HOOFDSTUK 4: CASE STUDY EKKO
4.2 Poppodia en cultuuronderwijs: de huidige stand van zaken
4.2.1 Educatie in de popsector
De popsector heeft een aantal lobbystukken geschreven om aandacht te krijgen voor meer popmuziek in het cultuurbeleid. Hierin wordt ook gesproken over educatie. In 2006 schreef POPnl voor de gemeenten de handreiking Pop met beleid - Een
handreiking voor gemeenten, over de waarde en kansen van popmuziek en hoe hier
beleid op gemaakt kan worden.149 Hierin wordt ook geschreven over educatie. De
keten van muziekeducatie wordt ingedeeld in de fasen kennismaking, oriëntatie, (basis)scholing, verdieping, en (voor)opleiding. Muziek op school wordt geplaatst in de fase kennismaking en oriëntatie. Er wordt gesteld dat dit kan plaatsvinden binnen het voortgezet onderwijs.150 Ze noemen dat popmuziekeducatie dicht bij de
belevingswereld van jongeren ligt en hiermee verbindingen gemaakt kunnen worden met andere muzikale genres en kunstzinnige disciplines.151 Ze benoemen een drietal
cultuureducatie projecten met popmuziek voor het voortgezet onderwijs die destijds door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zijn gefinancierd,
149 Eric Lagendijk & Rento Zoutman. ‘Pop met beleid. Een handreiking voor gemeenten. POPnl.
Oktober 2006.
“POPnl is een samenwerkingsverband tussen de twaalf provinciale popkoepels en die van de steden Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag. POPnl houdt zich als vertegenwoordiger van alle muzikanten in Nederland bezig met provinciaal en gemeentelijk popmuziekbeleid,
talentontwikkeling, onderzoek en rapportage.”
“Over POPnl”. Website POPnl, internetbron, geraadpleegd 23 - 04 - 2020. <https://www.popnl.nl/over-popnl>
150 Idem, p. 27. 151 Idem, p. 43 - 44.
72
namelijk: Do it!, TheMusicZone en Let’s Work 2gether.152 Het doel van deze
projecten was om het onderwijs en de poppodia dichter bij elkaar te brengen.153 Er
wordt geschreven dat deze projecten een mooie eerste kennismaking vormen met popmuziek. Educatie wordt dus wel als een onderdeel van de popsector gezien. Ze hebben het over zowel formele cultuureducatie, bijvoorbeeld de net genoemde projecten, en over non-formele educatie, waarin ze een rol zien weggelegd voor cultuureducatiecentra in de gemeenten.154 Tegenwoordig bestaan deze projecten
echter niet meer in oorspronkelijke vorm en worden zij niet meer gefinancierd door het ministerie.155
In 2013 en 2018 gaf POPnl weer twee publicaties uit om popmuziek meer op de kaart te zetten bij de overheid, waarin ook kort wordt gesproken over educatie. In de publicaties De waarde van pop uit 2013 en De waarde van pop 2.0 - De
maatschappelijke betekenis van pop uit 2018 worden de vier maatschappelijke
waardes van popmuziek beschreven, namelijk culturele waarde, economische waarde, diversiteit/inclusiviteit en talentontwikkeling/educatie.156 In de publicaties
beschrijven ze de talentontwikkelingsketen in de fasen kennismaking, leren spelen, optreden, professionalisering, excelleren.157 Muziek op school worden in deze
publicatie geplaatst bij kennismaking. Over de rol van poppodia binnen de
152 TheMusicZone was een tour langs popzalen met popartiesten voor vwo en havo. Bij het
concert werd lesmateriaal met educatieve informatie over stijl, genre, muziek en teksten van de deelnemende bands geleverd. Het project werd georganiseerd door ArtMARK en een eerste pilot werd gedaan bij 013 in Tilburg. Let’s Work 2gether is een project voor het vmbo, waarin leerlingen samen met een professionele popmuzikant werken aan een muziekproductie, die ze ook zelf zullen laten horen. Voor dit concert regelen de leerlingen ook alle praktische zaken, zoals kaartverkoop en horeca, waardoor ze een compleet beeld krijgen van het organiseren van een popconcert. Do It! is een project waarbij leerlingen zelf een uitgaansavond organiseren. Dit is een project dat is opgezet in samenwerking met het Burgerweeshuis in Deventer. (Twaalfhoven, Anita. ‘Popeducatie bezig met inhaalslag’. Bulletin Cultuur & School 31, februari 2004. p. 7 - 9. en ‘Medy van der Laan: "NPI niet meer onaantastbaar"’ 3voor12 VPRO. 9 januari 2004. Geraadpleegd: 22 - 4 - 2020. https://3voor12.vpro.nl/artikelen/overzicht/2004/januari/medy-van-der-laan-npi-niet- meer-onaantastbaar.html)
153 Twaalfhoven, Anita. ‘Popeducatie bezig met inhaalslag’. Bulletin Cultuur & School 31, februari
2004. p. 7 - 9.
