Beëindiging PIJ-maatregel

5.6.1 Formeel kader

In het wetboek van Strafrecht is opgenomen dat de minister van Justitie te allen tijde de PIJ-maatregel kan beëindigen, nadat hij advies heeft ingewonnen van de Raad voor de

Kinderbescherming (art. 77s, lid 8, Sr). In de praktijk wordt de PIJ-maatregel in de volgende situaties beëindigd:

- De termijn waarvoor de maatregel is opgelegd is verstreken en er is geen verlenging aangevraagd of de maximale termijn van de maatregel is verstreken;

- Op de verlengingszitting is door de rechter besloten niet te verlengen;

- Tussentijds op basis van de evaluatierapportage. In artikel 28, lid 4 onder f van de Rjj is opgenomen dat steeds wordt bezien of het verblijf in de inrichting nog wel vereist is als het behandelplan wordt geëvalueerd. Dit zijn momenten waarop de inrichting aanleiding kan zien om de Minister te verzoeken de PIJ-maatregel (voorwaardelijk) te beëindigen. Ook kan op dat moment worden besloten tot het aanvragen van proefverlof.

5.6.2 De cases

Op 1 juni 2010 is van precies de helft van de dertig jongeren de PIJ beëindigd. In Tabel 5.9 is te zien om welke jongeren gaat. In de dossiers is slechts van één jongere een eindrapportage terug

gevonden. Zoals in hoofdstuk 4 is uitgelegd, is uit de dossiers voor de meeste jongeren niet op te maken wat de maximale termijn van hun PIJ-maatregel is als er sprake is van een verlengbare PIJ (vier jaar of zes jaar). Uit de dossiers en de interviews is wel op te maken of bij beëindiging van de PIJ-maatregel de maximale termijn is verstreken.

Uit de dossiers is op te maken dat negen van de vijftien jongeren proefverlof hebben gehad. Voor acht van deze negen jongeren was het proefverlof ook de laatste fase van de PIJ-maatregel. Eén jongere heeft wel proefverlof gehad, maar het proefverlof is later ingetrokken. Uiteindelijk is deze jongere vanuit een gesloten groep uitgestroomd. Naast deze jongere zijn er nog zes jongeren die direct vanuit de inrichting zijn uitgestroomd. Hun PIJ is beëindigd zonder dat er een proefverlof heeft plaatsgevonden. Vijf van deze zes jongeren zijn vanuit een gesloten groep (waarvan één vanuit de ITA) uitgestroomd en één jongere vanuit een BBI.

De periode tussen de inverzekeringstelling en het moment dat de PIJ wordt beëindigd varieert van 27 tot 110 maanden (gemiddeld 55 maanden, dat is ruim 4,5 jaar). Bij vier jongeren neemt deze periode meer dan zes jaar in beslag. Redenen voor de lange duur bij sommige jongeren zijn per fase in de verschillende hoofdstukken besproken.

In de meeste gevallen was de maximale termijn van de PIJ-maatregel nog niet verstreken bij het beëindigen er van. In twee gevallen was dit wel het geval. Eén van deze jongere had een niet verlengbare PIJ (twee jaar). De andere jongere heeft de maximale termijn van zes jaar vol gemaakt. Van zeven jongeren is de PIJ beëindigd, omdat de door de rechter opgelegde termijn van verlenging was verstreken en de officier van justitie geen vordering tot een nieuwe verlenging had gedaan. Hoewel bij Uitstromer 12 de maximale termijn van zes jaar nog niet geheel was verstreken bij het beëindigen van de PIJ-maatregel, was dit op enkele maanden na wel het geval. In zes andere gevallen heeft de officier van justitie wel een verlenging gevorderd, maar is door de rechter besloten de PIJ-maatregel niet te verlengen. De afwegingen die hierbij een rol spelen zijn besproken in paragraaf 4.4 van het vorige hoofdstuk.

119 Tabel 5.9 Situatie rond beëindiging PIJ-maatregel

Casus ^Proefverlof gehad?

