Conclusie

“The potential benefits of Artificial Intelligence

are huge, so are the dangers.”

- Dave Waters

Dit onderzoek brengt verduidelijking omtrent verschillende ethische kwesties bij sociale robots.

Het draagt bij tot het opvullen van verschillende leemtes binnen deze ethische kwesties en bij

tal van punten van discussie in de literatuur.

Uit het onderzoek kan geconcludeerd worden dat zorgverleners niet vervangen mogen

worden door sociale robots. Ze mogen enkel dienen om de zorgverleners te assisteren en te

complementeren door specifieke deeltaken uit te voeren. Dit bevestigt wat er reeds werd gesteld

in de literatuur door verscheidene auteurs. Er werd duidelijk aangetoond dat de respondenten

verwachten dat de robot een positieve impact zal hebben op het welzijn van ouderen, door onder

andere het gezelschap dat ze kunnen bieden. De grootste voordelen van sociale robots in de

ouderenzorg waren volgens de respondenten de ontlasting van het zorgpersoneel en het

personeelstekort opvangen.

Er zal tevens toenemende druk zijn om zorgverleners in de toekomst te vervangen door

sociale robots. Deze druk kan vanuit de maatschappij komen, maar ook financiële druk is

mogelijk. Ook technologische vooruitgang zal hiertoe bijdragen. Het zijn dan ook vooral niet-

zorgtaken die sociale robots zullen overnemen, bijvoorbeeld het helpen onthouden aan de

inname van medicatie. Over de ethische gevolgen bestaat er verdeeldheid. Verbeterde

zorgkwaliteit, meer zelfstandigheid van de oudere, minder eenzaamheid en privacy gerelateerde

kwesties werden hierbij aangehaald.

Bovendien kan de interactie met een sociale robot weldegelijk waardevol zijn. Echter,

dit blijft zeer persoonlijk. Er is dan ook verdeeldheid over wat waardevolle interactie betekent.

De inhoud van de interactie en de bevordering van de levenskwaliteit bleken hierbij van belang.

Morele competenties kunnen geprogrammeerd worden bij de sociale robots. Dit zouden

vooral onze eigen waarden en geen immorele zaken moeten zijn. Sociale robots zullen ook een

impact hebben op de evolutie van menselijke interactie. Of deze impact positief of negatief zal

zijn, kan niet afgeleid worden uit de resultaten. Echter, zowel positieve als negatieve effecten

Uit het onderzoek blijkt tevens dat sociale robots niet aansprakelijk kunnen worden gesteld.

Alle respondenten schuiven deze aansprakelijkheid op naar de mens. De fabrikant, de

programmeur, de gebruiker of de eigenaar dienen aansprakelijk gesteld te worden, afhankelijk

van de situatie in kwestie. De aansprakelijkheid van sociale robots kan volgens de meerderheid

van de respondenten het best vergeleken worden met dat van dieren.

Verder kan er ook geconcludeerd worden dat sociale robots geen rechtspersoonlijkheid

dienen toegekend te krijgen. Beperkte rechtspersoonlijkheid, in de vorm van enkel rechten en

plichten, hoeft ook niet.

Volgens de respondenten zijn er meerdere personen die verantwoordelijk zijn voor de

correcte ethische werking van een sociale robot. Hierbij werden voornamelijk de fabrikant, de

programmeur, de gebruiker en de eigenaar aangehaald.

Bovendien gaan ouderen vaak onbewust de robot vertrouwen, maar toch blijkt kennis hebben

over de sociale robot belangrijk. De schending van de privacy van de oudere werd het meest

aangehaald als potentieel risico bij dit vertrouwen. Volgens de meerderheid van de

respondenten zouden verplichte licenties of opleidingen dan ook nuttig kunnen zijn.

Een wetgeving rond sociale robots blijkt wenselijk te zijn. Indien deze er zou komen,

moet dit op Europees niveau gebeuren. Enkelen stellen dat de wetgeving moet klaarliggen

voordat de sociale robots op grote schaal geïmplementeerd worden in de maatschappij.

Daarnaast kan geconcludeerd worden dat sociale robots niet beschermd moeten worden. De

voornaamste reden die werd aangehaald hierbij, is dat sociale robots niet-sensitief zijn. Over de

stelling van Kant bestaat er verdeeldheid. Een kleine meerderheid van de respondenten gaat

akkoord met de stelling. Ook bij het doortrekken van deze stelling naar sociale robots toe, is er

geen unanimiteit onder de respondenten. Een kleine meerderheid onder hen gaat tevens niet

akkoord met de stelling die wordt doorgetrokken.

mag hierbij niet onderschat worden. Ten tweede kan wetgeving een aanzienlijke rol spelen op

vlak van ethiek. Zo zouden aansprakelijkheid, verantwoordelijkheid en privacy gereguleerd

kunnen worden. Ten derde kunnen sociale robots vergeleken worden met dieren op vlak van

aansprakelijkheid, maar niet op vlak van bescherming.