154 Idem, p. 26 - 27.
155 Website TheMusicZone. Geraadpleegd 22 - 4 - 2020. http://themusiczone.nl/
‘Do It!’Website Burgerweeshuis. Geraadpleegd 22 - 2020. https://burgerweeshuis.nl/talent/do-it Over Let’s Work 2gether is geen informatie meer te vinden.
156 J. van Vught. ‘De waarde van pop 2.0 - De maatschappelijke betekenis van pop.’ VNPF/POPNL,
2018.
73
talentontwikkelingsketen wordt in De waarde van pop 2.0 geschreven dat zij worden beperkt in hun rol als talentontwikkelaar door commercialisering:
“Door de verdere professionalisering van de poppodia en de verbetering van de faciliteiten zijn de kosten van exploitatie van een poppodium zodanig dat het bedrijfseconomisch niet meer interessant is om onbekend talent te laten spelen in die zalen. Onbekend betekent weinig bezoekers, en dus weinig inkomsten. Popzalen worden zo beperkt in hun rol van talentontwikkelaars. Talentvolle muzikanten
kunnen daardoor minder vaak spelen op deze podia.”158
De waarden, mogelijkheden en voordelen voor popmuziek in het onderwijs worden echter beperkt beschreven. De publicatie beschrijft alleen dat er via school kennis gemaakt kan worden met popmuziek. Dit wordt geplaatst binnen de
talentontwikkelingsketen, wat laat zien dat dit dus als een onderdeel hiervan wordt gezien en niet als een kans op zichzelf. Ten opzichte van 2006 lijkt er bij POPnl dus minder aandacht te zijn voor cultuuronderwijs. De rol van poppodia wordt hierin ook niet beschreven. Deze documenten laten zien dat er door de popsector nog niet duidelijk geformuleerd wordt wat er precies met educatie wordt bedoeld. Vaak worden de begrippen educatie en talentontwikkeling door elkaar gehaald en worden er meerdere dingen onder educatie geschaard, zoals participatie, formele educatie, non-formele educatie en talentontwikkeling.
De Popcoalitie schrijft in hun Position Paper - De top 10 van de Popcoalitie uit 2018 kort over educatie.159 De Popcoalitie is een samenwerkingsverband van een groot
aantal organisaties uit de pop- en dancemuzieksector. In hun Position Paper
noemen ze 10 prioriteiten waarin de overheid zou moeten investeren om zo tot een volwaardige popsector te komen. Onder nummer 6: “Popmuziek is kennis” schrijven ze ook over cultuuronderwijs.160 Ze schrijven:
158 Idem, p. 36.
159 ‘Position Paper - De top 10 van de Popcoalitie’, Popcoalitie, 19 januari 2018.
“De Popcoalitie is een samenwerkingsverband van een groot aantal organisaties uit de pop- en dancemuzieksector. […] De Popcoalitie voert het gesprek met de overheid en de wetenschap om te komen tot gerichte investeringen in randvoorwaarden voor kennisontwikkeling, innovatie, export, financiering en human capital.”
