Duurzaamheid, steden, en gemeenten

In April 2000 werd Garstang in het Verenigd Koninkrijk de eerste Fair Trade Town in de wereld. De lokale Oxfam groep kwam met het idee na jaren van campagne voeren. Alle belangrijke actoren in de gemeenschap: de burgemeester, schooldirecteurs, eigenaars van winkels en mensen aan het hoofd van geloofsgemeenschappen werden uitgenodigd door deze Oxfam groep en samen zouden ze zich inzetten om de eerste Fair Trade Town te worden. De vijf criteria waaraan een gemeente moet vol-

doen om die titel te krijgen zijn (Fair Trade Towns, 2019a):

1. Local council passes a Resolution supporting Fair Trade and agreeing to use Fair Trade products.

2. Fair Trade products are readily available in the area’s shops & served in local cafes/catering establishments.

3. Fair Trade products are used by a number of local work places & community or- ganisations (faith groups, schools, universities etc).

4. Attract media coverage & popular support for the campaign.

5. A local Fair Trade steering group is convened to ensure continued commitment to its Fair Trade Town status.

17 Het fenomeen verspreidde zich nadien wereldwijd, met ondertussen 2030 Fair Trade Towns, in 33 landen (Fair Trade Towns, 2019a). Zo is er in Vlaanderen hetzelfde principe van Fair Trade Towns onder de naam Fairtradegemeenten. Onder het initiatief van Fairtrade Belgium, Oxfam-Wereldwinkels, Vre- deseilanden en later 11.11.11 werd het gelijkaardige concept aan dat van Fair Trade Towns gelanceerd (Fairtradegemeenten, 2019). In tegenstelling tot de Britse variant wordt er hier geopteerd voor zes

criteria waar gemeenten aan moeten voldoen om de titel te verkrijgen. Het zesde bijkomende crite-

rium is dat de gemeente een initiatief lanceert om lokale consumptie en productie aan te moedigen.

Het resultaat is een uitgebreid netwerk aan gelokaliseerde fair trade markten (Malpass et al, 2007). Fair Trade Towns worden beschouwd als een innovatieve vorm van marketingnetwerk (Nicholls & Opal, 2005) en als belangrijke nieuwe fase in de ontwikkeling van fair trade als markt (Alexander & Nicholls, 2006). Volgens Fair Trade Towns is er ook de verantwoordelijkheid van lokale overheden om zich in te zetten voor een duurzame ontwikkeling en dit te promoten. Fair trade wordt gezien als een mogelijkheid voor lokale overheden om aan die duurzame ontwikkeling te doen. In het Verenigd Koninkrijk wordt er ook gebruik gemaakt van een Best Value and Sustainability Checklist opgesteld door de Society of Local Authority Chief Executives (SOLACE) om de duurzaamheid van een lokale over- heid te testen. Hierin wordt het gebruik en aankopen van fair trade producten gezien als “het juiste

signaal sturen” (Fair Trade Towns, 2019b).

Fair Trade Towns bracht ook een gids uit voor lokale overheden om duidelijk te maken waarom het ondersteunen van fair trade belangrijk is en wat die lokale overheden concreet kunnen doen. De gids benadrukt dat fair trade producten sterk toenemen in aantal en dat de verkoop ervan elk jaar sterk stijgt (Fair Trade Towns, 2019b). Er wordt ook geargumenteerd dat het ondersteunen van fair trade een manier is om duurzame ontwikkeling te promoten. Joakim Reiter, de secretaris-generaal van de United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD) ziet fair trade ook als een mogelijk- heid om duurzame ontwikkeling te promoten (Fair Trade Advocacy Office, 2016): “Fair Trade is an

example of the active and inclusive partnerships we need in our pursuit of the SDGs. Fair Trade pro- motes sustainable and equitable production and consumption patterns that keep our planet healthier and our societies more inclusive.”

18

1.4.2 De rol van lokale overheden

In het Europees project Smart Food Cities for Development werd een toolkit ontwikkeld om aan de hand van fair trade te werken aan verschillende SDG’s (Fair Trade Advocacy Office, 2016). Deze toolkit is gericht op lokale overheden en hun rol in het bereiken van die strategische ontwikkelingsdoelstel- lingen. De toolkit identificeert vijf lokale beleidsdomeinen waarop deze lokale overheden kunnen in- spelen om daarmee fair trade te promoten (Fair Trade Advocacy Office, 2016).

