Hoofdstuk 6 - Analyse en resultaten
7.2 De manier waarop natuurliefhebbers spreken
Ondanks dat er een verschil is tussen wat natuurliefhebbers zeggen over natuur en wat ze vinden van natuur, kan uit de analyse geconcludeerd worden dat de manier waarop de natuurliefhebber over natuur spreekt, daarmee wordt gedoeld op de vorm van de uitingen, wel erg overeenkomt. Er zijn namelijk een aantal dezelfde gespreksstrategieën, ook wel discursieve strategieën, in de uitingen van de natuurliefhebbers herkend. In de uitingen van natuurliefhebbers werd gebruik gemaakt van footing, generaliserend taalgebruik, dat-als-formuleringen, externaliserende procedures en extreme case-formuleringen. Maar daarnaast werd door natuurliefhebbers in hun uitspraken ook de tegenvisie op hun uitspraak weergeven, werd er feitelijkheid gesuggereerd, gebruikgemaakt van identiteit en in hun uitspraken werden zaken gepresenteerd als op zichzelfstaande concepten (Klarenbeek, Stinesen & Renes, 2014).
De manier van spreken van natuurliefhebbers van zowel Stichting Het Drentse Landschap als in Vroege Vogels TV, wordt dus gekenmerkt door de manier waarop de sprekers hun toehoorders willen overtuigen van de vanzelfsprekendheid en/of geloofwaardigheid van de beweringen die ze doen.
Uit de analyse van de uitspraken van de natuurliefhebbers van Stichting Het Drentse Landschap en het voorkomen van deze discursieve strategieën, blijkt tevens dat de natuurliefhebbers een overeenkomstig doel hebben. Het effect dat de natuurliefhebbers mogelijk willen en zullen hebben op de toehoorder Stichting Het Drentse Landschap, is dat de medewerkers van de Stichting de beweringen, doordat ze geloofwaardig zijn gepresenteerd, van de sprekers ter harte nemen en deze meningen meenemen voor het verbeteren van het beleid en de communicatie van de Stichting.
Verder kan aan de hand van de discoursanalyse geconcludeerd worden dat ook de natuurliefhebbers in Vroege Vogels TV een overeenkomstig doel met hun uitspraken lijken te hebben. Vroege Vogels wil zich namelijk hard maken voor een groener Nederland (Vroege Vogels, 2019). Hier hebben ze de hulp van andere natuurliefhebbers voor nodig en daarom is het van belang dat hun uitspraken geloofwaardig worden gevonden door deze toehoorders zodat zij zich ook gaan inzetten voor het groen in Nederland. Dit zou het voorkomen van de gespreksstrategieën kunnen verklaren. Daarnaast wil Vroege Vogels aan hun kijkers laten weten hoe mooi de natuur is (Vroege Vogels, 2019). Om dit doel te bereiken is het ook noodzakelijk dat zij de toehoorders overtuigen van de geloofwaardigheid van hun uitspraken, zodat de toehoorders ook van de schoonheid van de natuur overtuigd raken.
7.3 Discussie
Er kunnen echter ook kanttekeningen bij dit onderzoek geplaatst worden. Zo zitten er allereerst methodische beperkingen aan dit onderzoek. Er is gebruikgemaakt van een uitgebreide dataset waarin verzamelde uitspraken van natuurliefhebbers zijn opgenomen. De uitspraken waar in dit onderzoek een discoursanalyse op is toegepast, zijn afkomstig van Facebook, uit een tv-programma, vragenlijsten en uitwerkingen van de antwoorden die natuurliefhebbers hebben gegeven in telefonische interviews. Vanwege het relatief korte tijdsbestek waarin dit onderzoek plaatsvond, zijn er geen uitspraken geanalyseerd die uit echte gesprekssituaties afkomstig zijn. Zodoende konden in dit onderzoek alleen uitspraken van de zenders van de uitspraken worden onderzocht en waren er geen uitspraken beschikbaar waaruit bleek hoe de ontvanger van de uitspraken op deze uitspraken reageerde. Een aanbeveling voor vervolgonderzoek zou daarom zijn om als onderzoeker met natuurliefhebbers mee te lopen in de natuur en in kaart te brengen hoe er binnen deze context door natuurliefhebbers over de natuur gesproken wordt. Daarnaast zou het voor vervolgonderzoek wellicht ook relevant kunnen zijn om in kaart te brengen hoe er in nieuwsberichten, bijvoorbeeld in kranten, over natuur wordt gesproken. Deze beide onderzoeksvormen zouden ook relevante uitkomsten op kunnen leveren en een toevoeging kunnen zijn op dit onderzoek.
