HOOFDSTUK 4 ARBO-ITEMS
4.2 B EDRIJFSRISICO ’ S
4.2.7 Arbo en verzuim
In de arbeidsomstandighedenwet wordt er gezegd24:
De werkgever voert, binnen het algemene arbeidsomstandighedenbeleid, een beleid met betrekking tot het ziekteverzuim van de werknemers.
Onderdeel van dit beleid is in ieder geval:
a. het zoveel mogelijk voorkomen of beperken van ziekte van werknemers;
b. het begeleiden van werknemers die door ziekte niet in staat zijn hun werk te verrichten.
Het is belangrijk dat medewerkers goed geïnformeerd zijn over wat er van hen verwacht wordt bij een ziekmelding en wat zij mogen verwachten van het bedrijf. Het beste is om deze afspraken vast te leggen in een verzuimreglement of een bedrijfsreglement. Verzuim kost een bedrijf geld. Door het verzuim binnen de organisatie te registreren en te
analyseren krijgt men er meer inzicht in het verzuim en hoe men dit kan verminderen of voorkomen. De oorzaken van verzuim en de relatie tussen verzuim en
arbeidsomstandigheden wordt hierdoor in beeld gebracht.
23 Arbeidsomstandighedenwet, Artikel 4 lid 2
24 Arbeidsomstandighedenwet, Artikel 4 lid 1
25 Hoofdstuk 5 Huidige situatie
Alvorens er overgegaan kan worden naar mogelijke oplossingen om de arbeids- omstandigheden te verbeteren, moet de huidige situatie in kaart worden gebracht.
Hiervoor is gebruik gemaakt van een ontworpen RIE checklist en een enquête onder de medewerkers. Met behulp van deze onderzoeksvormen is er duidelijkheid gecreëerd over de arbeidsomstandigheden en wat de voornaamste risicobronnen zijn voor de organisatie.
Allereerst zullen de mogelijke risicobronnen worden omschreven. Vervolgens zullen de resultaten uit het RIE onderzoek worden behandeld en de onderzoeksresultaten uit de enquête worden samengevat. Voor de duidelijkheid is de plattegrond van GSM-SHOP opgenomen in de bijlagen (zie bijlage 6: plattegrond).
5.1 Bedrijfsrisico’s
Naar aanleiding van het RIE zijn er een aantal risicobronnen voor GSM-SHOP naar voren gekomen. Risicobronnen onderscheiden we in veiligheid, gezondheid en welzijn, de aanwezige en mogelijke risico’s voor GSM-SHOP zullen hieronder opgesomd worden. De bedrijfsrisico’s die hier worden omschreven zijn gegevens die verkregen zijn middels observaties.
Gezondheid
Lichamelijk inspannend, rug-, arm- en schouderbelasting door tillen, verplaatsen, sjouwen met artikelen;
Repeterende bewegingen bij accessoires aanvullen en uitpakken;
Zware lasten tillen en duwen;
Hinder van tillen, sjouwen en regelmatig moeten bukken, trekken en boven de macht werken;
Eenzijdige handelingen, onvoldoende afwisseling van houding;
Klachten aan het bewegingsapparaat door voortdurend staan;
Ongunstige werkhouding waardoor last van bovenste extremiteit door ver reiken, bijv.
door achter een toonbank te staan;
Arm- en schouderbelasting door verplaatsen van artikelen, werken boven schouderhoogte;
Onjuiste inrichting van werkplekken en onjuist meubilair in de winkel of het magazijn of overige werkruimten;
Onvoldoende aandacht omstandigheden in magazijn;
Tocht;
Kou door achter een gekoelde toonbank te staan;
Te hoge of te late temperatuur Klimaat in de winkel is slecht geregeld, in de winter te koud en in de zomer erg warm;
Onjuiste eenzijdige werkhouding achter bureau en/of computer;
Te lang beeldschermwerk;
Vermoeidheid van de ogen, hoofdpijn, nekklachten;
Onvoldoende of te veel licht op de werkplekken;
Reflectie op beeldscherm of bureaublad;
Veiligheid
Sprake van criminaliteit, agressie van klanten;
Vallen, struikelen, uitglijden door natte gladde vloeren, niet opgeruimde looppaden, werkplekken;
Vallende voorwerpen in magazijn, slecht stapelen producten;
Onvoldoende orde en netheid: vallen, struikelen;
Ontbreken van arbobeleid en bedrijfshulpverlening (BHV);
26 Niet bekend met maatregelen en/of alarmering;
Te weinig ruimte en te smalle loop- en vluchtroutes;
Onvoldoende werkruimte.
