RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN
VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2017 IN DE GEMEENTE
Appingedam
VOORWOORD . . . 5
1 INLEIDING . . . 6
2 VVE IN DE GEMEENTE APPINGEDAM . . . 8
3 CONCLUSIES. . . 14
4 REACTIE VAN DE GEMEENTE. . . 16
INHOUDSOPGAVE
In de periode 2007-2012 heeft de Inspectie van het Onderwijs een landelijke bestandsopname uitgevoerd naar de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie (vve). Daarna is het signaalgestuurde toezicht op vve in werking getreden.
Het signaalgestuurde toezicht vve begon eind 2013 met het versturen van digitale vragenlijsten naar de 315 gemeenten. Voor de 37 grote gemeenten is er tot en met 2015 een apart monitortraject. Na de monitor zijn we ook in deze gemeenten gestart met het signaalgestuurd toezicht.
Op basis van een analyse van de digitale vragenlijsten is besloten om in gemeenten waar risico’s ten aanzien van de uitvoering van de wettelijke vve- verplichtingen lijken te bestaan, een onderzoek uit te voeren. Het onderzoek is uitgevoerd in 2017. Dit rapport beschrijft in hoeverre de gemeente Appingedam in 2017 voldoet aan de eisen ten aanzien van vve en welke veranderingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de bestandsopname.
De hoofdinspecteur primair onderwijs en speciaal onderwijs, Dr. A. Jonk
VOORWOORD
Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar het gemeentelijke beleid ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie (vve) in de gemeente Appingedam in 2017.
De aanleiding van het onderzoek is het mogelijk bestaan van risico’s ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente.
De basis van het onderzoek is een digitale vragenlijst die de gemeente heeft ingevuld. Wij hebben deze vragenlijst geverifieerd aan de hand van de aangeleverde documenten en de toelichting daarop in een gesprek met
betrokkenen van de gemeente. Vervolgens hebben wij de eisen met betrekking tot het vve-beleid beoordeeld en de veranderingen ten opzichte van de
bestandsopname in beeld gebracht.
Het signaalgestuurde toezicht op de vve-locaties maakt nog geen deel uit van dit onderzoek. Wij zijn na de zomer van 2015 gestart met het signaalgestuurde toezicht op vve op de locaties. De signalen van de GGD zijn leidend om te bepalen welke peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met voorschoolse educatie worden bezocht.
Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten:
• Analyse van de beantwoorde digitale vragenlijst in relatie tot de bevindingen tijdens de bestandsopname.
• Analyse van aanvullend opgevraagde informatie in relevante beleidsdocumenten van de gemeente.
• Intern overleg met het team Kinderopvang over GGD-toezicht in de gemeente.
• Een gesprek met de betrokken beleidsambtenaar en het betrokken afdelingshoofd over het vve-beleid van de gemeente.
• Beoordeling van vve-beleid van de gemeente Appingedam.
INLEIDING 1
Onderzoeksopzet
Als basis voor de beoordeling gelden de beoordelingscriteria toezichtkader voor- en vroegschoolse educatie voor gemeenten, zoals die te vinden zijn op:
www.onderwijsinspectie.nl > onderwijssectoren > voor- en vroegschoolse educatie.
Hoofdstuk 2 geeft een beeld van het vve-beleid op gemeentelijk niveau. Daar wordt ingegaan op de ontwikkeling van de gemeente sinds de bestandsopname (paragraaf 2.1) en op de door de gemeente aangeleverde vve-documenten (paragraaf 2.2). Tenslotte geven wij in dit hoofdstuk een oordeel over het gemeentelijke vve-beleid (paragraaf 2.3). Hoofdstuk 3 bevat de conclusies over het vve-beleid in de gemeente Appingedam.
Toezichtkader
Opbouw rapport
De gemeente Appingedam heeft een digitale vragenlijst ingevuld. Op basis van de antwoorden hebben wij mogelijke risico’s gesignaleerd ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie.
De digitale vragenlijst levert informatie over:
• wel of geen afspraken van de gemeente met de schoolbesturen en de houders over de doelgroepdefinitie, toeleiding, doorgaande lijn en resultaatafspraken;
• het bereik;
• de veranderingen bij de aspecten ouderbeleid, integraal vve-programma, externe zorg en interne kwaliteitszorg;
De beoordeling van het gemeentelijke beleid is gebaseerd op de digitale vragenlijst, opgevraagde gemeentelijke beleidsdocumenten, eventuele aanvullende informatie en het gesprek met de gemeente (zie paragraaf 2.3).
Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal:
1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig.
Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden.
2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig
Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.
3. Voldoende
4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen.
Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren.
Sinds de bestandsopname begin 2013 heeft de ontwikkeling van vve in de gemeente Appingedam niet stil gestaan. Tijdens de bestandsopname heeft de inspectie in het gemeentelijk beleid een behoorlijk aantal verbeterpunten geconstateerd die te maken hadden met de doelgroepdefinitie, bereik, toeleiding, de interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen en de doorgaande lijn. Bovendien waren er geen afspraken met de schoolbesturen gemaakt over de resultaten aan het eind van de vroegschoolse periode. De gemeente heeft nadien een behoorlijk aantal ontwikkelpunten ten aanzien van het vve-beleid uitgewerkt, geagendeerd en omgezet in concrete acties. Hiermee is de kwaliteit van het vve-beleid ten opzichte van de bestandsopname duidelijk verbeterd. Aan de wettelijke verplichting t.a.v het maken van resultaatafspraken
VVE IN DE GEMEENTE APPINGEDAM 2
Ontwikkeling van vve in de gemeente Appingedam sinds de bestandsopname
2.1
vve voldoet de gemeente evenals in 2013 nog niet helemaal. Wel is hiertoe een aanzet gedaan.
In de context is tevens het een en ander gewijzigd. Door de harmonisatie per 1 januari 2018 is het peuterspeelzaalwerk inclusief de vve-locaties zeer recent overgedragen van de Algemene Stichting Welzijn Appingedam (ASWA) naar de kinderopvangorganisatie Kids2b. Deze laatste organisatie is ook werkzaam in onder andere de omliggende gemeenten Loppersum en Delfzijl. De drie gemeenten hebben in de afgelopen jaren ook in het kader van vve contact gehad, waarvan het project "samen Sterk" met maximale kansen voor alle kinderen een mooi resultaat is.
-document "Samen Sterk" gedateerd maart 2014
-document doelgroepen en toeleiding vve in de gemeente Appingedam 2015-2017
-notitie regionaal perspectief 23-03-2017
-Zorgroute interne en externe zorgstructuur in basisscholen en voorschoolse voorzieningen, ongedateerd
-Harmonisatie peuterspeelzalen (en kinderopvang) en de Voorschoolse Educatie 2017 – 2021, ongedateerd
In deze paragraaf geven wij onze bevindingen weer over het gemeentelijke vve- beleid. Per domein is beschreven op welke punten wij het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende (‘3’) beoordelen, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder (‘2’) als met (‘1’) afspraken en op welke punten wij de gemeente als een voorbeeld voor anderen zien (‘4’).
Wij baseren onze bevindingen op de uitkomsten van de verificatie van de digitale vragenlijst door middel van documentenanalyse en gesprekken met vertegenwoordigers van de gemeente. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van het beeld uit de digitale vragenlijst van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd.
Lijst met de vve-documenten die de gemeente Appingedam heeft aangeleverd
2.2
Het gemeentelijk vve-beleid 2.3
De inspectie publiceert jaarlijks ook een oordeel over het toezicht dat door de gemeenten op de kinderopvang en peuterspeelzalen wordt uitgevoerd. Voor meer informatie hierover ziewww.onderwijsinspectie.nl >onderwijssectoren >
Kinderopvang.
Toelichting:
’1’ Verbeterpunten met een afspraak Geen
’2’ Verbeterpunten 1a4 Ouders
Op gemeentelijk niveau is nog geen analyse van de ouderpopulatie gemaakt en een daarop afgestemd beleid geformuleerd. De gemeente Appingedam heeft in het document "Samen sterk" aangegeven waaraan zij denkt als het gaat om ouderbeleid in het kader van vve. Dit is echter nog niet uitgewerkt in een visie en ook is onduidelijk wat te bereiken doelstellingen zijn. Dit is een verbeterpunt.
HET GEMEENTELIJK VVE-BELEID 1 2 3 4
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
• 1A1 Definitie doelgroepkind
1A2 Bereik 1A3 Toeleiding
1A4 Ouders
1A5 Integraal vve-programma 1A6 Externe zorg
1A7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen 1A8 Doorgaande lijn
1A9 Resultaten
1B Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau
1C Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau
DE VVE-CONDITIES 1 2 3 4
•
• 2A GGD-rapport
2B Gemeentelijk subsidiekader
1a9 Resultaten
De gemeente Appingedam heeft een eerste doelstelling geformuleerd in de vve- werkgroep ten aanzien van de gewenste resultaten van vve in de vroeg- en voorschoolse periode, namelijk 75% van de vve-geïndiceerde leerlingen haalt eind groep 2 minimaal een C-score op de toets Taal voor Kleuters. Dit is echter een pril begin. Evaluatie van de bereikte resultaten op gemeentelijk niveau gebeurt nog niet. Inmiddels vindt wel overleg met alle betrokkenen plaats waarbij één van de doelen is te komen tot meer concrete resultaatafspraken, maar dit staat nog in de kinderschoenen. Het betreft hier een verbeterpunt.