De onderzoeksopzet binnen Stichting Het Drentse Landschap bracht verder met zich mee dat de uitspraken die uit vragenlijsten en interviews van dit onderzoek afkomstig zijn, veelal de ik-vorm en de mij-vorm bevatten. Omdat Stichting Het Drentse Landschap in hun onderzoek de persoonlijke ervaringen en meningen van hun achterban heeft bevraagd, zou het kunnen zijn dat de resultaten een enigszins afwijkend beeld geven van de manier waarop natuurliefhebbers over natuur spreken. Om deze reden is er echter in dit onderzoek ook voor gekozen om ook uitspraken die gedaan zijn binnen de context van het tv-programma Vroege Vogels TV, te onderzoeken. Deze discoursanalyse geeft dus niet enkel een eenzijdig beeld. Toch zou het wel relevant kunnen zijn om in vervolgonderzoek waarin dit onderwerp verder onderzocht worden, uitspraken elders op te doen. Vervolgonderzoek zou daarom een goede aanvulling kunnen zijn op dit onderzoek om verder inzichtelijk te maken hoe de natuur aan bod komt in uitspraken van natuurliefhebbers.
Tevens kan geconcludeerd worden dat er in de resultaten van dit onderzoek enigszins sprake is van overlap tussen de onderwerpen die in de uitspraken van natuurliefhebbers aan bod komen. Het ondernemen van activiteiten is bijvoorbeeld een vorm van recreëren in de natuur. Dit past ook binnen het thema dat natuur er voor de mens is. Verder komt de denkwijze van Rousseau over de zuiverheid en onzuiverheid van natuur in relatie tot de tijdsgeest in uitspraken binnen verschillende thema’s aan bod. Tot slot zijn sommige uitspraken in het licht van meerdere
thema’s besproken en geanalyseerd. Er kan dus gesteld worden dat er her en der geen sprake was van een heldere scheiding tussen de thema’s.
Een andere factor waar rekening mee gehouden moet worden is dat een groot deel van de uitspraken die in dit onderzoek zijn geanalyseerd, gedaan zijn door nieuwsbrieflezers en sponsoren van Stichting Het Drentse Landschap. Het gaat hierbij dus om uitspraken van drentenaren of mensen die van de Drentse natuur houden. Hierdoor zou het zo kunnen zijn dat lokaliteitsverschijnselen de resultaten van dit onderzoek hebben beïnvloed. Ik zou daarom aanbevelingen voor vervolgonderzoek willen doen waarin lokaliteit geen of minder een rol speelt.
Daarnaast is er in dit onderzoek voor gekozen om binnen een bepaald aantal thema’s te kijken hoe men over natuur spreekt en denkt. Voor vervolgonderzoek zou het relevant kunnen zijn om als toevoeging op dit onderzoek ook te focussen op andere thema’s waarover gesproken wordt door natuurliefhebbers, om zo een breder beeld te kunnen vormen van de identiteit van de natuurliefhebber.
Desalniettemin heeft dit onderzoek relevante uitkomsten opgeleverd. De belangrijkste uitkomst van dit onderzoek is dat er uit dit onderzoek blijkt dat er binnen de thema’s die aan bod komen in de literatuur verdere onderverdelingen te maken zijn in hoe men over natuur spreekt en denkt. Dit onderzoek heeft een gedetailleerder beeld kunnen geven van hoe er gesproken wordt over de natuur dan in de literatuur aan bod komt. De literatuur over het onderwerp natuur en communiceren over natuur blijkt een enigszins oppervlakkig beeld te geven van de opvattingen die mensen over natuur hebben en veel literatuur is ook enigermate verouderd. In dit onderzoek zijn verder nieuwe onderwerpen en resultaten aan bod gekomen die in de literatuur onbesproken zijn gebleven. Verder zijn er geen onderzoeken gevonden waarin er door middel van discoursanalyse onderzoek werd gedaan naar spreken over de natuur, waardoor dit onderzoek vernieuwend is. Kortom, dit onderzoek heeft absoluut een meerwaarde ten opzichte van wat er bekend is over hoe mensen denken en spreken over natuur. Het onderzoek moet dan ook gezien worden als een goed startpunt voor verdere discoursanalyse naar het onderwerp natuur en kan voor nieuwe onderzoeken gebruikt worden als opstap.
