te omvangrijk. Tot slot werden door de duo’s een aantal randvoorwaarden genoemd die belangrijk zijn om het instrument effectief in te kunnen zetten. Deze

randvoorwaarden richten zich op tijd, de leraar en de school. Allereerst moet de interventie in een rustigere onderwijsperiode gebruikt worden en minder tijd in beslag moet nemen. Ten tweede is onderling vertrouwen belangrijk en moeten leraren een open, kritische en lerende houding hebben. Ten derde vindt men een goede algemene introductie en instructie noodzakelijk.