Centrumlinks: Bewondering voor barmhartige Merkel

Vanaf eind juli deden correspondenten van de Volkskrant drie weken lang onderzoek naar de vluchtelingcrisis. De serie heette: ‘Fort Europa’. Wat de journalisten inzichtelijk probeerden te maken was dat zowel de migranten als de inwoners van Europa niet over één kam te scheren waren.174 _{Ze wilden de vluchtelingen een gezicht te geven door met ze in gesprek te gaan, maar}

ook de inwoners van Europa kwamen persoonlijk aanbod. Bovendien probeerden ze de hamvraag te beantwoorden: ‘wanneer bezwijkt een maatschappij onder nieuwkomers?’ Concluderend werd er gesteld dat ‘als de geschiedenis één ding leert, dan is het dat degenen die vertrouwen op muren aan het kortste eind trekken’.175

Op 7 september 2015 gaf René Cuperus in de Volkskrant aan louter ontroerd te zijn door de uitbundige Willkommenskultur van Duitsland.176 _{Nederland moest zich net als haar}

buurland veel ruimhartiger opstellen. Hij toonde bewondering voor de Duitse politici die zich ferm uitspraken tegen het gewelddadige racisme tegen asielzoekerscentra. Echter meende hij ook dat Duitsland zich op gevaarlijk terrein bevond en onverantwoordelijke barmhartigheid uitdroeg. Dat Duitsland, en daarmee Europa zou veramerikaniseren, wist hij zeker aangezien dat een logisch gevolg zou zijn van zo’n grote groep nieuwkomers. ‘Terughoudendheid kan geen kwaad’, aldus Cuperus. ‘Iedereen simpelweg opnemen zou het draagvlak, absorptievermogen en de sociale cohesie tegengaan.’177 _{Dit was geen rechts-populistische}

opvatting, maar een noodzakelijke kritische noot om ‘de boel bij elkaar te houden’. Het feit dat

173 _{Matthias Matthijs, ‘The Three Faces of German Leadership’, p. 136.}

174 _{Olaf Tempelman, ‘Europa – het gekleurde continent’, de Volkskrant, 22 augustus 2015.} 175 _Ibidem.

176 _{René Cuperus, ‘De grens bereikt?’, de Volkskrant, 7 september 2015.} 177 _Ibidem.

Cuperus nadrukkelijk zei dat zijn uitspraak niet rechts-populistisch was, toonde aan hoe beladen het debat was en hoe snel mensen als rechtspopulist werden weggezet.

Sterre Lindhout, Correspondent in Duitsland van de Volkskrant, ging in op hoe de beeldvorming van Merkel gedurende de zomer was veranderd. Voor de zomer meende ze dat ze werd gezien als ‘de genadeloze tuchtcommissaris van de Grieken’, vervolgens werd ze ‘de besluiteloze kanselier die niet in actie kwam tegen vluchtelingenhaat’, en toen Merkel de Duitse grenzen opende, werd ze ‘Mutti Merkel, de genereuze uitbaatster van Hotel Duitsland, een hotel met een schier oneindig aantal bedden en knuffelberen.’178 _{Lindhout bekritiseerde de ‘het}

gaat wel lukken’ houding van Merkel aangezien de verantwoordelijkheid niet enkel bij Merkel lag. Wanneer haar achterban, de CDU en de CSU, en de rest van Europa zich niet achter haar zouden scharen zou het land het zwaar te verduren krijgen. Wanneer op 13 september dan ook het nieuws naar buiten kwam dat Duitsland toch grenscontroles zou gaan uitvoeren reageerde Lindhout met: ‘De Duitse Ark van Noach moet onverhoopt toch de loopplank ophalen.’179

De opiniemakers in De Groene Amsterdammer hadden soortgelijke opvattingen over de crisis in Duitsland. Ze bewonderden Merkel voortdurend al twijfelden ze ook aan de grenzen van de Duitse barmhartigheid. Marcel ten Hooven, journalist bij De Groene Amsterdammer, was van mening dat Europa de vluchtelingenstroom ‘kon hebben’.180 _{Duitsland heette als eerste}

de vluchtelingen grootmoedig en galant welkom en hij meende dat dit de enige juiste opstelling was. Het sluiten van de Europese buitengrenzen zou geen optie zijn. Dat zou namelijk betekenen dat de vluchtelingen in de crisisgebieden zouden blijven wat alleen maar meer ellende met zich mee zou brengen. Saskia Jonker en Joris Kooiman, beiden journalisten bij Het