Hoofdstuk 8 - Bibliografie
Aarts, N, Ruyssenaars, B, Steuten, C, Herzele, van, A. Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO). (2015). Natuur en beleid betwist: Een analyse van de aard en het verloop van online discussies over implementatie van natuurbeleid in Nederland. WRR, Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Geraadpleegd van
https://www.wrr.nl/publicaties/working-papers/2015/06/10/natuur-en-beleid-betwist.-een-an alyse-van-de-aard-en-het-verloop-van-online-discussies-over-implementatie-van-natuurbeleid-i n-nederland
Berends, H. (2002). Alterra, Research Instituut voor de Groene Ruimte. Vraag en aanbod van natuur: over de maatschappelijke vraag naar natuur en over het antwoord daarop van eigenaren en beheerders van natuur. Alterra-rapport 605. Wageningen. Geraadpleegd van https://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/377335
Berg, van den, A. (2004). De charme van de savanne, onderzoek naar landschapsvoorkeuren. TOPOS. Geraadpleegd van http://www.agnesvandenberg.nl/savanne.pdf
Berg, van den, H. (2004). Discoursanalyse. Tijdschrift KWALON, 9(2), 1-11 https://www.tijdschriftkwalon.nl/scripts/shared/artikel_pdf.php?id=KW-09-2-6 Bouse, D. (2000). Wildlife Films. Philadelphia: University of Pennsylvania Press
Budd, M., Craig, S. & Steinman, C. (1999). Consuming Environments: Television and Commercial Culture. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press.
Buijs, A.E. & Volker, C.M. (1997). Publiek draagvlak voor natuur en natuurbeleid. SC-DLO rapport 546. Wageningen. Geraadpleegd van http://edepot.wur.nl/299675
Buijs, A.E. & Filius, P. DLO Instituut voor Bos- en Natuuronderzoek (1998). Natuurbeelden in de praktijk. Geraadpleegd van http://edepot.wur.nl/299253
Damrosch, L. (2007). Jean-Jacques Rousseau, restless genius (Eerste editie). Boston, Amerika: Houghton Mifflin Company
Dijksterhuis, K. (2011, 3 juli). Onderscheid tussen natuur en cultuur is geforceerd. Trouw. Geraadpleegd van
https://www.trouw.nl/nieuws/onderscheid-tussen-natuur-en-cultuur-is-geforceerd~b7baf56a/ Doorman, M. (2012). Rousseau en ik. (Eerste editie). Amsterdam, Nederland: Uitgeverij Bert Bakker.
Duarte, J., Kelder, I., Zegwaard, M. & Klarenbeek, A. (2016). Let’s talk energy: Rapport discoursanalyse Windpark Drentse Monden Oostermoer. Geraadpleegd van
https://husite.nl/blogpublab/wp-content/uploads/sites/52/2017/02/LTE-Rapport-Windpark-Dr entse-Monden-Oostermoer.pdf
Edwards, D. & Potter, J. (2001). Discursive Psychology. In: A. McHoul & M. Rapley: How to analyse talk in institutional settings. A casebook of methods (p. 12-14). Londen: Continuum International Publishing Group.
Fairclough, N. (2011). Critical discourse analysis from: The Routledge Handbook of Discourse Analysis Routledge (Eerste editie). Engeland: Routledge Handbooks
Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis. Boston: Addison Wesley.
Foucault, M. (1972) The Archaeology of Knowledge and the Discourse on Language. Vert. A. M. Genootschap Onze Taal, (2013, 18 april). Woordenboeken. Geraadpleegd van
https://onzetaal.nl/taaladvies/woordenboeken/
Hansen, A. (2002) Discourses of Nature in Advertising, Communications 27: 499–511. Hansen, A. (2006). Tampering with nature: ‘nature’ and the ‘natural’ in media coverage of genetics and biotechnology. Media, Culture & Society, 28(6), 81-834.
https://journals-sagepub-com.proxy-ub.rug.nl/doi/pdf/10.1177/0163443706067026
Het Groot woordenboek van de Nederlandse taal (1993) (10e editie) ‘s Gravenhage, Nederland: Uitgeverij martinus nijhoff bv.
Hulshuis, D. (2010). Het klimaat als nieuws: een discourstheoretische duiding van de nieuwsberichtgeving over klimaatverandering in het NOS Journaal. Universiteit Utrecht. Klarenbeek, A. (2012). Crisis in aantocht! Een interactioneel perspectief op crisiscommunicatie. Proefschrift. Wageningen, Nederland. Geraadpleegd van
https://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/424919
Jorgensen, M, & Philips, L. (2002). Discourse Analysis: as Theory and Method (Eerste editie). Londen, Engeland: SAGE Publications.