Ten slotte kunnen nog enkele beleidsadviezen geformuleerd worden. Het is immers duidelijk

dat er nood is aan een beleid dat sociale robots reguleert. Daarbij moet er vooral aandacht zijn

voor aansprakelijkheid en privacy. Indien dergelijk beleid er zou komen, gebeurt dit best op

Europees niveau. Hierbij zou er rekening moeten gehouden worden met alle partijen die

betrokken zijn bij de bouw en de inzet van sociale robots. De invoering van verplichte licenties

en/of opleidingen voor de gebruikers is aan te raden. Het is het wel van belang dat men niet te

streng is, zodat het geen nefaste gevolgen heeft voor innovatie. Deze robots hebben immers

veel te bieden in de huidige samenleving en in de maatschappij van de toekomst.

Bibliografie

Adams, B., Breazeal, C., Brooks, R. A., & Scassellati, B. (2000). Humanoid robots: a new

kind of tool. IEEE Intelligent Systems and their Applications, 15(4), 25-31.

AIR. (2018). Artificiële Intelligentie & Recht. Retrieved 04 28, 2020, from airecht.nl:

https://airecht.nl/kunstmatige-intelligentie

Anderson, M., & Anderson, S. L. (2007, december). Machine Ethics: Creating an Ethical

Intelligent Agent. AI Magazine, 28(4), 15-26.

Asaro, P. M. (2007). Robots and responsibility from a legal perspective. Proceedings of the

IEEE, 20-24.

Azmin, A. F., Shamsuddin, S., & Yussof, H. (2016). HRI Observation with My Keepon

Robot using Kansei Engineering Approach. 2016 2nd IEEE International Symposium

on Robotics and Manufacturing Automation (ROMA). Institute of Electrical and

Electronics Engineers Inc.

Barata, A. N. (2019). Social Robots as a Complementary Therapy in Chronic, Progressive

Diseases. In J. S. Sequeira (Ed.), Robotics in Healthcare (Vol. 5, pp. 95-102). Springer

International Publishing.

Bartneck, C., & Forlizzi, J. (2004). A Design-Centred Framework for Social Human-Robot

Interaction. 13th IEEE International Workshop on Robot and Human Interactive

Communication (IEEE Catalog No.04TH8759), 591-594.

Beavers, A. F. (2009, maart). Between angels and animals: The question of robot ethics, or is

Kantian moral agency desirable. Association for practical and professional ethics,

eighteenth annual meeting, 5-8.

Bendel, O. (2013). Considerations about the relationship between animal and machine ethics.

AI & SOCIETY, 31(1), 103-108.

Breazeal, C. (2003). Toward sociable robots. Robotics and Autonomous Systems, 42(3-4), pp.

167-175.

Brounéus, K. (2011). In-depth Interviewing: The process, skill and ethics of interviews in

peace research. In K. Höglund, & M. Öberg (Eds.), Understanding Peace Research:

Methods and Challenges. London, New York: Routledge.

BSI. (2016, April 14). Standard highlighting the ethical hazards of robots is published.

Retrieved from BSI: https://www.bsigroup.com/en-GB/about-bsi/media-centre/press-

releases/2016/april/-Standard--highlighting-the-ethical-hazards-of-robots-is-published/

Calverley, D. (2011). Legal Rights for Machines: Some Fundamental Concepts. In M.

Anderson, & S. L. Anderson, Machine Ethics (pp. 213-227). Cambridge University

Press.

Card, D., & DiNardo, J. E. (2002, oktober). Skill Biased Technological Change and Rising

Wage Inequality: Some Problems and Puzzles. Journal of Labor Economics, 733-783.

Coeckelbergh, M. (2010). Humans, Animals, and Robots: A Phenomenological Approach to

Human-Robot Relations. International Journal of Social Robotics, 3(2), 197-204.

Coghlan, S., Vetere, F., Waycott, J., & Neves, B. B. (2019). Could Social Robots Make Us

Kinder or Crueller to Humans and Animals? International Journal of Social Robotics,

11(5), 741-751.

Crootof, R. (2015). The killer robots are here: legal and policy implications. Cardozo Law

Review, 36(5), 1837-1916.

