lp o INSPECTIE het ONDERWIJS DEFINITIEF RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ DE MONTESSORISCHOOL EMMEN

lp o I N S P E C T I E

het O N D E R W I J S

DEFINITIEF RAPPORT VAN BEVINDINGEN

ONDERZOEK BIJ DE MONTESSORISCHOOL EMMEN

School: Montessorischool Emmen Plaats: Emmen

BRIN-nummer: 24ED

Onderzoek uitgevoerd op: 16 september 2 0 0 8 Conceptrapport verzonden op: 18 november 2 0 0 8 Rapport vastgesteld te Groningen op: 5 januari 2 0 0 9

Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.

9 o

I N S P E C T I E

het O N D E R W I J S

9 o I N S P E C T I E

het O N D E R W I J S

1 . ONDERZOEK

Onderzoek

De inspectie heeft op 16 september 2008 een onderzoek uitgevoerd op de Montessorischool Emmen om na t e gaan of er sprake is van tekortkomingen in de naleving van wet- en

regelgeving en van de kwaliteit van het onderwijs.

Aanleiding

Op 24 juni 2 0 0 8 heeft de inspectie dit met het bevoegd gezag besproken. Uit dit gesprek en uit de beschikbare informatie konden het bevoegd gezag en de inspectie niet eenduidig vaststellen of deze tekortkomingen al dan niet aanwezig zijn. De inspectie heeft daarom besloten een onderzoek uit te voeren.

Bovendien bleek in een eerder onderzoek uitgevoerd op 14 en 16 maart 2006 sprake te zijn van zwak onderwijs. In het kader van het geïntensiveerde toezicht is dit een heronderzoek naar de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs.

Onderzoeksmethode

Deze rapportage is gebaseerd op:

Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn.

Onderzoek op locatie, waarbij

o schooldocumenten zijn bestudeerd;

o de onderwijspraktijk is geobserveerd;

o gesprekken met de directie, met de zorgcoördinator en met leraren zijn gehouden.

Toezichtkader

Het onderzoek is uitgevoerd op basis van het huidige toezichtkader en bijbehorende normeringen. Documentatie hierover is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl.

Naast deze kwaliteitsaspecten heeft de inspectie tevens een aantal wettelijke aspecten onderzocht.

Opbouw rapport

In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek. Bij vastgestelde tekortkomingen is tevens de onderbouwing van deze beoordelingen opgenomen.

In hoofdstuk 3 volgt de conclusie uit het onderzoek en het vervolg van het toezicht, in de vorm van het toezichtarrangement.

9 o I N S P E C T I E

h e t O N D E R W I J S

I N S P E C T I E

h e t O N D E R W I J S

2. BEVINDINGEN

Naleving

De inspectie heeft onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van wettelijke voorschriften over onderstaande onderwerpen1.

Schoolplan in art. 16, lid 1 en 3 WPO Schoolgids in art. 1 6 , lid 2 en 3 WPO Onderwijstijd in art. 8, lid 7, onder b WPO Zorgplan in art. 19, lid 1 en 3 WPO

Wel aanwezig Wel aanwezig Voldaan aan naleving Wel aanwezig

Kwaliteit

Legenda:

In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en t o t welke bevindingen dit heeft geleid. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de indicator bijdraagt aan de kwaliteit van het onderwijs:

1. draagt niet of nauwelijks bij;

2. draagt onvoldoende bij;

3. draagt voldoende bij;

4. draagt in hoge mate bij

5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten)

Oordelen op indicatoren Resultaten

12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht.

Ontwikkeling van leerlingen

13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht.

13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden.

13.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar.

1 Deze onderwerpen gelden voor het school c.q. cursusjaar 2008-2009. De inspectie stelt jaarlijks de onderwerpen vast.

I N S P E C T I E

h e t O N D E R W U S

Kwaliteitszorg

1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie.

1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten.

1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. • 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. • 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. • 1.6 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de #

gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs.

1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. • 1.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op

bevordering van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het #

overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving.

Vnnrwiurdr n kwaliteit" ?org

1 2 T

2.1 De schoolleiding stuurt de kwaliteitszorg aan. • 2.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen zoals _

geformuleerd in het schoolplan.

2.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. • 2.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen,

ouders/verzorgers en bestuur betrokken.

Leerstofaanbod

1 2 3 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en ' wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen.

3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde

worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van • leerjaar 8.

3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op eikaar aan. • 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn

afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen.

3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een

leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de * onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand.

n,d

1 ? 3

4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. • 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij

Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van • leerlingen.

P44d.icjiK|iM h rMiidrli-n

I 7 T

5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met _ elkaar omgaan.