Indien van

toepassing: andere

uitstroomwijze Wijze beëindiging

Duur PIJ-traject in maanden (inverzekering-stelling tot einde PIJ)

Instromer 3 Nee Vanuit gesloten groep Beëindigd door rechter 27 Instromer 5 Nee Vanuit gesloten groep Beëindigd door rechter 34 Instromer 6 Nee ^{Vanuit gesloten groep} (ITA) Beëindigd door rechter 110

Instromer 16 Ja - Beëindigd door rechter 79

Uitstromer 1 Ja - Termijn PIJ verstreken 34

Uitstromer 2 Ja - Termijn PIJ verstreken 45

Uitstromer 3 Nee Vanuit gesloten groep Beëindigd door rechter 53 Uitstromer 6 Ja -

Maximale termijn

verstreken 32

Uitstromer 7 Ja - Beëindigd door rechter 36

Uitstromer 9 Ja - Termijn PIJ verstreken 54

Uitstromer 10 Nee Vanuit BBI Termijn PIJ verstreken 54 Uitstromer 11 Nee Vanuit gesloten groep

Maximale termijn

verstreken 87

Uitstromer 12 Ja* Vanuit gesloten groep Termijn PIJ verstreken 75

Uitstromer 13 Ja - Termijn PIJ verstreken 52

Uitstromer 14 Ja - Termijn PIJ verstreken 54

* Uitstromer 12 heeft wel proefverlof gehad, maar deze is vroegtijdig afgebroken. Vervolgens is de jongere vanuit de inrichting uitgestroomd.

In de interviews lichten de behandelcoördinatoren toe hoe de beëindiging verliep in de zes gevallen waarin wel een verlenging was gevorderd, maar de PIJ toch werd beëindigd door de rechter. In vier gevallen waren de jongeren nog niet met proefverlof en in twee gevallen werd tijdens het proefverlof om verlenging daarvan gevraagd.

Bij Uitstromer 6 was op de laatste verlengingszitting een jaar verlenging geëist conform het advies van de inrichting. De rechter heeft de PIJ niet verlengd. De behandelcoördinator van Instromer 6 kan zich deze uitspraak wel voorstellen. „De PIJ moet in het belang zijn van de ontwikkeling van de jongere en dat was bij deze jongere, vanwege zijn leeftijd, verhardheid en ongemotiveerdheid wel de vraag.‟

De rechter oordeelde over Instromer 3 dat proefverlof niet noodzakelijk was en beëindigde daarom de PIJ. Bij Uitstromer 3 speelde volgens de betreffende jongere de conclusie van de FORCA, namelijk dat de PIJ-maatregel hem niet verder zou helpen een doorslaggevende rol bij de beslissing van de rechter. Van Instromer 5 is vanwege de uitval van de jongere niet precies bekend hoe de beëindiging van zijn PIJ is verlopen.

Van de twee jongeren die al wel met proefverlof waren, is de PIJ van Instromer 16 beëindigd

ondanks het advies van de inrichting om het proefverlof te verlangen. Bij Uitstromer 7 adviseerde de inrichting de PIJ te beëindigen, terwijl de reclassering de maatregel wilde verlengen, om langer toezicht te kunnen houden. De rechter heeft meteen uitspraak gedaan en de PIJ niet verlengd.

Twee behandelcoördinatoren vertellen geen afsluitend gesprek met de jongere te hebben gehad. Er heeft bij deze jongeren wel een afsluitend gesprek plaatsgevonden, bij de een met de ITB-er en reclasseerder en bij de ander met zijn hulpverlener. Een derde behandelcoördinator heeft het afsluitende gesprek telefonisch gedaan. Van de meeste jongeren is deze informatie niet bekend, omdat ten tijde van de eerste interviewronde waarin de behandelcoördinatoren en ITB-ers zijn

120

geïnterviewd de PIJ van slechts enkele jongeren was beëindigd en deze informatie meestal niet in de dossiers terug te vinden was.

