Hoe heeft de AOb gereageerd op PO in actie?

In december 2017 kondigde actiegroep ‘PO in actie’ haar plannen aan om als vakbond verder te gaan. PO in actie heeft op dat moment ruim vijfenveertigduizend leden op het sociale-

mediaplatform Facebook (Bolle, 2017) en doet derhalve mee als serieuze uitdager in de belangenbehartiging van leraren. Onder andere op de website van de traditionele

belangenbehartigende lerarenvakbond AOb wordt de kersverse vakbond ‘welkom geheten’. “Het is in het traject dat de club doorliep een logische stap. Dus we heten Jan van de Ven en Thijs Roovers (voormannen PO in actie) van harte welkom in de polder,” aldus AOb-voorzitter

Liesbeth Verheggen (“AOb verwelkomt nieuwe vakbond PO in Actie”, 2017). Het verwelkomen van PO in actie past bij de wijze waarop de AOb – sinds de sterke groei van PO in actie – op haar uitdager reageert: uitnodigend.

Nog voor de aankondiging van de plannen om als vakbond verder te gaan, bestond er al een overeenkomst om samen op 12 december (2017) een landelijke staking te organiseren. Daarnaast

48 spraken de AOb en PO in actie af om samen aan de cao-tafel plaats te nemen (“AOb verwelkomt nieuwe vakbond PO in Actie”, 2017). Uit de wijze waarop de AOb reageert, kan worden

opgemaakt dat de traditionele speler heeft ingezet op het intensiveren van de samenwerking, een samenwerking die begin 2017 is bekrachtigd door het PO-front (het samenwerkingsverband tussen schoolbesturen, vakbonden en ook PO in actie) op te richten.

Aanleiding voor de AOb om al kort na de oprichting van PO in actie coöperatief te reageren was de grote belangstelling voor de uitdager, zowel op sociale als in de reguliere media. PO in actie ontwikkelde zich in een zeer korte periode tot serieuze uitdager waar de traditionele organisatie moeilijk omheen kon. Daar komt bij dat PO in actie in grote lijnen dezelfde doelen nastreefde als de AOb: een ‘eerlijk’ salaris en een lagere werkdruk (“Manifest PO in actie”, 2019). Actief samenwerken was om die redenen de meest rationele keuze voor de AOb in het licht van de meer algemenere doelen van de traditionele organisatie: het draagvlak vergroten voor de belangen van haar achterban.

Aan het samenwerkingsverband in de vorm van het PO-front kwam anderhalf jaar later echter een einde, nadat het kabinet ongeveer zevenhonderd miljoen euro had vrijgemaakt om salarissen te verhogen en de werkdruk te verlagen (POraad.nl, 25 september 2018). “De partijen blijven actievoeren maar zullen zich daarbij nu vooral op de wensen van hun specifieke achterban richten.” (Nationale Onderwijsgids, 2018). In de analyse valt op dat in de periode na het uiteenvallen van het PO-front, de AOb haar uitdager langzamerhand weer negeerde. De focus kwam meer te liggen bij de wensen van de eigen achterban en van concrete samenwerking met PO in actie is na het PO-front geen sprake meer geweest. De belangrijkste reden hiervoor was de aankondiging van PO in actie dat zij haar werk als vakbond neer zou gaan leggen (van Galen, 2018). Samenwerking was daarom niet langer de meest rationele keuze in het licht van de eerder benoemde algemene doelstellingen van de AOb. Het draagvlak zou immers door samenwerking niet vergroot kunnen worden en bovendien had het kabinet al toezeggingen gedaan.

