De kandidatuur als kantelpunt in de Amsterdamse politiek

Tussen oktober 1985 en oktober 1986 moest Amsterdam zich presenteren als de gedroomde Olympische kandidaat. De SOSA stortte zich daarom vol overgave op de promotiecampagne, waarbij vooral geprobeerd werd de harten van IOC-leden te stelen. Om dit te financieren, ging de SOSA met de pet rond bij het Nederlandse bedrijfsleven, dat aanvankelijk slechts schoorvoetend over de brug kwam. Ondertussen bemoeide het bedrijfsleven zich wel met de bouw van het Olympisch stadion en was het voor Amsterdam te hopen dat de protesten niet te veel uit de hand zouden lopen. Dit laatste bleek ijdele hoop.

Uiteindelijk liep het op 17 oktober 1986 slecht af voor Amsterdam en werden de Olympische Spelen aan Barcelona toegewezen. Toch keek de SOSA ondanks het verlies tevreden terug op het gehele kandidatuursproces. De samenwerking tussen de gemeente Amsterdam en het bedrijfsleven was verbeterd, evenals het contact tussen Amsterdam en Den Haag en bovendien kon de stad in versneld tempo een grote nieuwe woonwijk uit de grond stampen. Daarmee staat de Amsterdamse kandidatuur voor de Olympische Spelen van 1992 aan het begin van een nieuwe politiek-economische ontwikkeling in de stad, waarin het bedrijfsleven niet langer geschuwd werd, stadspromotie werd omarmd en het tij voor Amsterdam keerde.

In dit hoofdstuk staat de periode tussen oktober 1985 en oktober 1986 centraal en wordt ook af en toen vooruitgeblikt op verder ontwikkelingen. Eerst wordt een algemeen overzicht gegeven van het laatste jaar van de kandidatuur en het verlies in Lausanne. Daarbij is het onder andere opmerkelijk dat de SOSA zich tot het bittere eind bleef inzetten voor de overwinning. Vervolgens komen de sponsoractie en de algemene financiële situatie aan bod. Daarna wordt de bouw van Nieuw Sloten en de samenwerking tussen het bedrijfsleven en de SOSA bij het ontwikkelen van een nieuw Olympisch Stadion toegelicht. Als laatste wordt ingegaan op de ‘radicalisering’ van het protest tegen de Spelen en de invloed die dit heeft gehad op de verkiezing in Lausanne. Daarmee vormt dit hoofdstuk het slotstuk van de Amsterdamse Olympische droom, die ondanks het falen in Lausanne voor een wending in het politiek-economisch denken van de stad heeft gezorgd en zo heeft bijgedragen aan een voorgoed veranderde stad.

3.1 Een goede tweede of een kansloze verliezer?

Tot aan het einde bleef Amsterdam zich als serieuze kandidaat presenteren, hoewel het voor menig binnen- en buitenstaander allang duidelijk was dat Amsterdam weinig kans maakte. Barcelona was

de grote favoriet en ook Joop van der Reijden en Ed van Thijn zagen Amsterdam eerder op een tweede positie staan.171 _{Zo zei Van Thijn:}

Barcelona is de te kloppen kandidaat. Maar Amsterdam heeft bij het ingaan van de laatste bocht het goede wiel te pakken. En iedere sport-ingewijde weet dat zo’n tweede positie in de laatste bocht een uitstekende uitgangspositie is voor de eindsprint. Maar we moeten Barcelona wel voorbij.172

Uiteindelijk is Amsterdam Barcelona nooit voorbijgefietst en in de loop van 1986 werd steeds duidelijker dat Amsterdam ook niet per se als nummer twee uit de bus zou komen.173