Uitstroom zonder proefverlof

Zeven jongeren zijn uitgestroomd zonder proefverlof. Eén van deze jongeren is wel in een eerdere fase op proefverlof geweest, maar nadat dit proefverlof is ingetrokken is de jongeren vanuit de inrichting zelf uitgestroomd. In twee van de zeven gevallen waren de jongeren niet gemotiveerd voor proefverlof. Twee jongeren wilden wel op proefverlof, maar door knelpunten bij de voorbereiding is het proefverlof uiteindelijk niet van de grond gekomen. Eén jongere is niet met proefverlof geweest, omdat er geen tijd meer was om het proefverlof vorm te geven vanwege een aantal overplaatsingen. Van een andere jongere is de PIJ beëindigd terwijl het proefverlof werd voorbereid. Van de zevende jongere is geen precieze reden bekend. Zijn PIJ is door de rechter beëindigd, terwijl de inrichting een verlenging van enkele maanden had geadviseerd. Aannemelijk is dat de inrichting een verlenging wilde om het proefverlof te kunnen realiseren.

De hierboven genoemde jongere, van wie het proefverlof is ingetrokken en niet opnieuw is opgestart, betreft één van de twee jongeren die niet (meer) gemotiveerd waren. Deze jongere is op zijn laatste PIJ-dag naar één van zijn ouders gegaan. De andere jongere betreft een ITA-klant. Uit het interview met zijn ITB-er blijkt dat hij in eerste instantie op proefverlof zou gaan. Het belangrijkste wat deze jongere wilde, was een woning en dat kon de reclassering niet voor hem regelen. Daardoor verdween zijn motivatie voor een proefverlof.

De knelpunten in de voorbereiding van het proefverlof van twee jongeren hadden in beide gevallen betrekking op het vinden van geschikte woonruimte. Een uitgebreidere toelichting is opgenomen in paragraaf 5.3 over de woonsituatie tijdens het proefverlof.

Uitstromer 3 vertelt zelf dat hij om verschillende redenen in de laatste fase van zijn PIJ meerdere keren is overgeplaatst. Uiteindelijk kwam hij op de FORCA terecht waar werd geconcludeerd dat de PIJ deze jongere niet verder zou helpen. Niet lang daarna is de PIJ beëindigd. Ook van Instromer 3 is het proefverlof komen te vervallen, omdat de rechter oordeelde dat de jongere zonder proefverlof terug naar huis kon.

121

Met vier van de zeven jongeren die zonder proefverlof zijn uitgestroomd heeft een interview plaatsgevonden nadat hun PIJ beëindigd was. Zij vertellen over de laatste fase van hun PIJ en waarom ze zonder proefverlof zijn uitgestroomd.

Uitstromer 11 vertelt dat hij van de wooninstantie zijn kamersleutel al had gekregen, maar dat zijn plaatsing een dag later werd ingetrokken. „Kennelijk kwamen ze er toen pas achter dat ik in die buurt het delict gepleegd had‟. De jongere is toen zelfstandig op kamers gaan wonen. Hij vond het vooral vervelend dat hij door de wooninstantie aan het lijntje werd gehouden, omdat de instantie volgens hem het traject bewust vertraagde.

Bij Uitstromer 3 was er volgens de jongere, nadat hij op de FORCA had gezeten, geen tijd meer voor het proefverlof. Hij vindt dat hij slecht is voorbereid op het leven na de PIJ-maatregel. Zo moest hij zelf zijn werk nog regelen toen hij eenmaal al buiten was. Uitstromer 12 heeft zichzelf proberen voor te bereiden, door „na te denken over hoe het is om naar buiten te gaan, naar een plek waar je zoveel ellende hebt gehad‟. Hij was niet meer gemotiveerd om opnieuw op proefverlof te gaan. Uitstromer 6 antwoordde op de vraag waarom hij niet met proefverlof was geweest dat er zoveel dingen fout waren gegaan, dat hij het zelf niet meer wist.

Er is één jongere die in het interview vertelt over de manier waarop zijn PIJ beëindigd werd,

Uitstromer 7. Door de reclasseerder werd een half jaar verlenging geëist. De jongere vertelt hier over: „De reclassering vond dat ik er nog niet klaar voor was. Het was op school één keer mis gegaan, maar dat was niet mijn schuld. Ik werd aangevallen en ik heb mezelf verdedigd. Misschien was dat de reden waarom ze vonden dat ik er nog niet klaar voor was, maar ik zou het niet weten, want mijn reclasseerder zei tegen mij dat hij voor beëindiging was.‟ De rechter oordeelde dat de PIJ van Uitstromer 7 direct beëindigd moest worden.