Petrus Elsenius te Nijmegen en de Zutphensche schoolmeester Herman Leuw voor het gerecht als drukker en verspreider van een
VII. Brief van de Magistraat van Zwolle aan die van Nijmegen. 21 October 1561
bl. 83 recto: Vnsen vruntlickenn groeth vnd wes wij vermoegen stetz tbeuoren Ersame wyse vnd vorsichtige bisonders gunstige guede vrunde. Achterfolgende v Er. wiss. begheren, die relaxatie van M. Hermans geuencke[n]schap belangende, konnen wij v Er. w. gueder menonge niet verhalden, Dat nadien dieselue Mr. Herman den inholt des Boexkenns niet wolde verdedingen, dan wall bekennen, dat het mit Ketterie vnd boese Leer vermenget was, hebben wij hem publice vp den Marct laeten stellen vnd in sijn presentie vnnd ansehen van allen mensschenn die Boecken laeten Bernen vnnd hem sijn Leuentlanck vth onsser stadt vnd vriheidt vp sijnen hals verbannet. Dat wij v Er. w. ther begherter Antwort niet hebben konnen verhalden. Dan dieselue vruntschap tbewisen wij geneigt sijn, Kenne Godt Almechtich die v E. w. lange gesont bewaren will. Gesch[reu]en den xxj. Octobris Anno xvc̣ Lxj.
Burgermeisteren Schepenen vnd Raidt der stadt Swolle.
er onder over dwars met andere hand: Ontfangen ende verlesen inden Rait ips.[o] Seuerinj1)Anno lxj
aan de keerzijde het adres: Den Ersamen wijsen vnd vorsichtigen Burgermeisteren Schepenen vnd Raidt der stadt van Nimwegenn Vnsen bisonders gunstigen gueden vrunden
VIII. Raadsbesluit van Nijmegen.
23 Oct. 1561.
bl. 84 recto: Act. 5 post luce Anno lxj
Is die antwort van Swoll verlesen ende dairnae Communicatie gehalden in Den Rait Peter van Eelsen betreffende.
Ende anmerckende syn altheit ende blintheit, oick syne vorgedaine ondertekende bekentenis. Item gesien ende verlesen die schrifften der Stat van Swoll ende M. Hermans die lews bekentenis
Is ordiniert dat hey der geuenckenis ontledicht werden sall, op naiuolgende articulen ende gelaifften
Item Peter van Eilsen sal bekennen ende besweren dat hey nyet verstaen noch geweten en hefft, dat dair heresie of ketterie in den gepoenten boixkens gewest sy.
Item dat hey die dagen syns leuens gheinerley drucken off printen onderwynden noch hantiren sall. Dan sal dat gereitschap vercofft werden tot synen behoeff. Dergelik[en]en sall hey ghein suspecte off verbaden boicken van den Christen geloiff veel hebben off verkopen.
Item dat hey die gedruckt[en] boixk[en]s vpt Cruyss2)int fuer werpen sall om verbrant tho werden.
Item off ymant hem in thocomenden tyden hieruan off vmb anderen saken will mit recht bespreken3)woll, Dat hy dan tote
gesin-1) d.i. 23 October.
2) vpt Cruyss: op de Markt.
3) bespreken: aanklagen.
nen1)Der Burgemeisteren wederom inhald[en]2)ende den rechten noch vyth Dieser Stat nyet ontwycken en sall
Ende so hey dairin sich weigerich erthoind[e], ende contrarie des ghoenen vorss. steeth, dede, sal men hem sonder Schepen vondenis3)an syn lyff moghen straiffen.
Diese vorss. articulen hefft Peter van Eelsen mit synen eide bestedicht in die Raitkamer, Praesentibus Hokelom Triest consulibus Dairnick Pels Berch Hackfort Spruit Lennep Beuchom Wichen Ringenberch Senatoribus Kanis4)Spruit Buyes Heteren Xanten Steinbergen Coenen M[a]g[ist]reis fraternitatis s. Nicolaj Feria Quinta ipso Seuerinj lxj Anno lxj
IX. In Stadsrekening van Zwolle (Maandrekening) 1561.
Gemeente-Archief, Zwolle
5).
Thomas Knoppert Stockmeister inden xer maendt sijn vthgeven van 't stockampt. Item denXIIIAugusti gevangen Herman Leuw mit eenen jungen die junge geseeten vier dagen an cost ende bierXVIstuiver brabants ende van den stock schoene tmaicken gegeven ii stuiver brabants Herman gesetenn xlv dagen des dages vier stuiver brabants facit sees g.g.XIIstuiver.
Item als Herman vor den schultis gebracht wort, ende die boeken gebrandt worden ii stockmeesters elx i q. wyns dienars elx i mengelen6)Godtschalck een. Item als hie sijn oervede dede ii stockmeesters elxImengelen ii dienaers elx i pinte, Item i ℔ kerssen7)iij̵8)stuiver brabants den kelder schone tmaicken 1 mengelen teergelt vij̵8)stuiver brabants, facit acht g.[olt] g[ulden] xxi stuiver brabants.
X. In Liber facinorum: Crimineele zaken, oerveden, enz.
Rijksarchiefdepôt, Zwolle.
Upten vi Octobris Anno xvclxi, alsoe M. Herman Leuw up sijn eigen authoriteit unnd sonder consent van sijn geboirlicke avericheit, enige boecken hefft laeten prenten, und dieselve in dese und andere steden under die gemeente verspreit, in welcke boexkens bij den geleerden voele boese leeren und ketterien befonden worden, soe vraegen wij U M. Godtschalck een ordell, wat hie daeromme lijden sall.
1) gesinnen: begeeren, verlangen.
2) inhalden: voor 't gerecht verschijnen; vgl. Schiller-Lübben, Mittelniederd. Wörterbuch i.v. inholden.
3) vondenis: vonnis.
4) de namen Pels, Lennep en Kanis zijn in het origineel niet met hoofdletters geschreven' 5) de afschriften van IX-X zijn afkomstig van den heer J. Geesink te Zwolle. Gaarne breng ik er
hem hier nog eens mijn oprechte dank voor.
6) mengelen: een inhoudsmaat.
7) kerssen: kaarsen.
8) de j met streep erdoor beteekent ½.
78
Sententia
Soe sal men hem, anderen tot een exempell, upten Marckt leiden, unde aldaer in sijn tegenwoerdicheit, und ansehen van allen menschen, die boecken verbernen. Verbiedende hem nimmer wedder inder stadt noch vrijheit toe koemen, up verboerte des hoechstenn.
Oervede.
Up dach voirscreven, hefft M. Hermen voirscreven sijn oervede gedaen, lijfflich then hilligen swerende, dat hie dusser sijner gefenckenschap halven niet en will doen off laeten doen, durch hem offte ijmantz anders, thegens Con. Mat., zijn Mat. undersaeten, thegens die stadt van Swolle, oiren borgerenn, noch ingeseten off ijmantz anders, als bij thoichste, alsoe muste hem Godt helpen, unde alle sijn hilligen. Actum coram Thiman de Goeier schultz, und Thomas Knoppert und Lambert van Tweenhuisen, Stockmeisters.