3.1.1 Het verlies in Lausanne

Het Amsterdamse Olympisch plan leek aan de meeste eisen van het IOC te voldoen. Het had een sobere aanpak, zat goed in elkaar en het idee van een ‘compacte Spelen’ sloeg, zeker na de Spelen in Los Angeles, aan. Amsterdam werd door meerdere IOC-leden die een bezoek brachten aan de stad dan ook positief beoordeeld.174 _{Toch was Barcelona de absolute lieveling: ondanks vier}

eerdere pogingen had Spanje nog nooit een Olympische Spelen georganiseerd, de voorzitter van het IOC, Juan Antonio Samaranch, kwam zelf uit Barcelona en in 1992 was het precies 500 jaar geleden dat Columbus aankwam in Amerika.175 _{Daar kwam nog bij dat Spanje in 1986 lid zou}

worden van de Europese Economische Gemeenschap en in rap tempo een dictatoriaal bewind achter zich had gelaten. Dit alles maakte van Barcelona een zowel een uiterst geschikte en symbolische kandidaat.176 _{Bovendien genoot Barcelona de steun van IOC-leden uit Latijns-}

Amerika.177 _{Maar ook andere kandidaat-steden hadden zo hun kansen. Parijs werd bijvoorbeeld}

ook als mogelijke winnaar genoemd. 178 _{Doorgaans ontbrak Amsterdam echter in deze lijstjes.}

171 _{‘Joop v.d. Reijden: Barcelona is favoriet’, NRC Handelsblad (27 juni 1986) 9; Joop Holthausen, ‘De burgemeester zit in het goede}

wiel’, Het Parool (19 oktober 1985) 13.

172 _{Joop Holthausen, ‘De burgemeester zit in het goede wiel’, Het Parool (19 oktober 1985) 13.} 173 _{Joop Holthausen, ‘De dwolle dwaze race’, Het Parool (29 maart 1986) 13.}

174 _{‘Krakersrellen in Amsterdam gaan voorbij aan IOC’, De Volkskrant (1 november 1985) 13; ‘IOC-delegatie looft Olympische}

aanpak. “Sommige onderdelen al klaar voor Spelen”’, Het Parool (21 januari 1986) 15.

175 _{‘Amsterdam is “geheime favoriet” voor OS 1992’, Het Parool (16 oktober 1985) 17; Joop Holthausen, ‘De burgemeester zit in het}

goede wiel’, Het Parool (19 oktober 1985) 13.

176 _{‘Latijnse voorkeur zit Amsterdam-1992 in de weg’, NRC Handelsblad (4 juli 1986) 1.} 177 _{‘Latijns Amerika voelt meer voor Barcelona ‘92’, NRC Handelsblad (22 januari 1986) 9.} 178 _{Joop Holthausen, ‘De dwolle dwaze race’, Het Parool (29 maart 1986) 13.}

Toch zette de SOSA rustig door. Op 28 februari 1986 bood Amsterdam het bid book aan het IOC aan. Daarmee werd Amsterdam in Lausanne officieel kandidaat voor de organisatie van de Spelen in 1992.179 _{Het bid book bevat het uitgewerke Olympisch plan voor Amsterdam, evenals}

aanbevelingen van koningin Beatrix, premier Lubbers, staatssecretaris Van der Reijden en burgemeester Van Thijn.180 _{Met name de steun van Lubbers werd als belangrijk gezien en ook hij}

was op 17 oktober in Lausanne aanwezig om de Nederlandse kandidatuur met verve te verdedigen.181

Ondanks de geringe kans van slagen leek er dus nog hoop te bestaan. Doordat IOC-leden in meerdere rondes hun stem uitbrachten, kon het zo zijn dat de stemmen van reeds afgevallen steden alsnog bij Amsterdam terecht zouden komen en dan viel Barcelona wellicht te verslaan. Hiervoor was het wel nodig om de eerste ronde te overleven. Het tegendeel gebeurde echter: Amsterdam lag er, geheel tegen de eigen verwachtingen in, in ronde één al uit.

STAD RONDE 1 RONDE 2 RONDE 3