Klarenbeek, A & Renes R.J. (2013). A Cold Case and a Warm Conversation: A Discourse Analysis of Focus Groups on Large-scale DNA Familial Searching. Research Group - Crossmedial
Communication in the Public Domain. University of Applied Science Utrecht, Netherlands. Klarenbeek, A, Stinesen, B, Hartog, J. (2014). DaB: DiscoursAnalytische Bril: Handreiking Discoursanalyse. (Eerste editie). Amsterdam, Nederland: Mart.Spruijt
Koppen, van, K. Hoek, van der, A.M., Leemeijer, C.W., Stortenbeker, C.W., Bongers, W. (1984). Natuur en mens: visies op natuurbeheer vanuit levensbeschouwing, wetenschap en politiek. Wageningen, Nederland: Pudoc
Luttik, J, Veeneklaas, F.R, Buijs, A.E, Klijn, J.A. (1999). Natuur als consumptiegoed: natuur als bron van fascinatie, ontspanning, schoonheid, rust, vrijheid en andere immateriële behoeften.
Rapport 673. Geraadpleegd van
https://www.researchgate.net/publication/40187486_Natuur_als_consumptiegoed_natuur_als _bron_van_fascinatie_ontspanning_schoonheid_rust_vrijheid_en_andere_immateriele_behoef ten
Maarel, E. van der & Dauvellier, P.L. (1978). Naar een globaal ecologisch model voor de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland. Studierapport Rijksplanologische Dienst dl. 9.2 dln. Staatsuitgeverij, Den Haag. Geraadpleegd van
http://www.hkamphuis.nl/uploads/GEM-%20functie-uitgebreid.pdf
Mitman, G. (1999) Reel Nature: America’s Romance with Wildlife on Film. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Molder, te, H. F.M. (2009). Discourse theory and analysis. In: S.W. Littlejohn & K. Foss. Encyclopaedia of Communication Theory, pp. 312-317. London: Sage.
Molenaar, de, J.G. Instituut voor Bos- en Natuuronderzoek (1998). IBN-rapport 345. Een verkennende beschouwing over grondhoudingen, natuurbeelden en natuurvisies in relatie tot draagvlak voor natuur. Geraadpleegd van http://edepot.wur.nl/444827
O’Keeffe, A. (2011). Media and discourse analysis from: The Routledge Handbook of Discourse Analysis Routledge (Eerste editie). Engeland: Routledge Handbooks
Orvelte, Historisch heden (2019). Over het monumentendorp Orvelte. Geraadpleegd van https://orvelte.net/
Potter, J. (1996). Representing reality. Discourse, Rhetoric & Social Construction. Londen: Sage.
RIVM, 1997. Natuurverkenning 97. Alphen aan den Rijn.
Rutherford, P. (1994) The New Icons? The Art of Television Advertising. Toronto, London: Toronto University Press
Sheridan-Smith. Londen: Routledge, 2002.
Sijs, van der, N. (2010). Etymologiebank. Geraadpleegd van http://www.etymologiebank.nl/zoek_woord
Sneijder, P. & Molder, te, H.F.M. e.a (2006). De discursieve actiemethode: jongeren ontwikkelen gezondheidsinterventies.
Snow, D.A, & Anderson, L. (1987). Identity Work Among the Homeless: The Verbal Construction and Avowal of Personal Identities. American Journal of Sociology, 92(6), 1336-1371.
https://www.jstor.org/stable/2779840?seq=1#page_scan_tab_contents
Thornborrow, J. (2011). Narrative analysis from: The Routledge Handbook of Discourse Analysis Routledge (Eerste editie). Engeland: Routledge Handbooks
Vries, de, S., Maas, J. & Kramer, H. (2009). Effecten van nabije natuur op gezondheid en welzijn: mogelijke mechanismen achter de relatie tussen groen in de woonomgeving en gezondheid. Rapport 91. Geraadpleegd van https://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/3287 Vroege Vogels (2019). Over Vroege Vogels. Geraadpleegd van:
https://vroegevogels.bnnvara.nl/
Wall, G. (1999) Science, Nature, and The Nature of Things: An Instance of Canadian
Environmental Discourse, 1960–1994. Canadian Journal of Sociology-Cahiers Canadiens de Sociologie 24(1): 53–85
Weijnen, A.A. & Ficq-Weijnen, A.P.G.M.A. (1996). Prisma Handwoordenboek (33e editie). Utrecht, Nederland: Uitgeverij Het Spectrum B.V.
Wetherell, M. & J. Potter (1992). Mapping the Language of Racism. Discourse and the Legitimation of Exploitation. New York: Columbia University Press.
Wikipedia (2019). Wildernis (natuur). Geraadpleegd van https://nl.wikipedia.org/wiki/Wildernis_(natuur)
Williams, R. (1983) Keywords: A Vocabulary of Culture and Society. London: Flamingo/Fontana. Williamson, J. (1978) Decoding Advertisements: Ideology and Meaning in Advertising. London: Marion Boyars.