De ideologie van Xi Jinping: de nieuwe Messias van China?

De morele teloorgang van de CCP wordt door Xi niet met lede ogen aanschouwd. Zijn beleid werkt sinds 2012 aan het vernieuwen van de nationale identiteit, de legitimiteit van de CCP, de herwaardering van traditioneel én communistisch gedachtegoed en vooral zijn persoonlijke leidende rol binnen dit geheel. Dit werd in 2017 zelfs grondwettelijk vastgelegd middels de invoering van ‘Socialisme met Chinese karakteristieken in het nieuwe tijdperk van Xi Jinping’ 习近平新时代中 国特色社会主义思想 (Xi Jinping xin shidai zhongguo tese shehui zhuyi sixiang). Hoewel de vrijheid van religie in China nog altijd onder Document 19 wettelijk van kracht is, zijn in het beleid van Xi aanpassingen doorgevoerd die opgevat kunnen worden als—soms verregaande—restricties op deze vrijheid. Xi benadrukt dat communisme in China start met atheïsme en dat ‘illegale’ religieuze activiteiten met hardhandig optreden aangepakt dienen te worden.107 Deze restricties zijn daarom niet alleen van toepassing op de verering van Jezus en het belijden van het christendom, maar ook op de islam en lokale religieuze tradities van etnische minderheden. In de praktijk wordt dit bekrachtigd door de strengere aanpak van ondergrondse kerken en zelfs de verwijdering van religieuze symbolen uit het Chinese straatbeeld, waaronder de Jezusfiguur. Deze symbolen worden vervangen door de CCP en door Xi Jinping in het bijzonder, waarmee de persoonscultus—voor het eerst sinds de dood van Mao—nieuw leven wordt ingeblazen. Aldus kan men zich afvragen of Xi zich hier opwerpt als ‘de nieuwe Messias’ van China.

De veronderstelling dat er sprake is van persoonsverheerlijking rond Xi Jinping kan wellicht worden aangetoond met behulp van de bevindingen van Kyle Jaros en Jennifer Pan, die de politieke verschuivingen in China onder Xi blootleggen via tekstanalyses van Chinese media-artikelen. Daarin komt onder meer naar voren dat vermeldingen van Xi in provinciale media sinds 2012 zijn toegenomen en dat deze vermeldingen zelfs die van voorganger Hu Jintao rijkelijk overtreffen.108 De aantoonbaarheid van deze veronderstelling wordt nog meer bevestigd in de grondwetaanpassing van artikel 36: paragraaf 1 van artikel 1 aangaande de vrijheid van religie. Daarin staat dat het socialistische systeem het fundamentele systeem is van de Volksrepubliek China. Op 11 maart 2018 werd daar echter aan toegevoegd dat “het leiderschap van de Communistische Partij van China het

107 _{Groot, 2016.}

108 _{Voor exacte cijfers zie: Jaros, Kyle en Pan, Jennifer. “China’s Newsmakers: Official Media Coverage and Political}

meest essentiële kenmerk van het socialisme met Chinese karakteristieken is.” 109 Nadruk op de centrale rol van zijn partijleiderschap en de toename van vermeldingen in de media doen sterk vermoeden dat Xi een persoonsverheerlijking bewerkstelligd en mogelijk om deze te laten rivaliseren met andere centrale (religieuze) figuren, zoals de Jezusfiguur. Het beleid van Xi kan bovendien verbonden worden met het onderzoek van Brian J. Grim en Roger Finke die aantonen dat sterkere overheidsregulering van religie signaal zijn voor religieuze vervolging.110 Gerry Groot duidt dit ook aan met zijn onderzoek naar de nationale werkconferentie voor het Verenigd Front 统 一战线(tongyi zhanxian) van 2015.111 _{De toename van overheidsregulering op religie kan afkomstig}

