In de tijd van Volkshuisvesting was de functie van buurthuis duidelijker. Nu het een bedrijf is en het Bruishuis wordt verbouwd, is de functie van buurthuis tijdelijk sterk verminderd. Vooral Ahbouk van Omar gym is hierin erg teleurgesteld: ‘Ik zie hier niemand meer uit de wijk. Niemand. Begin van bruishuis
was leuk en ik zie dat nu aan de Akkerwindestraat, de sfeer is verhuisd en dat is gewoon heel erg jammer.’ Aan dezelfde straat als het Bruishuis staat een tweede verzorgingstehuis dat nog in handen is
van Volkshuisvesting. Daar richt men zich meer op rust en het heeft welness als thema.
Er wordt door het bewonersbedrijf een afweging gemaakt tussen veiligheid en gezelligheid in de gemeenschapsruimte. Er was internet voor iedereen in het Bruishuis en de gemeenschapsruimte was beschikbaar voor iedereen. Maar nu is die ruimte verdwenen evenals de Wi-Fi in het gebouw. De huismeester geeft aan dat mensen zich afvragen waar nu terecht kunnen: ‘ Mensen hebben wel zoiets,
dat is opgeheven, wat moeten we nu. De functie die het had als buurthuis is tijdelijk verdwenen. Dat heeft z’n goeie kanten en z’n slechte kanten. Bijvoorbeeld Wi-Fi voor het hele huis, betekent dat je 20 Marokkaanse jongeren in die zaal hebt zitten. Die wel gratis Wi-Fi hebben, maar daar kun je ook wel overlast van hebben. Er is nu geen Wi-Fi meer, dus dat betekent dat ze hier niet meer komen
rondhangen. Dat scheelt enorm.’
De veiligheid is verbeterd, maar wel ten koste van de gemeenschapsruimte die aantrekkingskracht had zowel in positieve als negatieve zin. De wijkagent van Malburgen Oost Zuid geeft aan dat de overlast rondom het Bruishuis vermindert is, sinds het bewonersbedrijf actief is. ‘Eerder waren er meer Turkse
jongeren die rond het gebouw hingen en overlast veroorzaakten. Vernielingen, inbraak, lawaaioverlast en dat is op het moment eigenlijk heel rustig.’ In het gebouw is er niet veel veranderd. De wijkagent
verteld: ‘In het Bruishuis komen we de ene keer heel veel en soms bijna niet. Het is met de wisseling naar
het BBM niet wezenlijk veranderd. Ik heb alleen andere contacten nu. Toen zat er een beheerder van Volkshuisvesting, nu zit er een beheerder die aangesteld is door het BBM. De instanties die erin zitten blijven hetzelfde en daarmee blijft de problematiek hetzelfde.’
Doordat de functie van buurthuis nagenoeg verdwenen is, zijn er ook niet zoveel bezoekers meer. De bewoners en de ondernemers zijn de mensen die het meest in het Bruishuis aanwezig zijn. De bezoekers die er nog wel komen zijn mensen die de ondernemers opzoeken. Er lopen regelmatig mensen naar buiten met een tasje van het Cambridge Weightplan, een dieetbureau gevestigd in het Bruishuis. Verder komen er veel kinderen sporten bij de sportschool van Omar. De ondernemers in het Bruishuis zijn niet allemaal wijkgericht en dus komen er ook mensen van buiten de wijk op het Bruishuis af.
49 De projectleider van Volkshuisvesting heeft vind dit heel positief: ‘Er komen veel bezoekers van uit de
wijk, maar ook van buiten de wijk. En dat vind ik ook fijn. Het beeld van Vogelaar wijk is per definitie negatief, dus het is wel fijn als mensen van buiten in de wijk komen en de positieve ontwikkelingen zien.’
Dit mag dan bijdragen aan de uitstraling van de wijk, sinds het bewonersbedrijf actief is, is het voormalig verzorgingstehuis minder gaan bruisen. De buurthuis functie is verdwenen, tijdelijk, volgens de
organisatie, maar gebruikers van het Bruishuis hebben een hard hoofd in de terugkeer ervan. De organisatie houdt zich vooral bezig met de bewoners en het verhuren van de units en heeft weinig zicht op het soort mensen dat het Bruishuis bezoekt.