Didactisch handelen

1 2 3

0 o I N S P E C T I E

h e t O N D E R W Ü S

Afstemming

1 2 3 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. •

7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ^ ontwikkeling tussen de leerlingen.

Actieve en zelfstandige rol leerlingen

1 2 3

8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. • 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun 9

eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau.

Boqpleicling

1 2 3 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en

procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de • leerlingen.

Zorg

11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen.

11.3 De school voert de zorg planmatig uit.

11.4 De school gaat de effecten van de zorg na.

Onderbouwing

Algemeen beeld

Na het vorige kwaliteitsonderzoek uit 2 0 0 6 , waarbij de inspectie een ongunstige

ontwikkeling van de leerresultaten en knelpunten in het onderwijsleerproces constateerde, heeft de school onvoldoende effectieve maatregelen genomen ter verbetering. Nu beoordeelt de inspectie de kwaliteit van het onderwijs op de Montessorischool Emmen als zeer zwak.

Die constatering vloeit voort uit het feit dat de eind- en tussenopbrengsten onvoldoende zijn.

Daarnaast zijn in het onderwijsleerproces meer normindicatoren onvoldoende beoordeeld dan destijds.

De gesignaleerde tekortkomingen in het onderwijsleerproces bieden een mogelijke verklaring voor de tegenvallende opbrengsten. In de eerste plaats is het aanbod, evenals in 2 0 0 6 , niet dekkend voor de kerndoelen en w o r d t leerstof aan te weinig leerlingen aangeboden t o t en met het niveau van groep 8. Ten tweede laat het kwaliteitsprofiel zien dat knelpunten in het didactisch handelen zijn toegenomen. Belangrijk daarin zijn de weinig taakgerichte werksfeer en onvoldoende effectieve uitleg. Ten derde zijn de hiaten in het bieden van extra zorg onvoldoende verbeterd. Wezenlijk daarin is dat de analyse van leerproblemen en de planmatige uitvoering van hulp te kort schiet.

Ook legt de inspectie een relatie tussen het minder gunstige kwaliteitsprofiel en de context van de school. In april 2008 zijn de uitkomsten van een onderzoek naar de werkdrukbeleving bekend geworden. Daarin is sprake van een sterke ervaren werkdruk in combinatie met een matige professionele teamcultuur en een gebrekkige aansturing van de school.

I N S P E C T I E

het O N D E R W I J S

De inspectie constateert in het verlengde hiervan dat de kwaliteitszorg zich niet naar

verwachting heeft ontwikkeld. In het huidige schoolplan en het jaarplan komt de urgentie t o t verbetering van de leerresultaten voor de verschillende basisvaardigheden te weinig t o t uitdrukking. Uit verslaggeving van het afgelopen schooljaar blijkt dat maatregelen voor rekenen, lezen, spelling en leerlingenzorg slechts ten dele zijn uitgevoerd en het succes van maatregelen onvoldoende scherp is geëvalueerd.

Hieronder geeft de inspectie een verdere toelichting op het kwaliteitsprofiel. Daarbij is onderscheid aangebracht tussen de resultaten, de ontwikkeling van de kwaliteitszorg en het onderwijsleerproces.

Resultaten

De eindresultaten blijven drie opeenvolgende jaren beneden de ondergrenzen die de inspectie hiervoor hanteert. De tussentijdse resultaten zijn eveneens als onvoldoende beoordeeld. Voor de leerjaren 3, 4 en 6 zijn de meest recente resultaten geanalyseerd voor rekenen en

wiskunde, technisch - en begrijpend lezen. Met name het niveau van technisch lezen blijkt zorgwekkend, maar ook bij rekenen en wiskunde is het niveau niet altijd voldoende.

In overeenstemming met de kritische beoordeling van de kwaliteit van de leerlingenzorg stelt de inspectie vast dat de school onvoldoende kan aantonen dat zorgleerlingen met een aangepast programma zich naar verwachting ontwikkelen.

Onderwijsproces

De school heeft zich de afgelopen periode ingespannen om een dekkende leerlijn voor rekenen en wiskunde te realiseren, maar in de bovenbouw zijn nog te veel leerlingen die de leerstof niet op het passende niveau krijgen aangeboden. Binnen het taalgebied heeft de school aandacht geschonken aan het technisch lezen. Dit onderwerp kan echter (nog) niet als afgerond worden beschouwd. Voor verschillende andere domeinen van taal, zoals stellen, begrijpend lezen en taalbeschouwing is de leerlijn onvoldoende uitgewerkt. De doorgaande lijn in het aanbod is alleen via de gebruikte Montessorimaterialen en het methodische aanbod voor rekenen zichtbaar.

Er gaat weinig onderwijstijd verloren door slordig omgaan met schooltijden, maar de taakgerichtheid laat in meerdere groepen te wensen over.

De lessen kenmerken zich door Montessoriprincipes, zoals het gelegenheid bieden t o t zelfstandig werken en eigen verantwoordelijkheid voor het leerproces. De leraar heeft daarin vooral een begeleidende rol. Veel minder goed ontwikkeld is de instruerende rol van de leraar, zowel bij individuele uitleg als bij groepslessen.

Zo is de individuele uitleg vaak te kort en weinig gestructureerd, waarbij leraren onvoldoende nagaan of leerlingen de stof begrijpen. Als leerlingen instructie krijgen is dit te vaak beperkt t o t het toelichten van opdrachten en vragen stellen. Ook bij groepslessen komen lesdoelen, leerstrategieën en interactie daarover tijdens de uitleg te weinig aan bod.

# o I N S P E C T I E

h e t O N D E R W l J S

De vorderingen worden meer dan in 2 0 0 6 systematisch genoteerd, maar zijn voor taal beperkt t o t enkele domeinen. Analyses van de gegevens van methodegebonden toetsen en de consequenties daarvan voor de inrichting van het onderwijs leiden t o t afstemming door middel van de dagelijkse lesjeslijsten. Het op voorhand inplannen van verlengde of extra instructie aan groepen leerlingen is echter geen gemeengoed. De leerlingen kunnen de verwerking van de leerstof in eigen tempo uitvoeren. Van gerichte uitbreiding van onderwijstijd voor leerlingen met achterstanden is te weinig sprake.

De voorwaarden voor de uitvoering van zorg aan leerlingen met specifieke

onderwijsbehoeften zijn verbeterd door het ingevoerde leerlingvolgsysteem. De analysefase van de beschikbare gegevens en verder diagnosticeren van leerproblemen is echter nog te weinig specifiek en biedt daarom onvoldoende concrete aanknopingspunten voor het handelen in de groep. In de handelingsplanning is te weinig sprake van een duidelijke intensivering van het onderwijs op de gebieden waar de leerlingen achterstanden vertonen.

Op schoolniveau is er onvoldoende zicht op de effectiviteit van de planmatige hulp, die in een combinatie van remedial teaching en hulp in de groep wordt verzorgd.

Kwaliteitszorg

In 2 0 0 6 was de inspectie al kritisch op meerdere onderdelen van dit aspect. De inspectie stelt nu vast dat dit onderdeel zich niet positief heeft ontwikkeld. In het schoolplan klinkt onvoldoende urgentie door van noodzakelijke verbeteringen en duidelijke analyse van leerresultaten ontbreekt. De gekozen verbeteractiviteiten hebben zich geconcentreerd op leerlijnen en organisatievormen, terwijl het didactisch handelen van de leraren zelf

grotendeels buiten beschouwing is gebleven. De verbeteractiviteiten zijn bovendien te weinig concreet uitgewerkt in jaarplannen.

De schoolleiding heeft de kwaliteitszorg onvoldoende aangestuurd. Weinig efficiënte

besluitvorming en onhelderheid over te behalen doelen versterken de ervaren werkdruk in het team.

I N S P E C T I E

h e t O N D E R W i J S

• o I N S P E C T I E

het O N D E R W I J S

3. CONCLUSIE EN VERVOLG

Oordelen van de inspectie

Het onderwijs is van zeer zwakke kwaliteit vanwege onvoldoende eindopbrengsten en de als onvoldoende beoordeelde normindicatoren 3 . 1 , 3.4, 6 . 1 , 6.3 en 11.3. Daarnaast zijn nog enkele andere tekortkomingen geconstateerd die een bijdrage leveren aan de onvoldoende kwaliteit van het onderwijs.

Toezichtarrangement

Het onderwijs op de Montessorischool Emmen is beneden aanvaardbaar niveau. De inspectie heeft het arrangement zeer zwakke school vastgesteld. In beginsel vindt over maximaal 2 jaar een afsluitend kwaliteitsonderzoek plaats.

Het bevoegd gezag dient binnen zes weken na vaststelling van het rapport een bestuurlijke reactie op de geconstateerde noodzaak t o t verbetering van de kwaliteit aan de inspectie te sturen.

De inspectie beziet de bestuurlijke reactie op de volgende punten:

• Zijn er activiteiten voorzien die aansluiten bij de geconstateerde kwaliteitsproblemen?

• Zijn de activiteiten voldoende concreet gepland, zodat de inspectie er in het toezicht op kan aansluiten?

• Is in redelijkheid aan te nemen dat het plan leidt t o t een verbetering van de vastgestelde tekortkomingen?

De inspectie maakt op basis van de bestuurlijke reactie afspraken met het bevoegd gezag wanneer welke tekortkoming is opgeheven.

De minister wordt van de geconstateerde tekortkomingen op de school op de hoogte gesteld.