Welzijn
Agressie en geweld op de werkvloer
Eenzijdige handelingen waardoor weinig arbeidssatisfactie Werkdruk: tijdsdruk, werktempo, werkhoeveelheid
Werkdruk door werktijd (avondopenstelling) Seksuele intimidatie (zowel collega’s als klanten) Het werk is geestelijk inspannend
Concentratieproblemen
Ontevredenheid over werkorganisatie en leiding
Er heerst af en toe werkdruk, dit kan vertaald worden naar tijdsdruk, werktempo, werkhoeveelheid;
Het werk is geestelijk inspannend, men moet immers verantwoordelijkheden dragen over het goed functioneren van het hoofdproces;
Er is vaak een structureel tekort aan personeel;
Er is op dit moment onvoldoende interne communicatie;
Men heeft te maken met onduidelijke werkverdeling, waardoor het een onverwachte situatie tot gevolg heeft;
Storende afwezigheid van anderen en ook storende prestaties van anderen Selectie personeel is matig;
Arbeidsconflicten op de werkvloer.
5.2 Risico Inventarisatie & Evaluatie
Middels een ontworpen RIE checklist, zijn de verschillende risicobronnen binnen GSM-SHOP in kaart gebracht. Met de checklist worden de arbeidsomstandigheden binnen de organisatie geïnventariseerd en geëvalueerd. Met deze RIE is er onderzoek gedaan of het werk in GSM-SHOP gevaren kan opleveren of schade kan veroorzaken aan de
gezondheid en welzijn van de medewerkers en/of de klanten. Het resultaat is een overzicht met knelpunten die zich voordoen in het bedrijf. De resultaten uit het risico inventarisatie zullen in deze paragraaf worden behandeld (voor de RIE checklist zie bijlage 7: RIE).
5.2.1 Het gebouw
Voor het gebouw gelden de volgende richtlijnen, zoals vermeld in het arbobesluit:
Pauzeruimte
Gelokaliseerd in het bedrijf en makkelijk toegankelijk;
Geen hinder door stof, vuil, stank en lawaai;
Voldoende ruimte, 1 m2 per persoon;
Voorzien van tafel en stoelen;
Voldoende geventileerd;
Niet-rokers beschermd tegen hinder van tabaksrook;
Faciliteiten voor het bereiden van maaltijden.
Sanitaire voorzieningen:
Bij minder dan 10 medewerkers één toilet;
Bij 10 of meer medewerkers voor mannen en vrouwen gescheiden toiletten;
De toiletten dienen schoon te zijn en geventileerd te zijn;
Toiletten voorzien van handenwasgelegenheden.
27
Het bedrijfsgebouw en alles wat zich daar omheen en daarbinnen bevindt, is van vitaal belang voor het functioneren van het bedrijf. Het is niet meer dan logisch dat er
verschillende maatregelen genomen moet worden om dit belang te beschermen tegen allerlei gevaren zoals brand, storm, inbraak enz.
Alle werkruimtes in het gebouw worden wel onderhouden en schoongemaakt, maar dit gebeurd nog niet optimaal. Snoeren en kabels worden niet netjes weggewerkt. Er zijn losse kabels wat kan leiden tot val- of struikelgevaar. Daarnaast is de kans op
beschadigingen aan de kabels groot, want dit kan uiteindelijk leiden tot kortsluiting of zelfs brand.
Binnen de organisatie is er geen bepaalde ruimte waar men persoonlijke eigendommen veilig kan opbergen. Er zijn wel sanitaire voorzieningen aanwezig, maar niet volgens de richtlijnen. Er is namelijk één toilet zonder ventilatie aanwezig. Volgens de richtlijnen moet er bij 10 of meer medewerkers voor mannen en vrouwen gescheiden toiletten zijn.
Aangezien binnen de GSM-SHOP 33 werknemers in dienst zijn, zou er gescheiden toiletten aanwezig moeten zijn.
De werkruimten zijn rookvrij gemaakt, maar er zijn geen speciale rookruimtes gecreëerd.
Binnen het gebouw is er aparte pauzeruimte aanwezig, maar nog niet verbouwd tot een veilige en comfortabele ruimte. Deze ruimte is voorzien van een wasbak, diverse apparatuur, twee stoelen en een tafel. In deze ruimte kan men ook eten voorbereiden, maar dit gebeurd zelden. Er staan 2 stoelen, waardoor er niet voldoende zitgelegenheid is voor de medewerkers. In deze pauzeruimte wordt er ook gerookt, maar er is geen
ventilatie aanwezig. Dit veroorzaakt veel irritaties bij niet-rokers.
Op dit moment is men bezig voorbereidingen te treffen om de pauzeruimte om te bouwen tot een kantine. De verbouwing zal door een externe gedaan worden.