1c Systematische evaluatie en verbetering op gemeentelijk niveau
Van een systematische evaluatie en verbetering van het eigen gemeentelijk vve- beleid is nog geen sprake. Door het ontbreken van een vastgelegd en actueel beleid over de uitvoering van vve wordt een systematische evaluatie ook bemoeilijkt. Er zijn geen duidelijke kwaliteitseisen geformuleerd, aan de hand waarvan kan worden vastgesteld dat aan de eisen wel of niet wordt voldaan en welke verbeteractiviteiten nodig zijn.
‘3’ Voldoende 1a1 Doelgroepdefinitie
De gemeente Appingedam heeft met haar vve-participanten afspraken gemaakt over welke peuters worden aangemerkt als doelgroepkinderen. Deze definitie is afgeleid van de gewichtenregeling basisonderwijs. Doelgroepkinderen worden echter ook gesignaleerd door JGZ aan de hand van kind- en/of gezinsfactoren.
Kinderen met een aantoonbare taal en/of ontwikkelingsachterstand vastgesteld door een professional op de peuteropvang of op de school worden ook gezien als doelgroeppeuter of -kleuter.
1a2 Bereik
De gemeente weet dat zij voor 16 doelgroepkinderen vve-kindplaatsen moet realiseren. Er zijn op 2 locaties 16 vve-plaatsen gerealiseerd. Hiermee voldoet de gemeente Appingedam aan de voorwaarden.
1a3 Toeleiding
Zowel het peuterspeelzaalwerk als CJG hebben een actieve taak bij het stimuleren van ouders om doelgroepkinderen bij de peuteropvang aan te melden. De uitvoering van deze taak verloopt volgens de gemeente naar wens.
Doelgroepkinderen worden via het consultatiebureau aangemeld bij de
non-bereik en de reden waarom niet toegeleid worden. Dat is een gemiste kans.
1a5 Integraal vve-programma
De peuterspeelzalen gebruiken een leerstofaanbod dat geschikt is voor het extra stimuleren van de taalontwikkeling van jonge kinderen. Het beleid is er ook op gericht dat alle voorschoolse vve-locaties met een integraal vve-programma werken. Dit is in de praktijk gerealiseerd. Het programma dat de voorscholen gebruiken richt zich op de brede ontwikkeling van kinderen met daarbij ook specifieke aandacht voor taal en rekenen. Voor het volgen van de peuters wordt op alle vve-locaties in Appingedam een volgsysteem gebruikt. De gemeente stelt geen eisen aan het volgsysteem. Het zou goed zijn in de komende periode te realiseren dat de voorscholen een ontwikkelingsvolgsysteem voor peuters gaan gebruiken dat eenduidig is en (meetbare) resultaten zichtbaar maakt.
1a6 Externe zorg
Op gemeentelijk niveau zijn afspraken gemaakt over peuters die extra (externe) ondersteuning behoeven. De gemeente Appingedam heeft zorgbeleid ontwikkeld dat is uitgewerkt in de notitie 'zorgroute interne en externe zorgstructuur in basisscholen en voorschoolse voorzieningen'. Ook de meldcode
kindermishandeling heeft hierin bijvoorbeeld een duidelijke plaats gekregen.
1a7 Interne kwaliteitszorg voor- en vroegscholen
De gemeente heeft met de houder van de vve-locaties in de gemeente Appingedam afspraken gemaakt over de wijze waarop ze de eigen kwaliteit evalueren, verbeteren en borgen. De verantwoording vindt plaats in een
jaarverslag. In het jaarverslag verantwoordt de stichting zich in het algemeen en ook cijfermatig. In het jaarverslag wordt vooral beschreven wat de wijze van werken is en welke activiteiten plaatsvinden. Het jaarverslag kan aan kwaliteit winnen wanneer hierin ook wordt opgenomen of de geplande verbeteracties daadwerkelijk zijn uitgevoerd en hebben geleid tot voldoende resultaat.
Daarnaast kan de planning van eventuele (vervolg)acties voor het komende jaar worden toegevoegd. Een voorbeeld zou kunnen zijn om de geplande activiteiten, de voortgang en de verantwoording achteraf op te nemen ten behoeve van de ontwikkeling van de interactieve en pedagogisch-educatieve vaardigheden van de pedagogisch medewerkers.