zijn van een mogelijke bezorgdheid vanuit de centrale overheid voor de vorming van een anticommunistische vijfde colonne, zoals eerder werd vermeld. Het Verenigd Front werd daarin opnieuw ten doel gesteld om de waarden van CCP te waarborgen, Chinese burgers te verbinden met de Partij en buitenlandse invloeden te verminderen. De Partij wil hiermee voorkomen dat individuen of groepen actief gaan rebelleren of voorvechters worden van wat de CCP beschouwt als ‘vervuilende’ Westerse politieke idealen, zoals ‘universele waarden’, electorale democratie en academische vrijheid (waaronder het recht om historische fouten van de Partij te bekritiseren) Daarbij richten zij zich vooral op doelgroepen als (hooggeschoolde) professionals, nieuwe kapitalisten, overzeese Chinese burgers ( 华 侨 huaqiao), etnische minderheden en religieuze gemeenschappen. Leden van het Verenigd Front coöpereren met centrale figuren binnen deze doelgroepen en pleiten voor de waarden van de Partij door invloedcirkels te creëren. Daarnaast rapporteren zij de standpunten van de doelgroepen terug aan de Partij, welke naargelang de gunstigheid beloond kunnen worden met invloed, privileges of geld. Met betrekking tot de christelijke gemeenschap stelt Groot vraagtekens bij het succes van deze ondernemingen. Hij geeft aan dat de campagne tegen christelijke symbolen in provincies als Zhejiang en Wenzhou, waar grote christelijke gemeenschappen leven, heeft geleid tot afbraak van onofficiële kerken en de

109 _{全国人民代表大会 The National People’s Congress of the People’s Republic of China. Laatst bewerkt: 12-maart-}

2018. Geraadpleegd: 04-mei-2020. http://www.npc.gov.cn/zgrdw/npc/xinwen/2018-03/12/content_2049190.htm Quote: 第三十六条 宪法第一条第二款“社会主义制度是中华人民共和国的根本制度。”后增写一句，内容 为：“中国共产党领导是中国特色社会主义最本质的特征。”

110 _{Grim, Brian J. en Finke, Roger. “Religious Presecution in Cross-National Context: Clashing Civilizations or}

Regulated Religious Economies?” American Sociological Review 72.4 (2007): 633-658.

111 _{Groot, 2016. Deze conferentie vond plaats op 18-20 mei 2015 onder de titel ‘CCP Centraal Comité}

werkconferentie van het Verenigd Front’ 中央统战工作会议 (zhongyang tongzhan gongzuohuiyi). Destijds was het de eerste nieuwe conferentie sinds negen jaar.

verwijdering van kruizen uit openbare ruimtes en kerken, met als gevolg dat zelfs leiders van staatskerken kritiek op de Partij hebben geuit. De geloofwaardigheid van het Verenigd Front—en in het verlengde hiervan de Partij en Xi Jinping—is hiermee zwaar in het geding gekomen. Bovendien wordt het op deze manier moeilijker om Chinese christenen te vinden die bereid zijn samen te werken met het Verenigd Front, omdat zij moeite ondervinden om zich te identificeren met een Partij die vijandig tegenover hun geloof staat.112

Ondanks de vervanging van christelijke symbolen door de persoonsverheerlijking van Xi is het wellicht een misvatting dat Xi de Jezusfiguur volledig wilt verwijderen. Grim en Finke benadrukken, in navolging van de religieuze markten van Yang Fenggang, dat de grenzen tussen deze markten vaag en vloeiend zijn. Dit betekent wellicht dat wanneer de Partij—of Xi—zich bedreigd voelt door een Jezusfiguur, zijn verering mogelijk verschuift van de rode markt naar de grijze markt of zelfs naar de zwarte markt en aldus gevoeliger wordt voor vervolging. Jezusfiguren bevinden zich zowel op de rode als zwarte markt.113 Wellicht is het daarom aannemelijker dat Xi meer invloed probeert uit te oefenen op de gelovigen binnen de gemeenschappen dan op de Jezusfiguur zelf. Grim en Finke beklemtonen bovendien dat landen als China een ‘kruispunt’ vormen waar alle wereldreligies samenkomen en aanwezig zijn.114 Dientengevolge zal het wellicht—ook rekening houdend met de vergevorderde sinificatie van de Jezusfiguur—een vrijwel onmogelijke opgave zijn om deze religies uit te wissen.