Het bovenstaande geeft weinig aanleiding om te denken dat PO in actie überhaupt nog actief was als uitdager in de belangenbehartiging van de leraren. Dit veranderde toen PO in actie zich begin november afkeerde van de ‘onderwijsdeal’ die de ‘onderwijspolder’ met de regering sloot. “Uit een poll op de Facebookpagina van lerarengroep PO in Actie blijkt hoe massaal het protest van leerkrachten is tegen het akkoord dat er sinds gisteravond ligt. Bijna tienduizend leraren hebben

49 sinds gisterochtend kwart voor twaalf hun ‘veto’ uitgesproken. Dit akkoord is niet óns akkoord” (van Gaalen, 2019). De AOb werd niet gespaard in het commentaar van PO in actie, waarbij werd gesteld dat “…het vertrouwen in de Algemene Onderwijsbond (AOb) een fikse deuk heeft opgelopen. Ruim een jaar geleden hebben we ons teruggetrokken uit de onderwijspolder, omdat we beweging zagen bij de AOb om terug te keren naar de roots: het klaslokaal in plaats van de overlegtafel. Wij hadden hoop en vertrouwen in dit proces” (van Gaalen, 2019). Opvallend is dat de AOb in de reactie op deze ontwikkelingen nauwelijks ingaat op de verwijten van PO in actie en enkel de leden probeert gerust te stellen. Sterker nog, in de officiële reactie van AOb-

voorzitter Verheggen werd PO in actie niet één keer genoemd (“‘460 miljoen meteen inzetten voor betere omstandigheden op de scholen’”, 2019). Ondanks de sneer van PO in actie bleef de AOb rustig en probeerde het haar leden uit te leggen waarom een deal beter is dan no deal. Kortom, de traditionele speler blijft passief niet-coöperatief (negerend) reageren op haar uitdager.

De conclusie is dat de AOb zich nadat PO in actie is gestopt als vakbond niet meer uitgedaagd heeft gevoeld. Daar komt bij dat na het uiteenvallen van het PO-front de focus primair op de wensen van de eigen achterban lag. Samenwerking was immers niet langer de meest rationele keuze in het licht van de meer algemene doelen van de traditionele organisatie.

4.2.1 Schematisch overzicht van de analysepunten, reactietypen en bijbehorende

toelichting.

Tabel 7. Schematisch overzicht van de analysepunten, reactietypen en bijbehorende toelichting.

Analysepunt Reactietype Toelichting

‘PO in actie’ is op 28 februari 2017 gestart en telt al snel (4 maart) meer dan 11.000 leden op Facebook.

Het PO-front wordt begin 2017 opgericht. AOb en PO in actie maken beide

Actief coöperatief (uitnodigend)

Inzet op intensieve samenwerking met de uitdager in vast samenwerkingsverband (tabel 4).

50

deel uit van het

samenwerkingsverband. Overeenkomst (PO-front) AOb en PO in actie om landelijk te staken (12 december). Actief coöperatief (uitnodigend)

Inzet op intensieve samenwerking met uitdager in vast samenwerkingsverband (tabel 4).

Afspraak om samen na de staking aan de cao-tafel plaats te nemen (AOb.nl, 7 december 2017).

PO in actie kondigt plannen aan om als vakbond verder te gaan (december 2017). AOb verwelkomt de nieuwe vakbond in de polder.

Actief coöperatief (uitnodigend)

Er was al sprake van een concreet samenwerkingsverband.

“Het is in het traject dat de club doorliep een logische stap. Dus we heten Jan van de Ven en Thijs Roovers (voormannen PO in actie) van harte welkom in de polder,” aldus AOb-voorzitter Liesbeth Verheggen (AOb.nl, 7 december 2017).

Aan het

samenwerkingsverband in de vorm van het PO-front komt anderhalf jaar later een einde.

Passief niet-coöperatief (negerend)

Niet bezighouden met de uitdager, nadruk op de eigen achterban. De samenwerking wordt niet nadrukkelijk afgewezen, maar er wordt ook geen toenadering tot

concrete samenwerking gezocht (tabel 4). PO in actie keert zich

begin november 2019 af van de ‘onderwijsdeal’ en deelt publiek een sneer uit aan de AOb.

Passief niet-coöperatief (negerend)

Niet bezighouden met de uitdager, nadruk op de eigen achterban. De samenwerking wordt niet nadrukkelijk afgewezen, maar er wordt ook geen toenadering tot

concrete samenwerking gezocht (tabel 4). In de officiële reactie van AOb-voorzitter Verheggen wordt PO in actie niet één keer genoemd (AOb.nl, 2 november 2019).

51