Darling, K. (2012). Extending Legal Rights to Social Robots. SSRN Electronic Journal.

De Bruyne, J. (2019). Robots en aansprakelijkheid: werk aan de winkel voor juristen. DE

JURISTENKRANT(389), 13-13.

de Greeff, J., & Belpaeme, T. (2015). Why Robots Should Be Social: Enhancing Machine

Learning through Social Human-Robot Interaction. PLOS ONE, 10(9), 1-26.

Dennett, D. C. (1997). When HAL kills, who's to blame? Computer ethics. In D. G. Stork

(Ed.), Hal's Legacy: 2001's Computer as Dream and Reality (pp. 351-366).

Cambridge, MA: MIT Press.

Di Nuovo, A., Broz, F., Wang, N., Belpaeme, T., Cangelosi, A., Jones, R., . . . Dario, P.

(2017). The multi-modal interface of Robot-Era multi-robot services tailored for the

elderly. Intelligent Service Robotics, 11(1), 109-126.

Ebel, K. H. (1986). The Impact of Industrial Robots on the World of Work. International

Eidenmüller, H. (2017, maart). The Rise of Robots and the Law of Humans. Oxford Legal

Studies Research Paper, 1-15.

Ekwall, A. K., Sivberg, B., & Hallberg, I. R. (2005, februari). Loneliness as a predictor of

quality of life among older caregivers. Journal of Advanced Nursing, 49(1), 23-32.

Fahimi, F. (2009). Mobile Robots. In F. Fahimi, Autonomous robots. Modeling, Path

Planning and Control. (pp. 163-220). Springer.

Fernaeus, Y., Håkansson, M., Jacobsson, M., & Ljungblad, S. (2010). How do you Play with

a Robotic Toy Animal? Proceedings of the 9th International Conference on

Interaction Design and Children - IDC '10. the 19th International Conference.

Fong, T., Nourbakhsha, I., & Dautenhahn, K. (2003). A survey of socially interactive robots.

Robotics and Autonomous Systems, 42, 143-166.

Fong, T., Thorpe, C., & Baur, C. (2003). Collaboration, Dialogue, Human-Robot Interaction.

In R. A. Jarvis, & A. Zelinsky (Ed.), Robotics Research (pp. 255-266). Berlin,

Heidelberg: Springer Tracts in Advanced Robotics.

Frankfurt, H. G. (1969, december). Alternate Possibilities and Moral Responsibility. The

Journal of Philosophy, 66(23), 829-839.

Fraune, M. R., Oisted, B. C., Sembrowski, C. E., Gates, K. A., Krupp, M. M., & Sabanovic,

S. (2020). Effects of robot-human versus robot-robot behavior and entitativity on

anthropomorphism and willingness to interact. Computers in Human Behaviour, 105.

Frennert, S., & Östlund, B. (2014). Review: Seven Matters of Concern of Social Robots and

Older People. International Journal of Social Robotics, 6(2), 299-310.

Gabriels, K. (2019). Regels voor robots: ethiek in tijden van AI. Brussel: VUB Press.

Gelin, R. (2015). The Domestic Robot: Ethical and Technical Concerns. In M. I. Ferreira, J.

S. Sequeira, M. O. Tokhi, E. E. Kadar, & G. S. Virk (Eds.), A World with Robots.

Intelligent Systems, Control and Automation: Science and Engineering.

Goldin, C., & Katz, L. F. (2009, juni). The Race between Education and Technology. The

Hindriks, K. V. (2017). Sociale Robots. Natuurkundige voordrachten, pp. 23-31. Retrieved

from www.koenhindriks.nl

Ishiguro, H. (2015). The future life supported by interactive humanoid. 2015 Transducers -

2015 18th International Conference on Solid-State Sensors, Actuators and

Microsystems (TRANSDUCERS).

Ismail, L. I., Hanapiah, F. A., Belpaeme, T., Dambre, J., & Wyffels, F. (2020). Analysis of

Attention in Child–Robot Interaction Among Children Diagnosed with Cognitive

Impairment. International Journal of Social Robotics.

Johnson, D. G., & Verdicchio, M. (2018, September). Why robots should not be treated like

animals. Ethics and Information Technology, 20(4), 291-301.

Jones, T., Lawson, S., & Mills, D. (2008). Interaction with a zoomorphic robot that exhibits

canid mechanisms of behaviour. International Conference on Robotics and

Automation (pp. 2128-2133). Pasadena, CA: IEEE.

Kanda, T. (2010). Natural Human-Robot Interaction. Simulation, Modeling, and

Programming for Autonomous Robots, (pp. 2-2).

Leite, I., Martinho, C., & Paiva, A. (2013). Social Robots for Long-Term Interaction: A

Survey. International Journal of Social Robotics, 5(2), 291-308.

Lin, P. (2012). Introduction to Robot Ethics. In P. Lin, K. Abney, & G. A. Bekey (Eds.),

Robot Ethics: The Ethical and Social Implications of Robotics (pp. 3-16). The MIT

Press.

Loh, J. (2019). Responsibility and Robot Ethics: A Critical Overview. Philosophies, 4(4).

Lokhorst, G.-J., & van den Hoven, J. (2012). Responsibility for Military Robots. In P. Lin, K.

Abney, & G. A. Bekey (Eds.), Robot ethics : the ethical and social implications of

robotics (pp. 145-156). Cambridge: MIT press.

Looser, C. E., & Wheatley, T. P. (2010). The Tipping Point of Animacy: How, When, and

Where We Perceive Life in a Face. Psychological Science, 21(12), 1854–1862.

Luhmann, N., & Kastner, F. (2004). Society and its Law. In N. Luhmann, & F. Kastner, Law

as a Social System (pp. 464-466). Oxford University Press on Demand.

Lutz, C., & Tamò, A. (2015). RoboCode-Ethicists: Privacy-friendly robots, an ethical

responsibility of engineers? Proceedings of the ACM Web Science Conference (pp. 1-

12). New York, NY, USA: Association for Computing Machinery.

Malle, B. F., & Scheutz, M. (2014, mei). Moral competence in social robots. 2014 IEEE

International Symposium on Ethics in Science, Technology and Engineering. Chicago.

Marx, J., & Tiefensee, C. (2020, april). Of Animals, Robots and Men. Historical Social

Research / Historische Sozialforschung, 40(4), 70-91.

Misselhorn, C., Pompe, U., & Stapleton, M. (2013, juni). Ethical Considerations Regarding

the Use of Social Robots in the Fourth Age. GeroPsych, 26(2), 121-133.

Mori, M., MacDorman, K. F., & Kageki, N. (2012, juni). The Uncanny Valley. IEEE

Robotics & Automation Magazine, 19(2), 98-100.

Morse, S. (2004). Reason, results, and criminal responsibility. Faculty Scholarship at Penn

Law(2), 363-444.

Nath, R., & Sahu, V. (2017, juni 5). The problem of machine ethics in artificial intelligence.

AI & SOCIETY, 35(1), 103-111.

Onyeulo, E. B., & Gandhi, V. (2020). What Makes a Social Robot Good at Interacting with

Humans? Information, 11(1), 43.

Orejana, J. R., MacDonald, B. A., Ahn, H., Peri, K., & Broadbent, E. (2015). Healthcare

Robots in Homes of Rural Older Adults. In R. Goebel, Y. Tanaka, & W. Wahlster

(Ed.), Social Robotics (pp. 512–521). Springer International Publishing.

Pagallo, U. (2013). Robots in the cloud with privacy: A new threat to data protection?

Computer Law & Security Review, 29(5), 501-508.

Pop, C. A., Simut, R., Pintea, S., Saldien, J., Rusu, A., David, D., . . . Vanderborght, B.

(2013). Can the social robot Probo help children with autism to identify situation-

based emotions? A series of single case experiments. International Journal of

Humanoid Robotics, 10(3).

Rajnai, Z., & Kocsis, I. (2017). Labor Market Risks of Industry 4.0, Digitization, Robots and

AI. 2017 IEEE 15th International Symposium on Intelligent Systems and Informatics

(SISY), 343-346.

Royakkers, L., Daemen, F., & van Est, R. (2012). Overal Robots. In L. Royakkers, F.

Daemen, & R. van Est, Overal robots (pp. 11-34). Den Haag: Boom Lemma

uitgevers.

Runhaar, P. (2014). De robot is en blijft een ding. Skipr, 7(9), pp. 10-15.

Russo, F. (2018). Digital Technologies, Ethical Questions, and the Need of an Informational

Framework. Philosophy & Technology, 31(4), 655-667.

Salem, M., Lakatos, G., Amirabdollahian, F., & Dautenhahn, K. (2015). Towards Safe and

Trustworthy Social Robots: Ethical Challenges and Practical Issues. Social Robotics

(pp. 584–593). Springer International Publishing.

Sandry, E. (2015). Re-evaluating the Form and Communication of Social Robots.

International Journal of Social Robotics, 7(3), 335-346.

Sawyer, R. J. (2007, November). Robot Ethics. Science, 318(5853), 1037-1037.

