anekdotes toe. Dergelijke narratieve afdwalingen worden ook visueel ondersteund door middel van cutaway shots en inserts. Deze overvolle stijl werkt niet verwarrend, maar is wel sensorisch (over)stimulerend. De hoge informatiedichtheid en het hoge tempo worden diegetisch verklaard vanuit Jordans levensstijl van Jordan. Scorsese’s esthetiek is hierbij een stilistische representatie van Jordans belevingswereld, die wordt beïnvloedt door zijn alcohol- en drugsconsumptie, zijn gejaagde en intensieve levensstijl en een grote hoeveelheid stress.468 Daarnaast is de stijl een representatie van de het hoofdthema’s van de film: hebzucht en overdaad. Seitz omschrijft de film als “an excessive film about excess”.469 De stijl van de film is in dit opzicht te omschrijven als een drie uur durende versie van het laatste half uur van Goodfellas - het gedeelte waarin hoofdpersonage Ray Liotta de controle verliest en Scorsese de kijker door middel van expressieve technieken zijn door drugs vertroebelde geest ervaart.470 De subjectieve belevingen van drugs bootst Scorsese visueel na door middel van cameratechnieken als slow motion, snelle dolly shots en whip panning shots. Daarnaast doorbreekt Scorsese op verschillende momenten de vierde muur; enerzijds door de voice-over van Jordan Belfort op zich, maar ook door de soms tegenstrijdige informatie die visueel wordt getoond en Jordan ons verbaal geeft.471 Hierdoor ontstaat er een subtekst die afwijkt van Jordans subjectieve voice-over. De hoge informatiedichtheid en de uitdrukking van overmaat zijn op een formeel niveau ook te danken aan de manier waarop verschillende ruimtelijke en temporale niveaus elkaar afwisselen binnen een scène. Ook opvallend is dat Scorsese regelmatig gebruikmaakt van scènes die doen denken aan ‘infomercials’, waarbij Jordan via een long shot in beeld is, omringd door zijn werknemers. De muziek speelt bij deze al verschillende aspecten een ondersteunde rol. Deze aspecten bespreek ik kort, waarna ik verschillende scènes uitlicht voor een gedetailleerde beschrijving van de audiovisuele synergie.
468 “Scorsese lets you feel the buzz that Jordan experiences as he ingests more and more substances and throws around increasing amounts of cash.’’ Seibert, Perry. "Review: The Wolf of Wall Street." Allmovie. 15 maart 2015.
http://www.allmovie.com/movie/the-wolf-of-wall-street-v563430/review.
469 Soller Seitz.
470 “Imagine the last thirty minutes of "GoodFellas" stretched out to three hours. That's the pace of this movie, and the feel of it.” Soller Seitz; “[The Wolf of Wall Street] is like the jittery, paranoid third act of [Goodfellas] stretched out to three hours, starting at a fever pitch and heading toward the nuclear.” Scott, Foundas. "Film Review: 'The Wolf of Wall Street'" Variety. 17 dec. 2013. 15 maart 2015.
http://variety.com/2013/film/reviews/film-review-the-wolf-of-wall-street-1200940974/.
471 “"The Wolf of Wall Street" finds Scorsese at his most playful and inventive, with scenes in which we hear what the characters are thinking and others in which we see what a character thinks is happening, when something else is happening altogether.” LaSalle, Mick. "'Wolf of Wall Street' Review: Scorsese Right on the Money." SFGate. 24 dec. 2013. 15 maart 2015.
http://www.sfgate.com/movies/article/Wolf-of-Wall-Street-review-Scorsese-right-on-5091280.php; Lacey, Liam. "The Wolf of Wall Street: From Scorsese, a Shamelessly
Good Celebration of Bad Conduct." The Globe and Mail. 24 dec. 2013. 15 maart 2015.
106
“Mix-A-Lot”: Muziek in The Wolf of Wall Street
Net als films als Goodfellas en Casino is The Wolf of Wall Street een film waarbij popmuziek constant aanwezig is. De soundtrack telt 54 songselecties die gedurende de hele film worden ingezet. Hiervan zijn vier nieuwe composities, waarvan drie geschreven door Theodore Shapiro. Shapiro’s gecomponeerde muziek wordt in de film gebruikt voor fictieve informercials van Stratton Oakmond. De vierde compositie is “The Money Chant” door ‘musical supervisor’ Robbie Robertson. Deze compositie is gebaseerd op de scène waarin Mark Hanna (Matthew McConaughey) spontaan begint te neuriën terwijl hij zichzelf op zijn borst klopt. De instrumentaal uitgebreide versie draait alleen tijdens de aftiteling. Daarnaast zijn er acht stukken muziek die afkomstig zijn van bestaande reclames of tv-programma’s die in de film op televisies te zien zijn. Voorbeelden hiervan zijn een aflevering van de cartoon Popeye en de sitcomserie Family Matters. De rest van de tweeënveertig selecties zijn popnummers, waarvan sommige selecties meerdere keren worden gebruikt, en waarbij een paar nummers sprake is van een coverversie of instrumentale versie. Een voorbeeld hiervan is een instrumentale versie van Elvis Presley’s “Can’t Help Falling In Love” op de bruiloft van Jordan en Naomi. In tegenstelling tot de soundtrack van Goodfellas heeft niet alle muziek in The Wolf of Wall
Street een historisch basis, zoals in Goodfellas het geval is. Een deel van de nummers komt qua
tijdsperiode overeen met de periode waarin de film zich afspeelt, zoals de hiphopnummers van Sir Mix-A-Lot, Cypress Hill en Naughty By Nature. Deze songselecties worden dan door feestscènes diegetisch ingezet. Het overgrote deel van de muziek komt echter niet overeen met de historische periode van de film. In deze categorie is de muziek grotendeels in verschillende genres op te delen: blues en rock & roll, jazz, en rockmuziek. Daarnaast zijn er individuele nummers die niet in deze genres vallen. Deze nummers vallen onder andere in genres en disco, new wave en populaire muziek.
