DEEL 3: AUTONOME OVERHEIDSBEDRIJVEN
5. Controlemechanisme 5: Financiële controle
5.1. Interne audit
160. Hoewel de AOB-wet een uniform statuut in het leven riep voor autonome overheidsbedrijven, is de interne audit een organiek onbesproken element. Nochtans zal een interne audit bijdragen tot het goed functioneren van ondernemingen. Interne auditdiensten leveren immers informatie op die het interne controleproces kan optimaliseren. Het betreft een preventief hulpmiddel om latere
272 M. DAMBRE, Handboek bijzondere overeenkomsten, Brugge, Die Keure, 2020, 467. 273 M. DAMBRE, Handboek bijzondere overeenkomsten, Brugge, Die Keure, 2020, 497. 274 Art. 1165 BW.
275 M. DAMBRE, Handboek bijzondere overeenkomsten, Brugge, Die Keure, 2020, 506.
276 W. DEVROE, “Deugdelijk bestuur van overheidsondernemingen (autonome overheidsbedrijven,
publiekrechtelijke naamloze vennootschappen)”, TRV 1998, afl. 7, 469, nr. 23.
277 Art. 1992, tweede lid BW.
278 D. DÉOM en P. ORIANNE, Le statut juridique des entreprises publiques, Brussel, Story-Scientia, 1990, 258,
nr. 172.
50 inefficiënties te voorkomen.280 Als men binnen de publieke sector werkt met een interne audit zal deze gelijkaardig zijn aan die van de private sector.281 Beide sectoren maken gebruik van bedrijfsrevisoren.282 Deze bedrijfsrevisoren worden in principe aangesteld door de algemene vergadering. Zij moeten ingeschreven staan in een openbaar register.283
161. De controle bij een interne audit is gebaseerd op stukken.284 Autonome overheidsbedrijven zijn niet onderworpen aan een controlegerichte begrotingsboekhouding. Doordat ze concurreren met private ondernemingen zullen ook zij een commerciële boekhouding voeren. De boekhoudkundige basisbeginselen ISA zijn van toepassing op private ondernemingen. Voor overheidsentiteiten die te vergelijken zijn met private ondernemingen gelden gelijksoortige principes. Het ISSAI-instrument voor audit wordt gebruikt bij de gewone autonome overheidsbedrijven en zij die omgezet zijn in een NV van publiek recht.285 Dit auditkader is het meest geschikt voor de publieke sector.286
5.2. Externe audit
162. De externe audit voor autonome overheidsbedrijven wordt uitvoerig besproken in de AOB-wet. De controle op de financiële toestand en de jaarrekening is opgedragen aan een college van commissarissen dat vier leden telt.287 In gewone autonome overheidsbedrijven worden twee leden van het college benoemd door het Rekenhof. De twee andere leden worden benoemd door de minister onder wie het overheidsbedrijf ressorteert.288 In de overheidsbedrijven die de vorm van NV van publiek recht hebben aangenomen, benoemt het Rekenhof ook twee leden. De andere leden worden echter benoemd door de algemene vergadering. De controle door het college van commissarissen blijft ook behouden voor Proximus en Bpost. De gemengde samenstelling van het college weerspiegelt het hybride karakter van de autonome overheidsbedrijven en moet toelaten de controle zowel vanuit een publiekrechtelijk als vanuit een privaatrechtelijk perspectief te laten
280 P. COMHAIRE, “Un model de “charte de bonne gouvernance”” in D. SMETS en J.-P. BOULANGER (eds.), Publieke en non-profitsector, interne controle en deugdelijk bestuur: een efficiënter bestuur en meer betrouwbare financiële stromen, Brugge, Die Keure, 2008, 59, nr. 74.
281 A. LEVRAU, L. VAN DEN BERGHE en M.-E. BELLEFROID, “Deugdelijk bestuur in de private en publieke
sector: een permanente kruisbestuiving”, VTOM 2007, afl. 4, 5.
282 E. DIRIX, H. VANHEES en R. STEENNOT, Ondernemingsrecht in hoofdlijnen, Antwerpen, Intersentia, 2019,
131, nr. 145.
283 E. DIRIX, H. VANHEES en R. STEENNOT, Ondernemingsrecht in hoofdlijnen, Antwerpen, Intersentia, 2019,
132.
284 J. VAN DE VELDE en W. DUMAZY, “De rol van het Rekenhof in de externe controle van de autonome
overheidsbedrijven” in X., Liber amicorum Henri Olivier, Brugge, Die Keure, 2000, 518.
285 H.J. VAN IMPE, “Les normes ISA et le rôle du reviseur d’entreprises dans les secteurs public et non
marchand” in D. SMETS en J.-P. BOULANGER (eds.), Publieke en non-profitsector, interne controle en
deugdelijk bestuur: een efficiënter bestuur en meer betrouwbare financiële stromen, Brugge, Die Keure, 2008,
200.
286 M. DE WOLF, “Prise en compte des textes législatifs et réglementaires lors du controle des etats
financiers” in J. ACKE, J. CHRISTIAENS, J. DELFORGE (eds.), Application des normes internationales d'audit ISA
et ISSAI dans le secteur public, Antwerpen, Maklu, 2015, 87, nr. 84.
287 A. KILESSE en F. VANSTAPEL, Externe audit in de publieke sector, Brugge, Die Keure, 2004, 96. 288 Art. 25, § 3 AOB-wet.
51 verlopen. Bij het opmaken van de jaarrekening worden dan ook onderscheiden rekeningen gebruikt naargelang het gaat over taken van openbare dienst of commerciële taken.289
163. Autonome overheidsbedrijven zullen bij het gebruik van dochterondernemingen ook een geconsolideerde jaarrekening moeten opmaken.290 De AOB-wet draagt het toezicht op de consolideerde jaarrekening niet specifiek op aan een bepaalde instantie. Enerzijds kan gesteld worden dat het college van commissarissen ook voor deze controle zal instaan. Anderzijds kan men ook argumenteren dat men terugvalt op het gemeen vennootschapsrecht bij gebrek aan organieke wetgeving. In dit laatste geval zouden gemeenrechtelijke bedrijfsrevisoren moeten optreden. In de praktijk volgt men deze laatste stelling. Het verschil bestaat uit de omvang van de controle. Het college van commissarissen voert een onderzoek dat de controle van gemeenrechtelijke bedrijfsrevisoren overtreft.291 Naar gemeen vennootschapsrecht wordt immers enkel de overeenstemming met het WVV en de statuten nagegaan.
164. In alle autonome overheidsbedrijven zal het college van commissarissen een omstandig schriftelijk verslag opstellen.292 Dit verslag komt terecht bij de raad van bestuur en de bevoegde minister. Bij NV’s van publiek recht zal dit verslag ook verstuurd worden naar de algemene vergadering.293 Dit verslag bevat een compliance audit. Algemeen gesteld zijn deze verslagen in autonome overheidsbedrijven zeer gelijkaardig aan de verslagen in private ondernemingen. Aanbevelingen die het college van commissarissen specifiek aan de raad van bestuur wilt voorleggen, worden weleens management letters genoemd.294 Deze documenten gaan vaak over inefficiënties en organisatorische elementen die verbeterd kunnen worden.295 Zelfs schendingen van reguleringen worden op deze wijze onder de aandacht gebracht indien ze financiële gevolgen kunnen hebben.296