1. Openbare aanbesteding: Lokale overheden kunnen door fair trade pro-

ducten te kopen, rechtstreeks bijdragen aan de vraag naar deze producten. Maar ook door samen te werken met lokale fair trade actoren en experts in bestaande netwerken kan de lokale overheid een actievere rol opnemen om fair trade in de belangstelling te plaatsen. Op die manier dragen ze bij aan SDG 12 dat gaat over de promotie van duurzame consumptie en productie. Een voorbeeld hiervan is de

Public Procurement Policy van Parijs waar de lokale overheid zaken opneemt in

haar beleid zoals het voorzien van fair trade uniformen, fair trade producten en eten aanbieden op recepties, maar ook aan het personeel, maar ook een Respon-

sible Procurement Charter waarbij ambtenaren verantwoorde en duurzame open-

bare aanbestedingen moeten promoten (Fair Trade Advocacy Office, 2016). 2. Lokale economische ontwikkeling: Door fair trade te promoten en dit op te nemen in een beleid kan de lokale overheid ook lokale particuliere actoren (zoals

winkels, bedrijven en organisaties) bewustmaken van het belang van die duur- zaamheid. Het zijn die private actoren die duurzame en fair trade producten nog meer zichtbaar kunnen maken voor een groter publiek. De lokale overheid kan die actoren ondersteunen die fair trade producten beschikbaar willen maken door nauw met hen samen te werken en een platform te bieden. Een voorbeeld hiervan

is de stad Gent die duurzame en eerlijke mode, en de lokale handelaren die dit

verkopen, in de belangstelling plaatst. Door het organiseren van een uitgebreide campagne en een Fair Fashion Fest waar meer dan 3000 bezoekers kunnen ken- nismaken met fair trade kledij (Fair Trade Advocacy Office, 2016).

3. Internationale samenwerking: Door deel te nemen aan internationale sa-

menwerkingsnetwerken rond fair trade (zoals Fair Trade Towns) kunnen deze lo- kale overheden gemakkelijker en sneller kennis uitwisselen met elkaar, maar ook

19 op een grotere schaal fair trade gaan promoten. Een voorbeeld hiervan is het ge-

decentraliseerde samenwerkingssysteem in Frankrijk, waar lokale overheden de bevoegdheid hebben om samenwerkingsovereenkomsten te sluiten met andere internationale lokale overheden, zolang dit in lijn is met het beleid van de centrale overheid. (Fair Trade Advocacy Office, 2016).

4. Sensibilisering: Lokale overheden kunnen ook hun capaciteiten inzetten om lokale campagnes of educatieve programma’s te ondersteunen of zelf te organi-

seren. Ze kunnen ook training programma’s en workshops aanbieden, winkels in de omgeving aanmoedigen om fair trade producten te verkopen of subsidies uit- reiken aan initiatieven die zelf fair trade willen promoten. Een voorbeeld hiervan

is de Fair Trade Capital Award in Duitsland. Het federaal ministerie van economi-

sche samenwerking reikt deze prijs uit aan de lokale overheid die een voorbeeld is op vlak van engagement naar een duurzame ontwikkeling (Fair Trade Advocacy Of- fice, 2016).

5. Multi-stakeholder engagement: Lokale overheden staan er niet alleen voor

in hun opdracht om duurzaamheid en fair trade te promoten en ondersteunen.

Door samen te werken met andere actoren en partners op het lokale niveau, zo- als handelaren, actiegroepen, non-profits en onderwijsinstellingen, kan er nog

meer bereikt worden. De taak van de lokale overheid hier is dan de nodige inves- teringen maken om het voor die verschillende actoren mogelijk te maken rond dit thema te werken. Een voorbeeld hiervan is de Bicol regio in de Filipijnen. Fair trade is daar nog een vrij nieuw concept, maar tijdens een jaarlijks festival dat lokale pro- ducenten en handelaars in de belangstelling plaatst komen verschillende actoren samen en is de aandacht voor de mensen achter de producten een belangrijk ele- ment. Er wordt een link gelegd tussen toerisme, lokale producenten en consumen- ten om zo de sociale dimensie beter in kaart te brengen (Fair Trade Advocacy Of- fice, 2016).

Deze vijf punten zijn niet de enige manieren waarop lokale overheden een bijdrage kunnen leveren, maar de toolkit die ontwikkeld werd door Fair Trade Advocacy Office brengt binnen deze vijf punten wel een aantal belangrijke elementen van fair trade samen en houdt rekening met de verschillende actoren die een bijdrage kunnen leveren. Ook hier wordt er benadrukt dat fair trade niet iets exclusief is. De Fair Trade Gemeenten campagne in Vlaanderen nam een zesde criteria op met een focus op

20 lokale handel en korte keten. Fair Trade Towns heeft het ook meermaals over “sustainable develop-

ment”, en de link met de SDG’s is nooit ver weg. Deze toolkit hoeft dus ook niet gezien te worden als

iets dat exclusief van toepassing is op fair trade. Het gaat over duurzame consumptie, waar fair trade nu eenmaal een sterke pijler in is. Deze vijf punten staan ook niet los van elkaar. Door het voeren van een duurzame openbare aanbesteding, ondersteun je ook de duurzame lokale economie, geef je een duidelijk sensibiliserend signaal naar andere actoren en zal een multi-stakeholder engagement wel snel volgen. In dit onderzoek wordt er gekozen om verder in te zoomen op de openbare aanbesteding

van lokale besturen. Lokale besturen nemen producten af van de markt en dit is iets waar ze recht-

streeks een impact kunnen hebben. In het volgende hoofdstuk komt dit onderwerp verder aan bod.

Figuur 5: SDG toolkit (FTAO, 2016)