“Over ons - De Popcoalitie.” Website Popcoalitie, internetbron, geraadpleegd 23 - 04 - 2020. <https://www.popcoalitie.nl/over-ons>
74
“Om de Nederlandse popmuziek te laten floreren is onderwijs en
talentontwikkeling van cruciaal belang. Muziek maken is leuk en heeft een positieve invloed op de intelligentie, het analytisch en empatisch vermogen en de sociale vaardigheden van kinderen. Het is daarom belangrijk dat al onze kinderen vroeg met muziek maken in aanraking komen. Daarbij moeten ze kunnen uitgaan van hun eigen muziekbeleving, waarin popmuziek vaak een belangrijke rol speelt.”161
Hierbij stellen ze een aantal punten die volgens hen gerealiseerd moeten worden. Gerelateerd aan het cultuuronderwijs zijn dit: “meer aandacht, ruimte en middelen voor popmuziek in het primair en voortgezet onderwijs, en op de PABO en
vakdocentopleidingen”, en “een uitbreiding van Cultuureducatie met Kwaliteit met aandacht voor popcultuur en popmuziek”. Andere punten die gaan over non-formele educatie en de vakopleidingen zijn: een netwerk van muziekscholen waar “álle kinderen terecht kunnen, waar ook popmuziek deel uitmaakt van het aanbod”, en “meer aandacht voor het arbeidsmarktperspectief bij de verdeling van studenten over de verschillende (afdelingen van de) muziekvakopleidingen.”162 Hieruit blijkt dat
de Popcoalitie zich voor deze Position Paper meer dan de stukken van PopNL heeft verdiept in cultuuronderwijs. Ze kennen de CmK-regeling en schrijven dat ze op twee manieren kansen zien om popmuziek in het onderwijs te implementeren, namelijk via de scholen zelf en via de PABO en de vakdocentopleidingen. Daarnaast maken ze duidelijk een onderscheid tussen educatie en talentontwikkeling, wat niet wordt gedaan in de publicatie De Waarde van Pop 2.0.
Echter blijkt uit de uitspraak over Cultuureducatie met Kwaliteit dat zij niet volledig op de hoogte zijn van wat deze regeling inhoudt. De CmK-regeling wordt in elke regio in het land aangevraagd door een penvoerder. Deze bepaalt de inhoud van de regeling voor die regio. Culturele instellingen kunnen vervolgens aangeven bij de penvoerder dat zij onderdeel van de regeling willen uitmaken en de penvoerder beslist hier uiteindelijk over.163 Als de popsector meer popmuziek in de CmK-regeling wil, zal zij
moeten lobbyen bij de regionale penvoerders en zullen poppodia hun interesse in de regeling moeten laten blijken. Verder legt de Popcoalitie de verantwoordelijkheid 161 Idem.
162 Idem.
163 ‘Over CMK’. Website Cultuureducatie met Kwaliteit. Internetbron. Geraadpleegd 20/7/2020.
75
voor de realisatie van deze doelstellingen bij de overheid. Er wordt geen
verantwoordelijkheid bij de poppodia zelf gelegd en er wordt geen actieve houding van de sector zelf gevraagd, terwijl er voor de poppodia veel mogelijkheden zijn om popmuziek en popcultuur meer te implementeren in het onderwijs. Denk hierbij aan projectsubsidies bij verschillende fondsen, of dus de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit.
Binnen de popmuzieksector wordt cultuuronderwijs vaak als een kleiner onderdeel van de talentontwikkelingsketen gezien. Er blijkt er nog weinig kennis te zijn over het cultuuronderwijs en de sector is nog niet goed op de hoogte is van de mogelijkheden en regelingen betreffende cultuuronderwijs. Ook wordt er niet geschreven over de rol of bijdrage van poppodia aan het cultuuronderwijs. De verantwoordelijkheid van het realiseren meer formele cultuureducatie met popmuziek leggen zij voornamelijk bij de overheid en niet bij de poppodia.