Financieele Dagblad, schreven in De Groene Amsterdammer over de voordelen van de komst

van vluchtelingen. ‘De nood is hoog’ binnen het Duitse bedrijfsleven.181 _{‘Wir schaffen das’}

was niet enkel gebaseerd op solidariteit en barmhartigheid. Er was namelijk een enorm gebrek aan kwalitatief goede arbeidskrachten als gevolg van de toenemende vergrijzing in Duitsland. ‘Bedrijven staan te springen om die lege plekken te vullen met asielzoekers.’182 _{De twee}

journalisten vonden dat de vluchtelingen zo gauw mogelijk met arbeidsbemiddelingsbureaus in contact moesten komen. Ze zagen de komst van vluchtelingen als een gebeurtenis die economische voorspoed met zich mee zou brengen.

178 _{Sterre Lindhout, ‘Grotere gastvrijheid - met alle gevaar van verdeeldheid’, de Volkskrant, 8 september 2015.} 179 _Ibidem.

180 _{Marcel ten Hooven, ‘Europa kan het hebben; Vluchtelingenstroom – Het gewilde continent’, De Groene} Amsterdammer, 23 september 2015.

181 _{Saskia Jonger en Joris Kooiman, ‘Wir schaffen das; Vluchtelingenstroom – Duitse bedrijven zetten}

asielzoekers aan het werk’, De Groene Amsterdammer, 23 september 2015.

Henri Beunders, hoogleraar ontwikkelingen in de publieke opinie aan de Erasmus Universiteit, gebruikte in een opiniestuk in De Groene Amsterdammer een metafoor voor Merkels houding ten opzichte van de vluchtelingencrisis:

‘De hoge morele berg waarop Mama Merkel ging staan en haar armen uitnodigend spreidde naar de verdrukten op de vlucht doet denken aan de oude mythe van Daedalus en Icarus. Kunstenaar Daedalus bouwde vleugels van veren en bijenwas voor hem en zijn zoon zodat ze aan de dictatuur van koning Minos op Kreta konden ontsnappen. Daedalus waarschuwde zijn zoon 'de middenkoers' te vliegen, tussen de mist van de zee en de hitte van de zon. Icarus luisterde niet, vloog zo hoog dat de zon de was deed smelten. Hij stortte neer en verdronk. Deze parabel kan gelden voor de ongelukkige vluchtelingen die het niet haalden, maar ook voor Europa zelf. Vliegt Duitsland, dat met zijn huidige gulheid ook altijd nog Hitler wil goedmaken, moreel nu zo hoog dat het zal 'smelten' en neerstorten, Europa in zijn val meeslepend? Dat is de bange vraag die steeds meer mensen zich nu stellen.’183

Beunders vroeg zich af of Merkel wel juist handelde met haar Willkommenspolitik. Moed was namelijk zeer belangrijk. Overdadige moed, die hij Merkel toeschreef, werd echter al snel roekeloosheid. De Duitse houding hing volgens hem voor een groot deel samen met ‘een revolutionaire machtsgreep van het gevoel’.184 _{Beelden van verschrikkelijke omstandigheden,}

zoals boten vol vluchtelingen die vergingen op zee of het jongetje Aylan dat dood werd gefotografeerd op het strand, zorgden ervoor dat emoties aangewakkerd werden. Dit gebeurde ook bij andere crises waarbij Europeanen massaal geld stuurden naar rampgebieden na het zien van vreselijke gebeurtenissen. Hij noemde dit ‘de banaliteit van het goede’. Opiniemakers van beide bladen uitten bijna allemaal in eerste instantie hun bewondering voor de barmhartige manier waarop Merkel zich opstelde gedurende een crisis waarin andere Europese leiders het lieten afweten. Wel werd er ook regelmatig een kanttekening bij deze houding gezet: was het wel realistisch? De beeldvorming in de Volkskrant was in dit debat sceptischer dan die in De

Groene Amsterdammer.