5.4 Voorlopige conclusie
Het basisprincipe van het bewonersbedrijf is: geld verdienen en dit laten terugvloeien in de wijk. Het geld verdienen is dan ook in deze opstartfase de eerste prioriteit. Dit neemt echter niet weg dat ze op dit moment ook al een bijdrage leveren aan de wijk. Dit gebeurd alleen nog niet op de gewenste schaal. De wijkgerichte activiteiten die al wel ontplooid zijn richten zich voornamelijk op de kwetsbare groepen in de samenleving. Mensen die te maken hebben met huiselijk geweld, jongeren met een
leerachterstand en cliënten uit de reclassering. Het BBM wil sociale, economische en fysieke problemen aanpakken. Er is door het BBM sociale problematiek gesignaleerd bij de hiervoor genoemde
doelgroepen en daar wordt actie op ondernomen. Hierbij mag de kanttekening gemaakt worden dat de twee geïncorporeerde projecten al bestonden voor er sprake was van een BBM. Maar dat neemt niet weg dat de voorzitter en de zakelijk leider, de initiatiefnemers van die projecten, toen al problemen signaleerden en dat ze nu via het BBM nieuwe mogelijkheden creëren om de problemen op te lossen. In het alledaags gebruik van het Bruishuis spelen verschillende factoren een rol wanneer het gaat om de bijdrage aan de wijk. Ten eerste is het wenselijk dat de ondernemers die in het Bruishuis zitten een bepaalde binding hebben met de wijk, waardoor het bewoners uit de wijk kan aantrekken. Dit is wel een doelstelling van het BBM, maar de meeste ondernemers die er zitten hebben weinig binding met de wijk. Ze waren in de tijd van Volkshuisvesting op zoek naar goedkope bedrijfsruimte. Maar dat zijn wel de huurders waar het BBM nu mee moet werken. Zodra er ondernemers vertrekken zal het BBM wel selectiecriteria hanteren om de vrijgekomen units weer te verhuren. De ketenaanpak die onder Volkshuisvesting niet van de grond is gekomen, willen ze wel uitbouwen. Veel ondernemers die er nu zitten zijn daar te klein voor.
Ten tweede is het van belang dat er bezoekers naar het Bruishuis komen. De bezoekers kunnen samen met de huurders zorgen voor een bruisend huis. Door de verbouwing en de verhuur van de
gemeenschappelijke ruimte trekt het Bruishuis tijdelijk minder bezoekers. De functie van buurthuis die als prettig ervaren werd door verscheidene ondernemers, is sterk verminderd.
50
Hoofdstuk 6: Conclusie
In dit hoofdstuk wordt een antwoord geformuleerd op de hoofdvraag. De eerste twee deelvragen zijn beantwoord in hoofdstuk 4, de derde deelvraag is beantwoord in hoofdstuk 5. De dimensies
democratie, diversiteit en billijkheid worden besproken om uiteindelijk een oordeel te geven over de probleemstelling: Hoe en onder welke omstandigheden kan een bewonersbedrijf bijdragen aan een
rechtvaardige stad?
6.1 Democratie
De eerste deelvraag luidde: Wat is een bewonersbedrijf en hoe functioneert het? Deze vraag was ontworpen om inzicht te geven in de dimensie democratie van Fainstein (2010). De aanname hierin was dat de rechtvaardigheid in de wijk vergroot zal worden als het BBM een democratische organisatie is. Uit hoofdstuk 4 blijkt dat de organisatiestructuur van het bewonersbedrijf dusdanig in elkaar steekt dat elke bewoner uit de wijk invloed kan uitoefenen. In die zin is het BBM heel democratisch. Bewoners kunnen te allen tijde invloed uitoefenen door in het certificaathoudersplatform deel te nemen. Dit platform bestaat uit bewoners en vrijwilligers en kan zelfs een bestuurslid afvaardigen. Omdat het BBM zich nog in de opstartfase bevindt, is dit platform nog klein. Dus op dit moment zal dat de democratie niet vergroten, maar de kans is er wel. Ook is er de mogelijkheid voor bewoners om binnen te lopen op het kantoor van het BBM op de negende verdieping, waar meestal wel iemand aanwezig is van het bewonersbedrijf. Het bedrijf is tenslotte opgericht door bewoners en ook al is iemand geen lid, vragen stellen of advies geven kan altijd.
Er zit verschil in de mate van democratie die mogelijk is door de opzet van de organisatiestructuur en de mate van democratie in de dagelijkse praktijk. De democratie wordt wel beperkt door de dagelijkse gang van zaken. Er is een zakelijk leider die het dagelijks bestuur in handen heeft. Hij opereert onder
aansturing van het bestuur, maar om de dagelijkse leiding te kunnen voeren mag hij zelf beslissingen nemen. Dit wordt ook van hem verwacht. Dit zorgt er wel voor dat er beleid gevoerd wordt waar niet elke bewoner invloed op kan uitoefenen op elk moment. Maar het is ook niet realistisch om dat doel na te streven. De zakelijk leider overlegt regelmatig met het bestuur. Als het bestuur representatief is voor de wijk, betekent dat, dat de beslissingen die genomen worden het belang dienen van de wijk. Hier wordt tijdens de bespreking van diversiteit een oordeel over geformuleerd.
Een tweede beperking van de democratie is dat de prioriteit van het BBM op dit moment inkomsten genereren is. Daardoor moeten er beslissingen worden genomen, met name met betrekking tot de huurders, die niet altijd democratisch tot stand komen. De huurders in het Bruishuis krijgen nu te maken met veranderende omstandigheden, zoals de verbouwing, waar ze geen invloed op hebben. Huurders hebben een contract met het BBM en dus rechten, maar ook plichten.
Het bewonersbedrijf is democratisch van aard, ook al wordt het enigszins beperkt door de grote beslissingsbevoegdheid van de zakelijk leider en de prioriteit die ligt op geld verdienen. Dat weegt echter niet op tegen de kans die elke bewoner uit de wijk heeft om zijn stem te laten horen en de organisatiestructuur die democratisch is opgezet. Met enige voorzichtigheid kan daarom worden gesteld dat de dimensie democratie in het geval van dit bewonersbedrijf leid tot een meer rechtvaardige wijk.
51
6.2 Diversiteit
Om een oordeel te kunnen vellen over de representativiteit van het bestuur in de wijk, wordt de dimensie diversiteit belangrijk. De tweede deelvraag was ontworpen om antwoord te geven op deze vraag. De tweede deelvraag luidde: Wie zijn er betrokken bij het bewonersbedrijf als organisatoren en
gebruikers en welke binding hebben zij met de wijk? De aanname was dat een divers bestuur leidt tot
een grotere representativiteit van de wijk en dus leidt tot meer rechtvaardigheid. Het bestuur van het BBM is relatief homogeen. Het percentage Nederlanders en allochtonen ligt dicht bij elkaar,
respectievelijk 46% en 44%. Dit zou betekenen dat ongeveer de helft van het bestuur allochtoon zou moeten zijn om een eerlijke representatie van de wijk te zijn. Dit is niet het geval. Er zit één allochtone vrouw in het bestuur. Verder bestaat het bestuur met name uit de oudere generatie die al lange tijd, zo niet hun hele leven, in de wijk wonen. Dus de organisatorische diversiteit is niet groot en dus niet representatief voor de wijk. Het bestuur is een vrij homogene groep. Dit beperkt de representativiteit. Toch hoeft dit niet te betekenen dat de belangen van ondervertegenwoordigde doelgroepen niet behartigd worden. Ook zijn ze zichzelf bewust van dit feit en proberen ze meer bewoners uit de ondervertegenwoordigde doelgroepen bij het BBM te betrekken. Echter, in de wetenschap wordt de vraag opgeroepen in hoeverre die representativiteit van belang is voor de doelstellingen die het BBM nastreeft, namelijk het verbeteren van de wijk. Uit onderzoek van Bakker, Denters en Klok (2011) blijkt dat actieve bewoners zoals het bestuur, vaak dezelfde problemen in de wijk signaleren als de niet actieve bewoner. Hieruit kun je concluderen dat de groepen die niet vertegenwoordigt worden door het bestuur wel uiteindelijk baat zullen hebben bij de bijdrage die het BBM levert aan de wijk. Hier is niet iedereen het mee eens. Tonkens en Verhoeven (2011) stellen dat als bewonersinitiatieven beoordeeld worden op de vraag of initiatiefnemers representatief zijn voor de bevolking als geheel, dat
bewonersinitiatieven dan teleurstellen. In het geval van het BBM zal de toekomst moeten uitwijzen of de projecten die ze gaan opstarten de problemen aanpakken die door de gehele wijk worden
gesignaleerd.
Niet alleen organisatorische diversiteit is van belang. De dimensie diversiteit slaat ook op de doelgroepen die bereikt worden met de daadwerkelijke activiteiten en projecten die het BBM wil uitvoeren en op kleine schaal al uitvoert. De aanname was hoe diverser het aanbod van activiteiten, hoe meer doelgroepen bereikt worden en dus hoe rechtvaardiger de wijk. Uit hoofdstuk 5 blijkt dat de lopende buurtprojecten voornamelijk gericht zijn op de kwetsbare groepen in de samenleving. Dus niet alle bevolkingsgroepen worden op dit moment vertegenwoordigt in de activiteiten. Maar doordat de activiteiten zich richten op de kwetsbare groepen en daarmee met name ongeletterdheid, criminaliteit en huiselijk geweld aanpakken, heeft de hele wijk er uiteindelijk baat bij. Wat betreft de diversiteit van bezoekers van het Bruishuis zijn op dit moment jongeren en ouderen oververtegenwoordigd. Jongeren bezoeken vooral Omar’s gym en de ouderen worden opgevangen door SWOA en Tugra zorg. De intentie is wel door de verbouwing het Bruishuis aantrekkelijk te maken voor alle bevolkingsgroepen, ongeacht leeftijd en etniciteit. Maar die verbouwing leidt op dit moment tot een vermindering van de
52 De diversiteit van de huurders in het Bruishuis is groot, maar dat is voornamelijk te danken aan
Volkshuisvesting. De woningbouwcorporatie is verantwoordelijk voor het aantrekken van de meeste ondernemers en huurders die nu in het Bruishuis huren.