Scheutz, M. (2012). The Inherent Dangers of Unidirectional Emotional Bonds between

Humans and Social Robots. In P. Lin, K. Abney, & G. A. Bekey (Eds.), Robot Ethics:

The Ethical and Social Implications of Robotics (pp. 205–222). Cambridge (MA):

MIT Press.

Senft, E., Lemaignan, S., Baxter, P. E., Bartlett, M., & Belpaeme, T. (2019, oktober 30).

Teaching robots social autonomy from in situ human guidance. Science Robotics,

4(35).

Severinson-Eklundh, K., Green, A., & Hüttenrauch, H. (2003). Social and collaborative

aspects of interaction with a service robot. Robotics and Autonomous Systems, 42(3-

4), 223-234.

Sheridan, T. B. (2020). A review of recent research in social robotics. Current Opinion in

Psychology, 36, 7-12.

Shibata, T., & Wada, K. (2011). Robot therapy: A new approach for mental healthcare of the

elderly: A mini-review. Gerontology, 57(4), 378-386.

Siegwart, R., Nourbakhsh, I. R., & Scaramuzza, D. (2011). Mobile Robot Kinematics. In R.

Siegwart, I. R. Nourbakhsh, & D. Scaramuzza, Introduction to autonomous mobile

robots (pp. 57-100). MIT press.

Smith, B. (1928). Legal Personality. The Yale Law Journal, 37(3), 283-299.

Solove, D. J. (2008, mei). Understanding Privacy. pp. 1-24.

Sparrow, R. (2007, maart). Killer Robots. Journal of Applied Philosophy, 24(1), 62-77.

Sparrow, R., & Sparrow, L. (2006). In the hands of machines? The future of aged care. Minds

and Machines, 16(2), 141-161.

Stroessner, S. J., & Benitez, J. (2019). The Social Perception of Humanoid and Non-

Humanoid Robots: Effects of Gendered and Machinelike Features. International

Journal of Social Robotics, 11, 305-315.

Subramanian, R. (2017). Emergent AI, Social Robots and the Law: Security, Privacy and

Policy Issues. Journal of International Technology and Information Management,

26(3).

Thomas, C. (2015). Anders dan zij. Onderwijs voor een robotsamenleving. In R. Went, M.

Kremer, & A. Knottnerus (Eds.), De robot de baas (pp. 155-166). Amsterdam:

Amsterdam University Press.

Turney, J. (2015). Woordenlijst. In R. Went, M. Kremer, & A. Knottnerus (Eds.), De robot de

baas (pp. 11-14). Amsterdam: Amsterdam University Press.

Vänni, K. J., & Korpela, A. K. (2015). Role of Social Robotics in Supporting Employees and

Advancing Productivity. In R. Goebel, Y. Tanaka, & W. Wahlster (Ed.), Social

Robotics (pp. 674-683). Springer International Publishing.

Van Humbeeck, P., Buyse, T., Knaepen, W., & Morsink, N. (2017). De transitie naar een

digitale samenleving: een verkenning van kansen en uitdagingen. Brussel: SERV.

Van Lancker, W. (2018). Als de robots komen, stijgt dan de ongelijkheid? Empirische

verkenningen voor België. In M. Somers (Ed.), Vorm geven aan digitale tijden (pp.

20-37). Sint-Gillis: Minerva.

Vanderborght, B., Simut, R., Saldien, J., Pop, C., Rusu, A. S., Pintea, S., . . . David, D. O.

(2012). Using the social robot Probo as a social story telling agent for children with

ASD. Interaction Studies, 13(3), 348-372.

Weng, Y.-H., Chen, C.-H., & Sun, C.-T. (2009). Toward the Human–Robot Co-Existence

Society: On Safety Intelligence for Next Generation Robots. International Journal of

Social Robotics, 1(4), 267–282.

Westenbroek, M. W. (2016, maart). Externe bestuurdersaansprakelijkheid,

rechtspersoonlijkheid en toerekening. Ondernemingsrecht, pp. 112-121.

Yamazaki, K., Ueda, R., Nozawa, S., Kojima, M., Okada, K., Matsumoto, K., . . . Inaba, M.

(2012, Augustus). Home-Assistant Robot for an Aging Society. Proceedings of the

IEEE, 100(8), 2429-2441.

Yan, H., Ang, M. H., & Poo, A. N. (2014). A Survey on Perception Methods for Human–

Robot Interaction in Social Robots. International Journal of Social Robotics, 6, 85-

119.

In document Een juridische blik op ethische kwesties bij sociale robots (pagina 94-106)