677 De Commissie voor de Politieklachten Amsterdam-Amstelland (hierna: Commissie) stelt in haar jaarverslag van 200763 dat ze grijze gebieden heeft geconstateerd waar het om de
‘identificatieplicht’ gaat.
Preventief of controlerend optreden van de politie
678 Het eerste grijze gebied heeft betrekking op het preventief of controlerend optreden van de politie. Overdag voor een etalage staan is niet verdacht. ’s Nachts is dit eerder het geval wanneer iemand bijvoorbeeld voor de etalage van een juwelier staat.
62 Jaarverslag Klachten Politieoptreden 2007, Politie Utrecht, pagina 4.
Redelijke taakuitoefening, leeftijdsgrens, klachten en agressie 157 679 Ook de situatie waarin een politieambtenaar iemand verdenkt van het zich schuldig maken aan zakkenrollen geeft aanleiding om de WUID toe te passen.
De Commissie stelt dat de Aanwijzing van het College van PG’s64 in een dergelijk geval geen houvast biedt en is van mening dat de preventieve of controlerende politietaak niet mag verworden tot een algemene identificatieplicht. De Commissie beaamt wel dat identificatie in deze gevallen soms “zinvol of nodig” kan zijn.
Geen identiteitsbewijs, maar wel andere documenten
680 Het tweede grijze gebied dat de Commissie heeft vastgesteld betreft het tonen van andere documenten (schoolpas, marktpas, Schipholpas, ziekenhuispas), wanneer iemand geen
identiteitsbewijs kan overhandigen. Er wordt verwezen naar de vorige tekst uit de Aanwijzing:
‘Er zijn gevallen denkbaar waarin weliswaar niet aan de toonplicht is voldaan, maar waarin het niet opportuun is om betrokkene te bestraffen, omdat toch aan het doel van de bevoegdheid – het vaststellend van de identiteit – is voldaan. (…) De hoofdregel dient echter te zijn dat de norm gehandhaafd wordt. Er moet dus zeker geen recht op een coulante behandeling ontstaan, omdat anders op den duur de waarde van de identificatieplicht voor de rechtshandhaving wordt ondergraven’.
681 Soms is het blijkbaar niet opportuun om betrokkene te straffen, maar de hoofdregel is dat de norm wordt gehandhaafd. Zowel voor de burger als voor de politieambtenaar is wat de Commissie betreft onduidelijk wat de regel is. Door deze onduidelijkheid vindt de Commissie dat ‘het een individuele politieambtenaar die in de praktijk deze regelgeving moet toepassen, niet altijd (valt) aan te rekenen dat deze de grenzen van deze vage regelgeving zoekt en overschrijdt’.
Klachten ingediend bij de Nationale ombudsman
682 Aangezien het merendeel van de klachten met betrekking tot toepassing van de WUID (net als alle andere klachten) door middel van bemiddeling is afgehandeld, zijn er maar weinig klachten bij de Nationale ombudsman (Nom) terechtgekomen. Een tweede reden voor het lage aantal klachten ligt volgens de Nom in het feit dat een klager, indien sprake is van een proces-verbaal voor artikel 447e Sr, door het niet betalen van de transactie de zaak kan laten voorkomen bij de rechter en op die wijze verweer kan voeren.
64 Bedoeld wordt: Aanwijzing uitbreiding identificatieplicht van het College van Procureurs-Generaal van Procureurs-generaal van 1 januari 2005. Staatscourant 2004, 247, geldig tot 1 januari 2009.
Redelijke taakuitoefening, leeftijdsgrens, klachten en agressie 158 683 De Nom zal de binnengekomen klacht in eerste instantie terugverwijzen naar het
betreffende politiekorps of het daartoe bevoegde gezag, aangezien de Nom in dat geval niet bevoegd is tot afhandeling van de klacht.
684 De weg naar de rechter is echter niet mogelijk als er geen sprake is van een proces-verbaal voor artikel 447e Sr en de betreffende persoon een klacht heeft over de redelijkheid van het vorderen van het identiteitsbewijs en/of de bejegening door de opsporingsambtenaar of toezichthouder.
685 Hieronder wordt een aantal rapporten van de Nom weergegeven waarin de WUID aan bod komt.
Rapportnummer 2008/018 (voorval in maart 2005)
686 Een man (de verzoeker) werd door twee politieambtenaren staande gehouden en bekeurd vanwege een verkeersovertreding. De man reageerde geagiteerd waarbij een woordenwisseling ontstond en de man vervolgens werd aangehouden omdat hij zich niet kon legitimeren. De man werd bij de aanhouding geboeid en er werd geweld gebruikt. De man liep hierbij letsel op. De klacht heeft betrekking op het toepassen van geweld en het boeien. De Nationale ombudsman oordeelde dat er onvoldoende redenen waren om het gebruik van handboeien te rechtvaardigen. Verder oordeelde de Nom dat ten aanzien van het geweldsgebruik niet was voldaan aan de vereisten van proportionaliteit en subsidiariteit. Het regionale politiekorps Gelderland-Midden heeft derhalve in strijd gehandeld met het vereiste van onaantastbaarheid van het menselijk lichaam.
Rapportnummer 2008/172 (voorval in september 2006)
687 Een man (de verzoeker) werd door twee toezichthouders staande gehouden wegens het fietsen in een voetgangersgebied. De hulp van de politie werd ingeroepen omdat de identiteit van de man niet kon worden vastgesteld. Met de komst van de politie escaleerde de situatie en werd de man met geweld aangehouden wegens het niet ter inzage geven van een legitimatiebewijs. De man diende een klacht in vanwege de toepassing van disproportioneel geweld bij zijn aanhouding.
688 Uit onderzoek bleek dat de man zich voorafgaand aan de aanhouding niet meewerkend had opgesteld, maar het niet aannemelijk was dat hij zich zodanig tegen de aanhouding heeft verzet dat boeien noodzakelijk was. De man had eerder lak aan het geheel en trachtte zijn weg te vervolgen. Het is daarom onwaarschijnlijk dat de man daadwerkelijk wilde vluchten. De politie had daarom langer op de man moeten inpraten en hem moeten waarschuwen over de handboeien. Nadat de politie de man had aangeraakt om hem te boeien, is de situatie geëscaleerd. De man is hierbij tegen de grond gewerkt en de politie heeft een nekklem toegepast.
Redelijke taakuitoefening, leeftijdsgrens, klachten en agressie 159 689 De Nationale ombudsman oordeelde dat dit niet nodig was en dat de politie had moeten proberen de man op minder ingrijpende wijze aan te houden.
De politie heeft in strijd gehandeld met het vereiste van onaantastbaarheid van het menselijk lichaam.