5.2.2 Bedrijfsactiviteiten
Het komt steeds vaker voor dat werknemers te maken krijgen met agressie en geweld vanuit het publiek. Agressie en geweld komen voornamelijk voor waneer er direct contact is met publiek. Wanneer er telkens een vorm van agressiviteit of
gewelddadigheid voorkomt op de werkvloer, kan dit vooral erg demotiverend zijn voor het personeel. Wat uiteindelijk kan leiden tot verzuim. Het bestrijden van agressie en geweld is daarom een belangrijk onderdeel van een goed arbobeleid.
Het kan voorkomen dat klanten erg agressie en gewelddadig worden naar het personeel. De voornaamste risico’s in de winkel zijn fysiek geweld, diefstal en in het ergste geval een overval. Het is essentieel dat in samenwerking met de medewerkers enerzijds afspraken gemaakt worden over wat men kan doen om de kans te verkleinen en anderzijds over hoe te handelen in voorkomende situaties. Binnen GSM-SHOP zijn er nog geen concrete afspraken en maatregelen gemaakt rondom agressie en criminaliteit onder de klanten. Dit is echter wel wettelijk verplicht door de Arbowet.
Het overzicht in de winkel is wel goed, men kan zowel het personeel als de klanten goed in de gaten houden.
Voor beeldschermwerk moet de apparatuur en meubilair minimaal voldoen aan een aantal richtlijnen zoals vermeld staat in §4.2.2 van dit verslag.
Er wordt binnen GSM-SHOP meer dan 2 uur per dag kantoor of beeldschermwerk verricht door de medewerkers, hiervoor gelden speciale richtlijnen voor het meubilair en inrichting. Voor het voorkomen van eenzijdige lichamelijke belasting (RSI) is pauzeren voor de werknemers van GSM-SHOP een mogelijkheid. Het personeel heeft deze handelingen zelf in de hand en krijgen ook zelf de mogelijkheid om het werk neer te leggen of andere werkzaamheden te verrichten.
28
De gebruikers van beeldschermen verschillen onderling van lichaamsmetingen, waardoor het vereist is om verstelbaar meubilair aan te schaffen.
Het benodigde vloeroppervlak is mede afhankelijk van het benodigde meubilair. Voor een standaard werkplek bestaande uit een bureau een kast en een ladeblok is een minimum vloeroppervlakte van 8 m2 per persoon vereist.
De medewerkers beschikken over een bureau, bureaustoel en kasten. Aan een werktafel zijn een aantal vereisten verbonden, het bovenblad moet geheel vlak en in hoogte verstelbaar zijn. De vrije beenruimte moet tenminste 65 cm diep en 60 cm breed zijn. Zowel de stoel als de werktafel voldoen aan deze eisen bovendien zijn ze goed verstelbaar in hoogte.
Echter het personeel is niet goed geïnstrueerd over een goede werkhouding en beeldschermopstelling. Dit houdt in dat het personeel wel op de hoogte is van de verstelbaarheid van de tafels, maar zelf niet controleren of de hoogte goed is.
5.2.3 Bedrijfshulpverlening
Onder adequate bedrijfshulpverlening wordt verstaan dat de bedrijfshulpverleners de volgende taken hebben:
Verlenen van eerste hulp bij ongevallen;
Moeten kunnen omgaan met blusmiddelen;
De werknemers instructie geven hoe te handelen in geval van nood;
Communiceren met externe hulpverleners zoals brandweer, ambulancedienst en politie.
Preventieve taken, zoals het inspecteren van nooduitgangen.
In het Arbo-besluit is het minimum aantal BHV-ers dat in het bedrijf aanwezig moet zijn als volgt vastgesteld:
Bij 0-50 aanwezigen: 1 BHV-er
Bij minder dan 250 aanwezigen: 1 BHV-er per 50 aanwezigen Bij meer dan 250 aanwezigen: minimaal 5 BHV-ers
Als er slechts 1 persoon aanwezig is, moet deze beschikken over doeltreffende middelen om zich bij een ongeval of brand in veiligheid te stellen.
Het is erg belangrijk voor een onderneming om een goed georganiseerde bedrijfs-hulpverlening te hebben. De bedrijfsbedrijfs-hulpverlening moet snel en effectief optreden vanaf het moment dat zich een ongeval of brand voordoet. Het blijkt dat er binnen de GSM-SHOP geen enkele vorm van bedrijfshulpverlening of noodplan aanwezig is, waardoor er ook geen schriftelijk plan opgesteld is voor de organisatie. Werknemers weten niet wat er gedaan moet worden bij brand of een calamiteit.
Hoewel er maar twee uitgangen zijn is in het bedrijf de vluchtwegen niet duidelijk aangegeven. Er is een brandslang aanwezig om een beginnende brand te bestrijden, echter is dit niet bekend bij de werknemers. Voor de brandslang is namelijk een kapstok geplaatst, medewerkers zijn niet op de hoogte van deze brandslang.
Daarnaast zijn er geen persoonlijk beschermingsmiddelen ter beschikking en bovendien ook geen EHBO-voorzieningen.
Binnen de organisatie is er dus nog geen enkele vorm van bedrijfshulpverlening aanwezig.
29 5.2.4 Werkinhoud en werkbeleving
Om het werk makkelijker en aangenamer te maken heeft het Arbowet het volgende vermeld25:
Indien een bedrijf of een inrichting uit afdelingen bestaat die als een werkeenheid kunnen worden beschouwd, moet in elk van die afdelingen, voor zover de
arbeidsomstandigheden dat vereisen, regelmatig overleg worden gepleegd tussen degene die met de leiding van die afdeling is belast en de in die afdeling werkzame personen. Het overleg mag ook plaatsvinden met personen die daartoe door de betrokken werknemers uit hun midden worden gekozen.
GSM-SHOP heeft om de twee weken een personeelsvergadering, deze is georganiseerd voor het winkelpersoneel (fulltimers). In dit overleg worden de dagelijkse werkzaamheden, acties en nieuwe producten behandeld. Deze vergadering heeft als functie dat er
voorlichting en instructies worden gegeven om het werk makkelijker te maken.
De notulen van deze vergadering worden gearchiveerd in het daarvoor bestemde archiefmap.
Het kantoorpersoneel wordt altijd in de gelegenheid gesteld om het werk te bespreken met de leidinggevende. Echter is er geen werkoverleg voor al het kantoorpersoneel bijeen. Aan het einde van het jaar worden er geen functionerings- en
beoordelingsgesprekken gehouden.
Om te achterhalen hoe de medewerkers de arbeid individueel ervaren, is er een
schriftelijke enquête gehouden onder de medewerkers. De resultaten van deze enquête zal in de volgende paragraaf worden uitgewerkt.
5.2.5 Ongewenst gedrag
De Arbowet schrijft voor dat werkgevers maatregelen moeten nemen tegen agressie en geweld, zodat werknemers beter voorbereid zijn op bedreigende situaties. Er dient tevens maatregelen genomen te worden, waardoor werknemers zo veilig mogelijk kunnen werken.
GSM-SHOP heeft geen afspraken gemaakt over interne ongewenste gedragingen.
Ongewenst gedrag gaat over (seksuele) intimidatie, pesten, agressie en geweld,
discriminatie, diefstal en gebruik van alcohol en drugs. Het is daarom heel erg belangrijk dat hier met elkaar goede afspraken over worden gemaakt.
Wanneer deze afspraken c.q. maatregelen worden getroffen, moeten de medewerkers hierover kennis worden gegeven.
Binnen de GSM-SHOP is er nog geen vertrouwenspersoon aangewezen.
5.2.6 Werk- en rusttijden
De werktijden en pauzetijden worden conform de Arbeidstijdenwet geregeld. De
gegevens op het gebied van werk- en rusttijden zijn opgenomen in het CAO. Op dit punt hoeft er geen veranderingen te komen.
5.2.7 Arbo en verzuim
Sinds 2002 is de Wet Verbetering Poortwachter in werking getreden. Dit houdt in dat een aantal maatregelen genomen moet worden die tot doel hebben een uitgevallen
werknemer eerder en effectiever te begeleiden naar het eigen werk. Werkgever en
25 Arbeidsomstandighedenwet, H3: Artikel 13
30
werknemer zijn samen verantwoordelijk voor de uitvoering van het traject richting herstel.
Nog belangrijker is natuurlijk dat de kans van het uitvallen van werknemers zo laag mogelijk moet worden gehouden.
Er zijn geen goede afspraken gemaakt met het personeel op het gebied van ziekte en verzuim. Het personeel is zich ervan bewust dat hij of zij zich moet ziek melden uiterlijk een uur voor openingstijd. Het is belangrijk dat medewerkers goed geïnformeerd zijn over wat er van hen verwacht wordt bij een ziekmelding en wat zij mogen verwachten van het bedrijf. Naast duidelijkheid over hoe er intern met verzuim omgegaan moet worden, is het ook raadzaam om de medewerkers te informeren over de werkzaamheden van de Arbodienstdienst rondom verzuim.
Verzuim kost het bedrijf geld en het blijft veel kosten met zich meebrengen wanneer men hier geen maatregelen tegen treft. Het verzuim wordt binnen de organisatie wel
geregistreerd, maar de gegevens worden niet geanalyseerd. Dit zou wel moeten omdat er hierdoor de verzuimgegevens geanalyseerd kunnen worden. Uit deze analyse kan dan misschien een beeld worden gevormd van het verzuimpercentage per periode en de oorzaak van de ziekte.