Het gebruik van de popsoundtrack in The Wolf of Wall Street is veelzijdig. Scorsese maakt gebruik van muziek voor de toonzetting van een scène, het oproepen van culturele connotaties, voor een ondersteund of becommentariërend effect, voor het vergroten van de authenticiteit van een scène, voor het creëren van continuiteit, voor het creëren van een sensorische dynamiek, voor het creëren van een nadrukkelijke en singuliere audiovisuale stijl en voor een representatie van subjectieve ervaringen. Ik besteed in deze ‘case study’ geen verdere aandacht aan het vergroten van de authenticiteit van de film, omdat deze niet wezenlijk verschilt van Scorsese’s eerdere films. Omdat de andere aspecten een meer singulier karakter hebben, ga ik hier wel dieper op in.
“Dust My Broom”, Elmore James / “Dust My Blues”, Elmore James / “Spoonful”, Howlin’ Wolf
De eerste scène van de film demonstreert hoe de muziek bepalend is voor de toonzetting en de bevordering en verruiming van de visuele continuïteit. Scorsese doet dit door middel van een wisselwerking tussen de stijl en de materialiteit van de muziek. De stijl van de muziek zorgt voor een bepaalde toon en ritme van een scène, terwijl de materialiteit zorgt voor een grotere rekbaarheid van de ruimtelijke dimensie van de editing. In de scène, waarin het personage Jordan Belfort wordt
107
geïntroduceerd, is sprake van een vlotte informatiestroom. We horen Jordans voice-over die opschept over verschillende aspecten van zijn leven, en zien deze aspecten in beeld. Hoewel er qua editing verschillende ongebruikelijke dingen plaatsvinden, wordt er door de muzikale materialiteit gemeenschap toch een continuiteit gecreëerd.‘’Dust My Broom’’ start nadat Jordan zichzelf door middel van een voice-over introduceert aan het publiek en de actie cut naar een tracking shot op een autoweg waar een rode Ferrari over rijdt. “Dust My Broom” begint met een agressieve slidegitaar, waardoor het nummer meteen nadrukkelijk aanwezig is. Hoewel Elmore James voor blueskenners een bekende naam is, is het niet aannemelijk dat het gehele publiek de artiest herkent bij het horen van de muziek. In plaats daarvan herkent het publiek deze muziek simpelweg als bluesmuziek. Het tempo van het nummer en de beweging van de rijdende auto vallen sensorisch samen. Jordan ‘verbetert’ de visuals door te beweren dat zijn Ferrari niet rood- maar witgekleurd was, terwijl de auto de camera inhaalt en voorbijrijdt (afb. 61-62). De komische toon wordt weerspiegeld door de zorgeloze en swingende toon van de muziek. De toon wordt in stand gehouden door een medium close-up van Jordan die fellatio ontvangt van een vrouw, gevolgd door een crane shot van zijn landgoed. Al deze shots zijn ritmisch ge-edit; de cuts vallen op de accenten van de drumbeat.
De meer muzakachtige muziek van Shapiro ondersteunt Jordan introductie van zijn vrouw Naomi, gevolgd door shots van verschillende afstanden met Naomi die uitdagend de camera inkijkt (afb.
63). De muzak heeft een swingende saxofoon als hoofdinstrument, waardoor de shots van het dure
interieur van Naomi’s slaapkamer een decadent en erotische toon krijgen. Hierop valt de muziek weg, en volgt een close-up van een vrouwelijke anus, waar Jordan cocaïne vanaf snuift (afb. 64). Wanneer de drug inslaat zoomt de camera snel in op Jordans gezicht, die vervolgens paranoïde om zich heen kijkt. Wanneer hij weer kalmeert, begint het volgende Elmore James-nummer: “Dust My Blues”.
Hierop volgt wederom een flashback die de kijker duidelijk maakt wat er op de avond ervoor gebeurde; we zien door middel van slow motion en gefragmenteerde editing hoe Jordan onder invloed van drugs ‘s avonds een helicopter probeert te landen in zijn eigen tuin (afb. 65). De bluesmuziek, die qua opening en instrumentatie niet veel verschilt van het vorige James-nummer, ondersteunt hier de beweging van een vliegende helicopter op dezelfde wijze als eerder de beweging van de Ferrari. Toch is de toon hectischer; dit komt door de combinatie van het donkere kleurenpalet, de luidere mix van de muziek, de helikopter en het geschreeuw van Jordan en de co-piloot. Het toon van het opzwepende slidegitaarspel en James’ zang dragen hier aan bij. Belmont slaagt uiteindelijk in het landen van de helicopter, waarna het donkere kleurenpalet door middel van een cut wordt vervangen door een lichter en warmer kleurenpalet van een net geklede Jordan die binnenshuis de trap afloopt (afb. 67). Deze actie wordt soepel in beeld gebracht met een tracking shot, en muzikaal ondersteund door Howlin’ Wolfs ‘’Spoonful’’. Het nummer is qua tempo en instrumentatie een voortzetting van de eerdere bluesnummers van Elmore James, maar nu is de herkenbare zang van Howlin’ Wolf hoorbaar. Op de momenten dat Jordan tegen de camera praat wordt de muziek zachter gemixed, en wanneer Jordan bij zijn limousine aankomt zwelt de muziek weer aan. Door middel van een paar korte long shots van de limousine die