Wat houdt Creatieve Actie Methodologie in13? Lewin (1948) karakteriseerde zijn onderzoek als “research for social management or social engineering”. Deze gedachte ligt ook ten grondslag aan Creatieve Actie Methodologie. Het is een “methodologie” die tot doel heeft om onderzoekers aan te zetten tot het bedenken van (innovatieve) oplossingen voor praktische problemen; hierbij wordt uitgegaan van het idee dat we de werkelijkheid niet objectief waarnemen; dat we hiervan een constructie leren maken in ons hoofd; dat deze constructie afhankelijk is van de context; dat we min of meer “vast komen te zitten” in onze eigen constructies; dat er vraagtekens zijn over de toetsbaarheid van een theorie; maar dat we in elk kunnen nagaan “hoe in onze beleving de werkelijk eruit ziet” èn “wat in onze beleving de gevolg
a
a. Creatieve Actie Methodologie = creatief
In Creatieve Actie Methodologie streeft de onderzoeker ernaar om de werkelijkheid zo divers mogelijk te beschrijven; om zo divers mogelijke werelden in kaart te breng
b
“Het is een feit dat vliegtuigen het veiligste vervoermiddel zijn, o d
Is het mogelijk om anders tegen deze waarneming aan te kijken (dialectiek) en het daarmee een andere betekenis te geven
13 Als voorbeeld is in bijlage 3 een artikel opgenomen dat is geschreven door een studente en waarin te werk is gegaan volgens de Creatieve Actie Methodologie die in dit hoofdstuk wordt beschreven. Het artikel is geschreven door een student van de Professional University of Leisure and Transport Studies (NHTV), te Breda, Nederland. De student heeft het artikel geschreven t.b.v. de bachelor-thesis. Andere voorbeelden van deze werkwijze zijn te vinden het boek Creative Action Methodology (Delnooz, 2006).
(hermeneutiek)? Dat is mogelijk door gebruik te maken van onze creativiteit. Zo valt te bedenken dat als er wordt gekeken naar de tijd die mensen doorbrengen in vliegtuigen, in vergelijking met andere vervoermiddelen, het vliegtuig waarschijnlijk het meest gevaarlijke vervoermiddel is. Als op die manier naar vliegen wordt gekeken, dan is het plotsklaps een levensgevaarlijk vervoermiddel geworden en krijgt het
en andere betekenis in de ogen van mensen. Een ander voorbeeld:
indexamen zeer gering is in vergelijking met et landelijke gemiddelde”.
of in staat is om gelukkig te worden in het leven; of …
leerlingen zakt voor het ndexamen? Of wordt de norm iets anders?
e
“Onze middelbare school is van hoge kwaliteit, omdat het percentage mensen dat zakt voor het e
h
Ook deze waarneming krijgt een andere betekenis door gebruik te maken van creativiteit. Staat kwaliteit bijvoorbeeld gelijk aan het percentage leerlingen dat met succes een vervolgopleiding afrondt; of zelfstandig kan functioneren;
??
In deze voorbeelden wordt gestreefd naar dialectiek: het zoeken naar het tegendeel en daardoor de discussie aangaan over de betekenis van waarnemingen (zoals cijfers over het aantal dodelijke ongevallen; het percentage leerlingen dat slaagt voor het eindexamen). Als dit streven lukt, dan roept het een normatieve discussie op. Het roept namelijk de vraag op welke betekenis de voorkeur heeft. Blijft de norm bestaan dat een vliegtuig veilig is? Of wordt de norm dat een vliegtuig gevaarlijk is? Blijft de norm bestaan dat er kwalitatief goed onderwijs wordt gegeven als slechts een klein percentage van de
ei
Wat impliceert het streven naar dialectiek? Het impliceert dat de onderzoeker creatief genoeg moet zijn om de betekenis van waarnemingen in een ander daglicht te plaatsen en om op die wijze meerdere werelden te construeren. De keuze voor één definitie werkt eenzijdigheid in de hand. De gekozen definitie kan namelijk een eigen leven gaan leiden als in alle rapporten deze zelfde manier van meten wordt gebruikt. Daarmee wordt bijvoorbeeld de boodschap uitgedragen
“veiligheid is het aantal ongelukken in vergelijking met andere vervoersmiddelen” en “de kwaliteit is het aantal studenten dat slaagt voor het eindexamen”. Er is sprake van één “social construction of reality”
erger e.a., 1966).
op de erkelijkheid te hebben (‘t Hart e.a., 1998; Verschuren, 2000).
t theorie die de werkelijkheid construeert, maar haar niet presenteert.
(B
Bij het streven om de werkelijkheid op meerdere manieren te beschrijven kan de onderzoeker gebruik maken van de eigen creativiteit, maar er kan ook gebruik worden gemaakt van bestaande bronnen. Zo kan de onderzoeker bijvoorbeeld te rade gaan bij de onderzochten; bij journalisten; of de literatuur om een waarneming te problematiseren. Zo blijkt bijvoorbeeld tijdens de eerste fase van de interventie-cyclus dat de diverse partijen (bronnen) dikwijls een verschillende visie
w
b. Creatieve Actie Methodologie = creatief + toetsend
Binnen Creatieve Actie Methodologie wordt uitgegaan van de gedachte dat we in ons hoofd een constructie van de werkelijkheid maken en dat we dit proberen te verwoorden met behulp van de taal. De term auto is bijvoorbeeld een taalkundige weergave van een theoretische constructie. Het is een term die weliswaar naar onze beleving van de werkelijkheid verwijst, maar die het niet representeert (Rorty, 1967; Goodman, 1988). Onze taal is met andere woorden een onderdeel van onze cultuur en dat is ook een soor
re
Binnen Creatieve Actie Methodologie wordt met behulp van theorie (de taal) gezocht naar wetmatigheden op handelingsniveau. Daarbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan acties om straatkinderen te scholen of aan een belastinghervorming. Als een dergelijke actie in verschillende situaties tot hetzelfde resultaat leidt, dan is er sprake van een subjectieve objectiverende wetmatigheid. Ze is subjectief, omdat ze is gebaseerd op
waarneming. Ze is objectiverend, omdat de actie in onze beleving telkens tot hetzelfde resultaat leidt14.
Daarbij wordt de theorie ingezet als een creatief instrument. Een theoretische uitspraak (bijvoorbeeld: de kleur rood roept agressie op) leidt namelijk door creatief na te denken tot mogelijke acties (bijvoorbeeld: het dragen van rode kleren wordt verboden tijdens voetbalwedstrijden). Als vervolgens blijkt dat deze acties in onze beleving succesvol zijn (er breken geen vechtpartijen meer uit), dan wordt daardoor wellicht niet de achterliggende theorie bevestigd, maar wel het resultaat van de actie. Een theorie kan met andere woorden misschien niet direct worden getoetst, maar het is een zeer krachtig reatief hulpmiddel voor het bedenken van mogelijke acties, waarvan kan
orden nagegaan of ze een wetmatig karakter hebben.
aalde actie”. De onderstaande fasen (die elkaar overigens iet strikt chronologisch in de tijd opvolgen) kunnen worden nderscheiden: