Rond de

Zaterdag 11 Juli 1953 - No. 265

VRIJHEID IN

DEMOCRATIE

,---~

Rond de

(Zie pag. 2)

WE EK B L A D V A N D E V 0 L K S P A R TIJ V 0 0 R V R IJ HE I D E N D E M 0 C R A TIE

lmntunisatie van militairen

Bij de Twee.de Kamer is thans een wetsont·

werp aan de orde, dat zeer spoedig in openbare behandeling zal komen. Het he~

treft de mogelijkheid om militairen te ver~

plichten zich aan vaccinatie en revaccinatie tegen pokken te onderwerpen alsmede aan ieder door de minister van oorlog en marine nodig geoordeelde inenting en herinenting tegen andere ziekten. Het lijkt goed een ogenblik aandacht voor dit onderwerp te vra~

gen, omdat de betekenis ervan naar onze me~

ning niet kan worden onderschat.

Het vraagstuk der vaccinatie heeft in onze parlementaire geschiedenis enige malen aanleiding tot omvangrijke en emotionele dis~

cussies gegeven. Dat is niet onbegrijpelijk, want de vaccinatie is een ingrijpende aange- legenheid, die bovendien niet zonder risico's is. Tegenover deze risico's staan echter de risico's van het niet-vaccineren. Zo moet ook Thorbecke het gezien hebben. Na de cholera~

epidemie van 1866~67, die meer dan 21000 slachtoffers ten gevolge had, kwamen in 1871-72 de pokken ongeveer 20.000 doden eisen. Thorbecke zag daarin voldoende aan~

leiding om in de persoonlijke vrijheid van de individu in te grijpen en dank zij zijn initia~

tief is toen een wettelijke regeling tot stand gekomen waarin een stelsel van indirecte vac~

cinatie~dwang werd geïntroduceerd; kinderen werden in den vervolge niet tot de school toe- gelaten wanneer zij niet tegen pokken waren ingeënt. Het gevolg hiervan is geweest, dat een zeer groot deel van ons volk is ingeënt na 1Rï2. Evenwel, aan die indirecte dwang is een einde gemaakt. Toen in de twintiger jaren het aantal gevallen van encephalitis toenam, werd die indirecte verplichting tot vaccinatie door de wetgever buiten werking gesteld. Dit duurde tot 1939. In dat jaar kwam een nieuwe wet tot stand ~ de lnen- tingswet 1939 - waarin een stelsel is neer- gelegd, dat de ouders volledig verantwoorde- lijk laat en bij hen de beslissing doet zijn over de vraag of de kinderen al dan niet gevac- cineerd zullen worden. Alleen wordt van overheidswege .,individuele dwang" uitge~

oefend om de ouders te bewegen tot vacci- natie te besluiten. Degene, die de ouderlijke macht uitoefent, heeft in dit systeem de plicht, voordat het kind de leeftijd van één jaar heeft bereikt het bewijs te leveren dat het kind tegen pokken werd ingeënt Of een ver- klaring over te leggen "houdende de reden, waarom zodanige inenting achterwege wordt gelaten".

Geen dwang dus, maar drang, is het stelsel van de thans nog geldende lnentingswet.

* * ^:.,'e

1

Er deden zich in het voorjaar in het leger gevallen van pokken voor en de militaire lei~

ding heeft toen vaccinatie der militairen ge- last. In de Kamer is daarover toen gesproken en ook onzerzijds is het standpunt ingenomen dat inenting niet maar mocht worden opge- legd door een beschikking van de chef van de Generale Staf ~ zoals geschied was ~ noch door een ministeriële beschikking. Wij acht- ten inenting van militairen van zulk belang, en zodanig ingrijpend, dat daarvoor een wet- telijke regeling nodig is. Minister Staf heeft destijds begrepen, dat er iets moest geschie~

den en een commissie, bestaande uit leden.

der Defensie~commissie, alsmede medische deskundigen, heeft op zijn verzoek een rap~

port uitgebracht.

Dat rapport is leerzaam. Het doet ook zien, dat de militaire overheid voor een bij~

zondere situatie is gesteld. Enige cijfers uit dat rapport zijn veelzeggend. De geallieerde macht, die in de jongste wereldoorlog in lta~

liaans Oost~ Afrika opereerde, -had per 100.000 man van 1 Juni 1940 tot 1 Juni 1941 niet minder dan 75084 hospitaalopnamen.

Hiervan waren 834 oorlogsverwondingen en 74250 ziekten en ongevallen, terwijl hiervan 39989 ziekten waren, die voorkomen hadden kunnen worden. Wij citeren voorts: "Van de influenza-epidemie.in 1918 weet men, dat in de barakken van het Engelse leger in Enge~

land zelf het sterftecijfer 3 maal zo hoog was als in de burgermaatschappij". Hiermede zijn wij gekomen tot het speciale probleem van het leger. In het leger immers is "de afstand tussen de manschappen onderling in slaapza~

len, theorielokalen, maar ook in tenten en onderkomens te velde, als regel vele malen kleiner dan in de burgermaatschappij", waar·

door het gevaar voor besmettingen vele ma·

Jen groter is.

I

recte vaccinatie-dwang. Deze heeft tot ge- volg gehad, dat velen zich niet meer lieten immuniseren na 1928. W diswaar is dat weer anders geworden na het inwerking treden van de lnentingswet 1939, maar ~ ruwweg gesproken ~ de jaarklassen van 1930-1940, waarvan de eersten dus op het ogenblik onder de wapenen zijn, zijn voor een zeer belang·

rijk deel niet geïmmuniseerd. In het rapport wordt gezegd, dat op 75-90 procent .niet- geïmmuniseerden moet worden gerekend.

Wanneer men ·dan bedenkt, dat bij even·

tuele strijd onze militairen in met pokken he~

smette gebieden kunnen komen en dat ook zeker rekening moet worden gehouden, dat een eventuele vijand zou pogen onze troepen te doen infiltreren door met pokken besmette personen, dan staat men hier dus onmiddel- lijk voor het probleem van de gezondheid onzer jongemannen en ook voor het vraag- stuk van de paraatheid onzer krijgsmacht.

Het is immers zo, dat, wanneer men in oorlogstijd gedwongen zou zijn, de krijgs- macht te gaan immuniseren, men er op moet rekenen dat een zeer belangrijk gedeelte der manschappen daardoor 8-10 dagen zou worden uitgeschakeld. Uiteraard is dit niet verantwoord.

Voor de marine is .de situatie al direct heel moeilijk. Wanneer bij de marine namelijk geen vaccinatie zou worden toegepast, zou~

den onze schepen niet verder komen dan de Noordzee, omdat vrijwel alle landen buiten het Noordzeegebied van bitmenkomende schepen geldige internationale pokkencertifi- caten eisen.

w

namelijk voort uit het feit, dat over ongeveer 10 jaar dus weer de jaarklassen "'aan opko~

men, op welke de lnentingswet 1939 wel van toepassing is. Hierbij zij opgemerkt, élat blij- kens . het rapport van de bovengenoemde commissie de Hoofdinspectie voor de Volks~

gezondheid heeft medegedeeld, dat "de wet van 1939, ten doel hebbende de bevordering van de vrijwillige vaccinatie bij kinderen be- neden de 2 jaar, tot resultaat (heeft) gehad, dat thans pl.m. 73 pct. van alle kinderen be- neden de I-jarige leeftijd wordt gevacci- neerd". Wij .onderschrijven het oordeel, dat onder het oog moet worden gezien, hoe dit percentage kan worden verhoogd. Hoe dit echter zij, dat minister Staf voorlopig met zijn.

gevraagde bevoegdheden niet meer beoogt dan de jongelui van voor de wet van 1939 zich aan immunisatie te doen onderwerpen, achten wij een beperking, die, gezien het in- grijpende karakter, juist is. Wij stemmen er dus mee in dat de duur van de wet niet ver~

der zal gaaP dan 1962. Er blijft dan in die tussentijd zeer goede gelegenheid om te zien hoe het percentage van 73 langs de weg der vrijwilligheid kan worden verhoogd. Laat de Regering echter niet verzuimen dit vraagstuk aan te vatten!

Dat de·· minister niet alleen bevoegdheid vraagt met betrekking tot vaccinatie en re~

vaccinatie tegen pokken maar ook "iedere door hem nodig geoordeelde inenting en her~

inenting tegen andere ziekten" daaronder wil betrekken, toont ons nog eens het vergaande van de bevoegdheden aan. Het is daarom, dat goede waarborgen aanwezig moeten zijn, dat de minister niet zonder gedegen advie:::en van deskundigen zijn bevoegdheden gaat toe·

passen. Ook moet er tot het uiterste zorg voor worden gedragen, dat de immunisatie plaats heeft onder zo gunstig mogelijke om- standigheden, zodat de eraan verbonden risi·

co's zo gering mogelijk zullen zijn. De rege·

ling, dat de militair, voor wie op geneeskun- dige gronden een bijzonder gevaar voor de immunisatie is te duchten .,tijdelijk of blij- vend van één of meer immunisatiemaatrege- len vrij gesteld (wordt)", is dan ook volko- men terecht. Ook hier worde er voor gezorgd, dat de deskundigen een krachtig woord kun- nen meespreken!

Juist lijkt het ons, dat gewetensbezwaren zullen worden geëerbiedigd. Terecht wil de minister voorkomen, dat hierop ten onrechte beroep wordt gedaan.

I .

Tenslotte nog twee opmerkingen. Wanneer wij de immunisatie onder de nodige waarborgen aanvaarden, dan doen wij zulks omdat wij van oordeel zijn, dat zij nodig is voor het geheel der krijgsmacht en van door- slaggevende betekenis voor de gezondheid van het totaal der manschappen die onder de wapenen zijn. Voor het belang van het ge~

heel mag de immunisatie van de enkeling worden gevraagd,

Wij willen hier nog aan toevoegen in te stemmen met hetgeen ook de commissie naar voren heeft gebracht, die over dit vtaagstuk heeft gerapporteerd. Onze krijgsmacht werkt zeer nauw samen met die van andere staten.

Daarom zou het goed zijn met die staten de noodzaak te bespreken de op het terrein der immunisatie nodig geachte màatregelen op elkaar te doen afstemmen. K.

'WBLIIIEID EN DEMOORA.TB U~l·~PAG .. _2

Rond de . onder:wijwer.nieuwing ( l)

Hoe de eer·ste wankele\

1936 we:rden:

schreden

o.mstree,ks gezet

Het waren vooral de J1 olkshogeachal::ea die· tot een.

ontwikkeling een jlinke stoot gaven

,.De cemeentelijke ~lfstandighejd mpge in d,e ~tste jaren op ondeJlSCheiden terrein zijn i~perkt, m.t ontkend kan. WDDleiJf dat met name op het· gebied van de geestelijke en culturele belluigen aait ile gemeente nog een belangrijke taak is voorbehouden.

De Noordelijke hoofdjnt;pectie: kwam met een kJein- boekje, de- z,g, r .. ei- draad dat naar onze overtuiging voor de vernieuwing van het onderwijs in Nederland een· nooit genoeg te waar·

deren- bete:keni:,s ne.eît gehad.

Men denke slechts aan het omvangrijke tem'ein van de zorg voor het onder- wijs; aan de taak, resp. de mogelijkheden v.an.het stichten-en in stand houdeDt l'toor subsidies, enz. van: instellingen op. cultureel terrein, aan de mogelijkbeid om met andere gemeenten. een regelbig aan. te gaan. tot behartigiag van. li~

meenschappelijke belangea op dit ·terrein. enz.:•

De TweE!de- Wereldoorlog maakte aan de ingezette activiteit een einde, Het Nederlandse onderwijs !(reeg an•

dere zorgen. We zullen daar hier niet verder over uitweiden.

Zo schreven wij destijds in de T~lichting op het gemeenteprogram 1949 Vltll

de V.V.D.

Ons,:v:olk.. beeft .kunn.en const:ateren, dat de overgrote meerderheid van de Nederlandse onderwijzers krachtig be- stand was tegen de bedreiging.

Het komt ons voor, dat deze g·edachten ook thans nog hun onverminderde betekenis hebben en dat bet daarom niet zonder belang is,. de veelbesproken

onderwijsvernieuwing in ons blad aan de orde te steUen. Na de oorlog was er een grote be- reidheid om de· . aarzelend ingezette vernieuwing uit de jaren '37-'4.0 in breder verband door te voeren.

Onze gemeenteraadsleden krijgen met deze problemen te maken.

Wij stellen ons voor in enkele opeenvolgende bijdragen verschillende aspecten van de vermemving nader te bezien en zo nodig in een sJotartikel in te gaan op de eventueel door ons ontvangen opmerkingen, vragen, etc. van de lezeES-

(essen). Voor opmerkingen, aanvullingen, opbouwende critiek, etc. houden wij ons dan ook gaarne aanbevolen!

Er kwamen grootscheeps opgezette congressen en van alle kanten dron- gen mensen naar voren, die, naar la·

ter wel bleek, meer uit waren op- lei- ding nemen en geven, dan op stil- en

·intensief werken.

V

Het begrip onderwijsvernieuwing verkreeg in ruimer kring klank na de opmerkelijke activiteit onzer zuider- buren, die in 1936 waren gekomen met het Nieuwe Leerplan.

Dit leerplan was in beperkte kring voorbereid en men. kon. bet tot .op.

grote hoogte beschouwen als een mi~

del ter propagering van de opvattin- gen van de eminente paedagoog, prof.

dr. Decroly.

Het Belgische experiment trok in Nederland sterk de aandac})t. Be}~i­

sche onderwijl!deslo.undigen hielden ten onzent lezingen en inviteerden Nederlanders om kennis te nemen van hetgeen zich in d.e practijk ont- wikkelde.

De meningen der Nederlandse waar•

nemers waren nogal verdeeld. Som·

migen waren enthousiast, anderen daarentegen waarschuwden tegen overijling.

Velen vonden h€t beter voorlopig af te wachten hoe het experiment in Bel- gië zou verlopen. Deze opvattingen deelde een aantal collega's in de kop van Noord-Holland niet.

Onder leiding van de bekwame in- specteur van Hoorn, wijlen dr. Weste- r.ouen van Meeteren, begon men <laar met enthousiasme aan de vernieuwjng in de geest van het Nieuwe Belgische leerplan.

We hebben , ons in die jaren per- soonlijk kunnen overtuigen. hoe in. ve- le Noordhollandse dorpen met d2 oude sleur werd gebroken.

Wat elke bezoeker trof, was de ar- beidsvreugde in d€ school bij kinde- ren en leerkrachten.

Van meer dan één kant kon men horen, hoe ook de plaatselijke autori- teiten en de ouders waren ingenomen met de realisering van nieuwe ge- dachten in het onderwijs.

Er verschenen weldra publicaties, waaronder het boekje onder de titel van "De Koe" grote bekendheid ver- wierf.

Mi-splaatste critiek

Men trok er hier en daar zijn schou- ders over op, in enkele bladen werd.

er zelfs lichtelijk de draak mee ge- stoken, doch achteraf is wel geble- ken, dat de pioniers in Noord-Ho!land ten onrechte zijn becritiseerd.

Wij zijn. blij, dit hier eens duidelijk in het openbaar te kunnen zeggen.

De auteurs van de boekjes, dh~ toen verschenen, waren idealisten, onder- wijzers. en onderwijzeressen met een frisse kijk op h€t onderwijs. Zij schre- ven geen pas-klare leerstofkernen, qie men. slechts behoefde aan te schaf- fen en d€ leerlingen in handen te ge- ven. om ook ve~mieuwer te heteu.

Integendeel: zij gaven slechts ver- slag van wat ze hadden beproefd en beoogden alleen andere collega's iets door te geven van de opgedane erva- ringen en de ondervonden arbeids- vreugde.

Elk boekje leverd·e het overtuigend bewijs, dat het deze collega's niet te doen was ~de vernieuwing te· ve~

dienen door het land· vol te stoppen.

met allerlei materiaal, dat zogenaamd overal· kan word1ln gebruikt, maar jniM eliaardoor nergens geschikt is.

Tegelijk met de beweging in Noord.:

Holland, ontplooiden d:e inspecteurs in de Noordelijke hoofdinspectie een gro- te. aetiviteit, daarbij geleid· door de zeer bekwame hoofdinspecteur Wel- ling.

Maar ook zij onthielden zich van pasklare stof voor massaal gebruik in de scholen, omdat ze wisten, dat zo iets onherroepelijk moest leiden tot- verstarring en nimmer vernieuwing, boogstens wat verandering, kon Lren- gen.

De gevolgen bleven niet uit: na een felle opleving volgde een terugslagi De vernieuwing maakte een crisis door. Het was in die tijd, dat de Volkshogescholen in Nederland met hun belangrijke werkzaamheden voor ons onderwijs een aanvang· namen.

Bakkev:een ging voor, Bergen volgde, Men organiseerde onderwijsweken- en kwam in kleine· groepen ~ij (jen, De resultaten waren wtstekend.

Als er ooit een werk 2<11f wordeh geschreven over- de· ontwiltkelirtg Tail•

de onderwijsvernieuwing in lli®lnl-- land, dan. zal. daarin het instituut: van de Volkshogeschool een ereplaats ver- krijgen!

Ji oortre:ffelijke fmderwij_ewehen

Van zeer nabij_ hebben wij de. ont·

wikkeling in die· jaren kunnen gade- slaan. We dE!nken, hierbij aan het werk in- de provincie Zuid,Holla...'Kh

In navolging_ van. hetgeen elders

DEZE BURGER

heeft, zoals dat heet: met gemengde gevoelens, kennis genomen van het rauwe feit, dat de Surinaamse oorlogsvrijwilligers de hun ver- leende onderscheidingen netjes aan de Gouverneur· hebben afgegr:wen.

met de boodschap, of Zijne Excellentie die maar wilde doorsturen naar Den Haag. Zij stellen er geen prijs meer op .. Zii. .willen geen onder.•

scheidi1'lgen dragen die zij gEikiegen hebben v·an een overheid" di'e haar plechtige beloften niet houdt. en haar nadrukkelijke verzekeringen niet nakomt.

Onze eigen Ritmeester heelt daarover vragen gesteld.

Ge moogt zo iets nooit bij voorbaat veronderstellen - dat is· héél ongemanierd - maar ik denk, dat de minister zal antwoorden dat de Surinamers géén gelijk hebben.

Maar zelfs gesteld dat de Regering haar ongelijk zou erkennen, dan nog heeft zij goed praten; dan nog wast al het spraakwater van alle ministers het feit nièt weg, dat die mensen in Suriname, nu al jaren zitten te wachten op de vervulling van de hun gedane beloften.

Dat is een misselijek teken _ ....

Deze burger vraagt zich bij_ zulke dingen altijd af hoe zo iets ge- schiedt. Hoe het komt dat normaal-behoorlijke mensen in het normale menselijke verkeer, persoonlijk en individueel, doen wat zij beloven en dat zij, zodra •zij deel van de overheid zijn, zich soms niet meer houden aan de eenvoudige normen van het oirbare.

Zodra de individueJe verantwoordelijkheid ophoudt, komen er àndere normen __

Wat in het onderling verkeer van mensen, op hetzelfde niveau, regel·

matig is, wordt ongeregeldheid zodra de niveau's gaan. verschuiven en- de één boven de ander komt te liggen.

Het Recht krijgt een ander gelaat, zodra he.t zich met de Macht gaat vermaagschappen.

lnlussen zit Zijne Excellentie meneer Klaassesz maar met- die medallies.

Heeft hij ze in een net kistje gepakt en ze per gouvernementele post- zak, naar meneer Kernkamp gezonden? En liggen ze nu ergens op 't Plein op zolder?

Wat moet daar nou mee?

Dat is 66k een van de zorgen van

DEZE BURGER

plaatsgreep, begon het bestuur V8;J\ de Volkshogeschool in Rockanje met de organisatie van onderwijsweken vool' de onderwijzers(essen). in. de provin- cie Zujd-Holland.

Er werd een commissie ingesteld, bestaande uit drie inspecteurs, die elk een. onderwijsinrichting vèl;tegenwoor- dlgd-en. De toenmalig-e Hoofdtn3pec- teur, de heer Van NeSj bleek ~~~on­

te,an bereid tot de grootst mogelijke steun, de inspecteurs in Zuid-H<~lland

verleenden hun zeer gewaardeerde medewerklng en de talrijke gemeentè- en schoolbesturen bleveri daarbij det ten achter.

E>e belangstelling onder de leer- kt:achten was zeer groot. Niet .lllin- der dan 700 onderwijzers(essen) meld- den zich aan.

Het bijzondere van deze onder\,·:js- weken was, dat inspecteurs, school- hoo:llden, onderwijzers en ondel'wijze- ressen in de meest p~:ettige samen- werking zich. bezig hielden met de vr-aagstukken van de verfrissing ~an

het onderwijs.

Een onverbloemd voorstander ·van het bijzonder protestants onderwijs discussieerde met de voorstanders. ya;n het openbaar onderwijs; een kat}lo- liek inspecteur gaf uit zijn rijke ;;chat ervaringen practisch-a wenken voor bet werk· in de school; een directeur van een Kweekschool sprak over de moderne opleiding; een schoolhoofd k.on. ~a gehoDr boeien met bet reillas

_va~ . zijJ~,. WY$"ingtllll JUAt eca v.:!r- nieuwd leerplan.

De onderwij_zeres, die al lang de moeilijke termen uit haar leert,oek voor psychologie had vergeten, ver- rijkt,è'"lle collega's met haar ervarings- - matedaal in d.e laagste klassen.

Kortom: in het gesprek over de ver- nieuwing verloor men zich niet in quasi-geleerdheid, in gewichtigdoene- rij, doch men bepaalde zich tot de uitwisseling van gedachten onder lei- ding van degenen, die wetenschappC:.

lijk de onderwijsproblemen hadden be- keken.

Maar men deed veel méér! De cur- sist:_en, afkomstig wt openbaar, bijzon- der protestants en kathollek ondf'r- wijs, vonden elkaar in de beste h'lr- monie.

Men zong uit de rijke li,edcra,~hat

van ons volkslied, men werkte I'UJ{e- le uren gezamenlijk in de tujp of in bet bos, men. reciteerde, men stQnd voor dag en dauw aángeheden voor de ochtendgymnastiek, inen disc'Is- sieerde, verzorgde een bonte avoncl•op hoog peil, men wandelde, ia, men dei!d a:Jles wat -leiden moest tot een grote verbondenheid.

Nu was in de eerste jaren na de te- vrijding de bereidheid tot het w·~der­

zijdse gesprek krachtig aanwe.:ig.

Leed, verdrukking en vernedj}dng hadden velen dichter bij elkaar ge- bracht.

Collega's, die vóór de oorlog in de dorpen fel tegenover elkaar hadden gestaan in de onzalige schoolstrijd, vonden elkaar hier in de Volkshoge- school in goede vriendschap.

Door zorg te dragen, dat geen stre- bers die in de bezettingsjaren meer uit eerzucht en teleurstelling va"lk over uitgebleven promotie in de ja- ren daarvóór, dan uit belangstelling voor de ideeën der nazi's tot een cn- Nederlandse houding waren gekomen - toegang kregen tot deze bijeen·

komsten, bleven ernstige wrijfpuntcn uit.

Zo werden deze bijeenkomsten ont- moetingen van op enigerlel wijze bij het onderwijs betrokken personen, die tegelijkertijd een hoger doel dan al- leen de vernieuwing van het onde:~wijs

nastreefden.

(Vervolg op pa&. 7~

, \ , 1 _', ~-- _ , ~ ! ' 1

VBIJBEID EN DEMOCRATIE

HOE IS ER GESTEMD ^? _• ^(I)

Ten aanzwn van het trekken van conclusies blijve voarzichtigheid geboden.

Een

·ana.lyse van de resultaten in verschUlende gemeenten

·Het is een hachelijke on4ernemtng te t~achten uit de cijfers van de uitslagen van de Gemeenteraadsverkiezingen coneinsles te trekken. Het is trouwens

~ ~ f!ell onm~ ·t~pgave ·om ^co~ te 'leveren {)~ ·ret:Jde..

zingsuitslagen.·

Men kent wel het resultaat van 4e overwegingéll van de kiezers. en kiezeres- sen, 'lllaar van de beweegredenen, waal"'Óln ·zij zo en niet.' andMS hebben ge-

stemd, weet men niets. ~

Er .wordt dus tiij aille cOiillnelltaar - ·iln 'Ook bij deze - gewerkt ·met ver- 6nderstellingen, met een benaderen van de waaTbeid \'oor zover deze Uit de tlijfel'll valt te ]Jaren.

:Oeze moeilijkheid van onbekendheid met Ie motieven, waarom ·een stem op een 'bepaalde 'lijst wOl!lt 11i.tpbradlit, ~dt >er -licht .tee '0111 bij iket cmm~~en­

tariëren van de uitsiag naar zich toe te relkelltl'n. Daairmn lfle'htm 'Ra ~7 'Mei

·alle . .poliflieke ogrOQPeringen tevreden.

De meeSte collllllentaren baseerden zich 'ttp de Uitslagen in de gemeenten

·met meer dan ao.ooo inwoners of in een blijk~Nmr JVan 'ket A.N.P. alkomstig 'G'Verzicht van de uitslagen van G71i gemeenten.

Op deze ·Wijze tracht men élan een voor Mlt gehele land geldende algemene tendmtz .vast 'te ~l!en, daarbij afte overwegingen van '11.ét ldezerseorps, die betrekking hebben op gemeentelijk beleid e11 de penonen van ·dê eandidaten, ter · Zijlte ·lJll1mtvenll.

Op deze wijze worden de kiezers en .kiezeressen .• I'W~d", worden de persooJilijke motieven ·vaa ·de kiezen ,.geoollec'flveerd" en worat door een gegoochel ,met; .percentages en zeteltal de .Uitslag vaa Gelneenter.aadsverkiezin- gen gemetamoq;hoscerd tot een tussentijdse Kamervel'kiezing.

Hiertegen zou ik nu wel wiHen waar!J(ibuwen, immers de ervaring leert anders.

I n het begin van dit jaar werden in 'tal van Engelse gemeenten Gemeenteraadcverkiezingen gehou- den, welke een winst opleverden voor de Labourpartij. In de pers werd toen de conèlusie getrokken, dat Labour aan de winnende hand was en dat bij nieuwe parlementsverkiezingen het ledental van Labour dat der Conse~··

vatieven zou overtreffen.

Kort daarna ·echter had in Sunder- land een tussentijdse ·verkiezing voor liet •parlement plaats en de zetel, die Goor een socialist bij de algemene ver- . kiezingen was bezet, ging ·nu over

•in handen van de Conservatieven, de Regeringspartij.

.Jn .24 jaar was het in Engeland niet voorgekomen, dat bij een tussentijd- se verkiezing de aan de Regering zijn- ie ·partij een zetel won van de opposi- tie. Zulk een voorbeeld maant dus tot grote voorzichtigheid bij het gebrui- ,ken van cijfers van Gemeenteraads- verkiezingen voor het vaststellen van een tenden:o: voor de algemene lands- .po1itiek.

De Partij van de Arbeid meent . uit de cijfers der Gemeenteraadsverkie- -Zingen een verdergaande doorbraak te kunnen aflezen.

'Onze redactie-secretaris Stempher, heeft in zijn slotartikel over de 11!8- sen van de stembusstrijd dit sprook- je a'fdoende ontzenuwd.

Het K.V .P.-secretariaat heeft bere- 'k'end, dat de K.V;P. bij de Uaadsver- tîezingen 31% van de stemmen kreeg legen de Partij van de Arbeid 29%

·tlh .dus weer 'de groo~ partij in het tand zou zijn geworden.

Gelukkig voegt het daaraa"n toe, dat

!het in feite als onjuist moet worden

!beschouwd, de gemeenteraadsverkie- lllingen te zien als een lamlelijke poli- tieke krncbtsmeting.

l'let kent dus zelf aan naar bereke- ning geen of weinig waarde toe.

Meent men nu werkelijk, dat ieder.e kiezer, die thans zijn stem op een lijst van ·een bepaalde partij heeft Uitge- bracht, dit oók zou doen, wanneer het een Kamerverkiezing betrof? Ik ge- loof er niets van.

* * ..

D eze politieke .partijen beschou- . wen de kiezers naar het schijnt als mensen, die alleen 1XUI31' op ·een

·bepaalde .partij kunnen stemmen en jl!en andere motieven laten gèlden.

Niet onaardig heeft Leonhart:. Huizinga in de Haagse Post hierop het volgende

~tlichtje gemaakt:

llc en jij Hij en zij Wij en gij Tellen niet.

Slechts de partij!

;Een groot deel, het merendeel der kiezers laat zich nu eenmaal niet zon- der meer bij een partij indelen.

Ware 'dit anders, dan zou het aantal parlijleden in verhouding tot het aan- tal kiezers cgrdter zijn dan het over bet algemeen in Nederland is. Voor een beoordeling van de Sterkte van een partij ,is ·het aantal leden meer doorslaggevend dan het aantal kie- zers, omdat van partijleden ·verwacht kan worden, dat zij ~eeds de partij trouw zullen blijven.

'De kiezers - niet partijleden - la- ten zich .bij het bepalen van hun stem vaak leiden door belangen, door min of meer sympathie voor een be~

pa·atde candidaat, door voorvallen uit de laatste tijd en door verkiezingsre- clame.

Van de partijleden mag worden aangenomen, dat zij zich bij het uit- brengen van hun stem laten leiden door het politiek beginsel, door een diep verankerde politieke overtuiging.

Daarom is het van zulk een uitne- mend belang het aantal 'leden van de partij te vergroten.

Wie voor een bepaalde levensover- tuiging .gewonnen is, geeft deze niet licht prijs!

• • •

W

· Onze politieke gescliiedenis levert daarvan .een klassiek voorbeeld. Bij het toen geldend districten.stelsel zond het district 1Ams11erdam oHJ, het district van Troelstra, al jarenlang een socialist na:rr tie ·Tweede ·Kamer.

Jn 1913 moest in dat district een tussentijdse !Verkiezing J)laatll hebben en Troelstra wa zo verzeker,d van de socialistische aanhang in dat district, dat hij :verklaarde, :dat de kiezers in dat .district zelfs .een rode lantaarn- paal zoudl!n kiezen.

De socialistische candidaat was Jan Öudegeest, de man van de spoorweg- staking van 1903. Hij dolf echter het onderspit tegen de liberale candidaat · Otto.

Er waren blijkbaar veel kiezers in dat district, die wel socialistisch plachten te stemmen, maar niet op Oudegeest wilden stemmen.

Om mij ·te bepalen tot de plaats mijner inwoning: zullen er niet veel katholieke kiezers in Den Haag zijn, die, gesteld tussen de keuze Feber

<K.V.P.) en Ván Lissa Nessel (K.N.

P.) de voorkeur geven aan Feber, maar die, gesteld voor de keuze Rom- me (K.VP:) of Welter (K.N.P.), Wel- ter zullen kiezen?

Hoe kunnen wij het verklaren, dat in het stembureau, waarin ik zelf zit- ting had en waar het aantal geldige

!Stemmen 20 minder was dan in 1952 de lijst van de V.V.D. thans 331 en bij de Kamerverkiezing 281 stemmen ver- kreeg?

Voor een klein-edeel · li'gt dit waar- schijnlijk aan . het feit, dat enkele

kleinere groeperingen thans niet met een lijst uitkwamen, maar voorname- -lijk is dit naar mijn ·mening toe te

schrijven aan een ander oordeel der kiezers over de gemeentepolitèk dan over de 'landspolitiek van de V.V.D.

....

M

:geen 'betrouwblrre CttVifjZing ·ts "Veror hdt oordeel der kiezers over de lands- l}l6litiek, terwijl ik ~èlils ·lleb ~­

ten aan .te 4;onen, dat men ~ per.sonen v.an de candidaten, die bij een Ge-

meenteraadsverkîe~ing een niJg -gro- tere ról spelen dan bij eeh Kamerver- kiezing, bij een beoerdeling der cij- .fers niet mag uitschakelen.

Men mag deze niet "wegcijferen"

en ze zodoende degraderen tot partij- zetbazen. In vele commentaren doet men 'toch ~îgenlijk niét anders, en dan

·moet ik altijd denken aan een Hed, dat kort na de totstandkoming van de Kieswet Van Hottien (1896) in ver- band met de gewijzigde wijze va:n stemming werd ·gezongen:

Een kaartje, waarop veel nullen Hetgêen candidaten beduidt Je hoeft er maar één in te vullen De anderen ·vlalc je maar uit

(refrein)

Ja, liberalen, c:lericalen, socialen, radicalen,

anti-revolutionnair, ultramontaan cleder beveelt zijn candidaten aan

/a, zo .gaat het overal van tijd tot tijd In de dagen van verldezingsstrijd!

Zo is toch de werkelijkheid niet!

Na deze inleidende opmerkingen wil ik thans trachten de uitslag van de Gemeentel'aadsverkiezingen te ontle- den op de enige wijze, ·die m.i. moge- lijk is, n.l. door deze van .·gemeente tot gemeente nader te bezien.

* * ·•

Provincie Friesland

In de gemeente ACHTKARSPELEN wonnen de P.v.d.A. en het Ger. Pol.

Verbond ieder een zetel ten koste van de C.H.U. en de partij Holwerda. Wij behielden onze zetel.

Ons stemmental steeg van 403 in 1949 via 401 in 1952 tot 518. Ons per- centage klom van 4,88 tot 5,8. Het eni- ge opmerkelijke is, dat de ·C:P;N. hier haar zetel behield en haar stemmen- tal percentsgewijze gelijk bleef. ·0ns gemeenteraadslid H. 'B. Hulshof werd :nerkozen.

Op AMELAND verloor de A.R. een zetel aan de 'CJt:U. Hier was een ge- meensrihappelijke lijst van vrijzinni- gen en P. v. d. A., die evenals in 1949 3 van ·de '7 zetels verwierf. Het stem·

mentàl ging echter actrteruit, blijk- baar ten ·voordele van de 'C.H.U., die aanmerkelijk voornitging. Onze par- tijgenoot -en wethouder J. J. v. ti. Laag

werd herkozen. '

In BAARDERADEEL bleef de sa- menstelling van de :Raad ongew.Uzigd en boekten de partijen, die in de Raad vertegenwoordigd waren een vooruit- gang overeenkomstig de toeneming van het kiezerscorps.

Ons percentage daalde van 21,57 tot 20,8. Dit is een schijnbare aéhteruit- gang, maar geen wezenlijke. In 1949 toch nam de K.V.P. in deze gemeen- te niet aan de verkiezingen deel;

thans deed zij dit wel en kreeg 102 stemmen, hetgeen . echter eeen zetel opleverde.. Ons stemmencijfer steeg van 573 tot 568 en was bij de Kamer- verkiezingen in 1952 534.

De gemeente BARRADEEL zag ook geen verandering in de samenstelling van haar Raad. De P. v. ei. A. kreeg 1543 stemmen en 5 zetels; de A.R. 1289 en 4 zetels en C.H.U. 1369 en 4 <:etels.

Blj de. Kamerverkiezingen in 1952 verkreeg de A.R. 1287 <ius slechts 2 stemmen minder. Toen kregen de P.

v. d. A. en C.H.U. resp. 1260 en 1258.

De C.P.N. kreeg er 55 en, indien wij deze bij het stemcijfer van de P. v. d.

·A. optellen; komen we tot 1315.

De P. v. d. A kreeg dus ïn ver geJij-

king met 1952 ruim 200 en de C.H.U.

ruim 100 stemmen meer. De V.V.D., Welke het vorig jaar 269 stemmen kreeg, nam aan de gemeenteraadsver- kiezing geen deel. Die stemmen zijn dus verdeeld over de P. v. d. A. en de C!FUJ.

Ook in de gemeente ·HET BILDT komt .geen wij?:iging in de samenstel·

ling van de Raad. De stemcijfers van dl! C.H.U. en de C.P.N. liepen hier een weinig terug.

Ons ·St-emmehtal ging . iets vÖoruit (666 tegen 647). Het t~e~ge 'b~l

12;9. In 11952 ·èehaalden w~ <echter 509 stemmen.

In de .gemeente .BOLSWAR.L doet de V.V.D. haar intrede in de Raad,

•welke zetel gewonnen werd van de 'C;H.U. De overige partijen bleven ge-

lijk.

Ons stemcijfer steeg van 193 in 1949 tot 267 thans, of wel van 5,2% tot 6,9.

Vorig jaar was ons stemmental 216.

~kin DANTUMADEEL komt er geen ·wijziging in de samenstel'ing van

de Raad. Wij behielden .onz.J e:nige ze- tel; ons ste!nmental liep eèhter terug van .544 tot 524, hoewel oer 200 geldige stemmen meer werden uitgebracht.

ln 1952 behaalde de V.V.ID. hier 449 stemmen.

In DOKKUM werd de Raao uitge- breid van 11 tot 13 zetels. De beide .grootste partijen, de A.R. e:1 ·cle P.v.d.

A. kregen er ieder een zetel bij.

·Onze partijgenoot Miedema werd herkozen. Hij werd thans gekozen op de lijst van 'de VN:D., welke 226 stemmen kreeg, terwijl ·hij .dl 1949 ge.

>kozen ·werd op een gecombineerde

•lijst met de K.V.P. In 1952 verkreeg de V.V.D. in deze gemeen't'! 192 stem- men.

In de gemeente DONIAWERSTAL nam de V.V.D. voor het eerst deel aan de Gemeenteraadsverkiezing. Ech- ter zonder succes. We kwamen 5 stem- men tèkort voor een .zetel. De zetel van Gemeentebelangen, welke thans niet . .aan de verkiezingen deelnam, kwam aan de P. v. d. A.

In FRANEKERADEEL verloor de A.R een zetel aan de C.H.U. In 1949 was er een gecombineerde lijst van A.R. en K.V.P.; thans kwam de K.V.P.

met een eigen lijst, welke 122 stem·

men kreeg, maar geen zetel oplever- de.

Er werden thans in totaal 100 stem·

men meer uitgebracht, waarvan de C.H.U. ·er 32 meer kl'eeg, hetgeen een zetel winst opleverde. De V.V.D. ver- kreeg 292 stemmen tegen 244 in 1949 -en 248 in 1952. Deze vermeerdering met 48 stemmen leverde echter geen zetel ·op.

'In FRANEKER, de woonplaats van de voorzitter van de nieuw opgerichte Vrijzinnig Democràtische Bond, mr K.

Bylsma, nam de V.D.B. geen deel aan

«re Gemeenteraadsverkiezing.

Naar mij uit betrouwbare bron is medegedeeld, heeft zij dit wel ge- I!OOgd, -maar kon zij de vereiste 25 handtekeningen voor de candidliten~

'lijst niet bijeen brengen. Een profeet is niet •ongeëerd dan in zijn vaderland

en in ,zijn 'huis.

De P.v.d.A. won hier- een zetel van de C.P.N. Wij behielden ·onze enige zetel met 460 stemmen tegen 436 in 1949, zijnde in beide gevallen 10 % van het totaal aantal geldige stem- men. In 1952 verkreeg de V.V.D. 347 stemmen, hetgeen dus aanzienlijk minder is.

De verkiezingen in FERWERA~

DEEL bracht ook geen wijziging in de samenstelling van de Raad. De meeste partijen gingen vooruit in ver~

houding tot de toeneming van het in totaal aantal geldige stemmen. Alleen de P. v. d. A. ging in stemmental ach- teruit.

De V.V.D. klom van 331 in 1949 via 340 in 1952 tot 373 in 1953. -

· Ook in GAASTERLAND komt er geen wijziging in de samenstelling van de Raad. De V.V.D. heeft niet aan de Gemeenteraadsverkiezing deel geno- men en de 113 stemmen, welke in 1952 op de V.V.D. werden uitgebracht, zijn ook hier verdeeld over de lijsten van de C.H.U. en van de P. v. d. A.

Mr J. RUTGERS (Wordt vervolgd)