De diversiteit wordt op dit moment beperkt door de selectiecriteria die gehanteerd worden door het BBM. Er wordt op dit moment vooral geselecteerd op de stabiliteit van een huurder. Dat geldt zowel voor de ondernemers die aangetrokken worden, als mensen die een kamer willen huren. Een
ondernemer waarvan niet zeker is dat de huur betaald kan worden heeft minder kans op een plek in het Bruishuis dan een ondernemer die stabiel is. Ook al past de eerstgenoemde beter bij de filosofie van het Bruishuis. Omdat de prioriteit op geld verdienen ligt, kan hierdoor de diversiteit verminderd worden. Dit is echter niet een vaststaand gegeven. Met name door het aantrekken van Philadelphia als huurder, wordt de diversiteit juist wel vergroot. Het is een stabiele huurder, die ervoor kan zorgen dat er meer bezoekers naar het Bruishuis komen, wat ook de levendigheid van het huis bevorderd.
Het BBM heeft zeker de potentie divers te zijn op zowel fysiek, sociaal als organisatorisch vlak. Het is wel redelijk divers op het sociale vlak, de diversiteit op fysiek vlak moet in de toekomst uitgewerkt worden en organisatorisch is het bestuur niet heel divers. Door de zakelijke insteek wijst de huidige trend in de richting van een vermindering van die diversiteit, al is dit waarschijnlijk tijdelijk. Als het BBM
winstgevend wordt kan de aandacht verlegd worden van geld verdienen naar geld uitgeven ten behoeve van de wijk.
6.3 Billijkheid
De term billijkheid (equity) slaat op een eerlijke verdeling van welvaartseffecten. In het geval van het BBM gaat het dan om een eerlijke verdeling van de effecten van de projecten en activiteiten die zij ontplooien om de wijk te verbeteren. De derde deelvraag was hiermee gemoeid en luidde: Wat draagt
het BBM bij aan de wijk? De activiteiten zijn nu gericht op kwetsbare groepen. Dit kan een beperking
opleveren voor de diversiteit, maar in termen van billijkheid is dit juist positief. Billijkheid zou er op gericht moeten zijn om welvaartseffecten terecht te laten komen bij groepen die het al moeilijk hebben en niet bij groepen die voldoende hebben. In dat opzicht leidt de focus op kwetsbare groepen tot een hoge mate van billijkheid. Fainstein (2010) vindt het ook belangrijk dat democratie en diversiteit in dienst staan van billijkheid. Wanneer er een afweging moet worden gemaakt, heeft een billijke verdeling van welvaartseffecten voorrang.
Het BBM wil graag een gelijkwaardige partner zijn van de gemeente, zodat bestedingen in de wijk op het gebied van bijvoorbeeld groenvoorziening en recreatie, die door het BBM goedkoper en naar eigen inzicht gedaan kunnen worden. Vooral het zelf willen beslissen komt heel duidelijk naar voren in de uitgangspunten van het BBM. Ze gaan ervan uit dat de bewoners zelf het beste weten wat goed is voor de wijk. Dit zou in de toekomst ook kunnen leiden tot een vergroting van de billijkheid. Een
gelijkwaardige partner worden hangt op dit moment af van het slagen van de opzet van het BBM: geld verdienen om te investeren in de wijk. Het hangt ook af van de samenwerking met de gemeente, die op dit moment nogal stroef verloopt. Binnen het BBM heerst het gevoel dat ze tegengewerkt worden en dat is niet bevorderlijk voor het functioneren van het bedrijf.
53 Billijkheid is vooral een dimensie die nog uitgebouwd moet worden. Doordat het BBM zich nog in de opstartfase bevindt, is het uitrollen van activiteiten en projecten over de wijk nog niet op gang
gekomen. Hierdoor wordt het moeilijk een oordeel te vellen over billijkheid, al kan wel gezegd worden dat de projecten en activiteiten die op kleine schaal al uitgevoerd worden, wel bijdragen aan billijkheid.