1a8 Doorgaande lijn
Binnen de gemeente Appingedam zijn afspraken gemaakt over de overdracht van kindgegevens van de voor- naar de vroegscholen. Voor doelgroepkinderen vindt een warme overdracht plaats. De gemeente heeft met de voorscholen ook
afspraken gemaakt over het gebruik van het vve-programma. Tevens is in het kader van de transitie Jeugd en Ketenzorg regelmatig overleg waarbij zowel de intern begeleider van de voorscholen als de ib-ers van de vroegscholen zijn betrokken. Er zijn nog geen afspraken met de vroegscholen gemaakt over de doorgaande lijn met betrekking tot het omgaan met ouders, het aanbod, het ontwikkelingsvolgsysteem, het pedagogisch en educatief handelen en de begeleiding en interne ondersteuning aan leerlingen die extra zorg nodig hebben.
1b Vve coördinatie op gemeentelijk niveau
De coördinatie van vve op gemeentelijk niveau is net als in 2013 voldoende. De rol van de gemeente als regievoerder van de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van vve-beleid is duidelijk zichtbaar. Wel is het van belang om bestaande afspraken te borgen. Dit, vanwege de vele wisselingen van
ambtenaren in de gemeente Appingedam in de afgelopen periode, maar ook ten tijde van het onderzoek. Het overleg over de uitvoering van vve vindt vooral plaats in werkgroepen waarin alle vve-partners participeren.
2a De gemeente heeft geregeld dat de GGD de basiskwaliteit van de voorscholen beoordeelt (art. 1.63 en 2.21 WKkp).
De gemeente Appingedam heeft met de GGD de afspraak gemaakt dat alle voorschoolse locaties jaarlijks worden onderzocht en dat daarbij ook de kwaliteit van de voorschoolse educatie op de vve-locatie wordt meegenomen.
2b Er is een gemeentelijk vve-subsidiekader
De gemeente Appingedam beschikt over een subsidiekader dat wordt gebruikt om te toetsen of de aanvragen vanuit de OAB-gelden door de houder van de vve-locaties in de gemeente Appingedam toegekend mogen worden. Daarnaast verantwoordt de gemeente jaarlijks waaraan de OAB-gelden zijn besteed.
‘4’ Voorbeeld voor anderen Geen
De inspectie heeft op het niveau van de gemeente het beleid voor de voor- en vroegschoolse educatie in de gemeente Appingedam beoordeeld. Dit vanwege mogelijke risico’s ten aanzien van de uitvoering van wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie.
Conclusies gemeentelijk vve-beleid
Uit dit onderzoek blijkt dat de gemeente Appingedam het vve-beleid vanaf 2013 verder heeft verbeterd. Mondelinge afspraken zijn vastgelegd in
beleidsdocumenten en de gemeente heeft haar regierol meer opgepakt. Het onderzoek heeft ook niet geleid tot nader onderzoek op vve-locaties.
Peuteropvang Kids2b, waaronder de vve-locaties vallen, is in oktober 2016 opgenomen in een steekproef waarbij we gegevens verzamelen over de kwaliteit van de voorschoolse educatie ten behoeve van de jaarlijkse rapportage "De staat van het onderwijs". Tijdens dit onderzoek bleken geen wezenlijke
tekortkomingen met betrekking tot vve. De geconstateerde ontwikkelpunten zijn inmiddels opgepakt door de peuteropvang. De inspectie heeft er vertrouwen in dat de gemeente erin slaagt haar regierol verder te versterken en vooral te borgen.
’1’ Verbeterpunten met een afspraak Geen
’2’ Verbeterpunten 1a4 Ouders
1c Systematische evaluatie en verbetering op gemeentelijk niveau
‘3’ Voldoende 1a1 Doelgroepdefinitie 1a2 Bereik
1a3 Toeleiding
1a5 Integraal vve-programma 1a6 Externe zorg
1a7 Interne kwaliteitszorg voor- en vroegscholen
1a8 Doorgaande lijn 1b vve coördinatie op gemeentelijk niveau 1a9 Resultaten
2a De gemeente heeft geregeld dat de GGD de basiskwaliteit van de voorscholen beoordeelt (art. 1.63 en 2.21 WKkp).
2b Er is een gemeentelijk vve-subsidiekader
CONCLUSIES
3
‘4’ Voorbeeld voor anderen Geen
Vervolgafspraken:
Geen
Dit rapport beschrijft de oordelen van de inspectie over de kwaliteit van de voor en vroegschoolse educatie in gemeente Appingedam.
Daarnaast hebben wij de gemeente gevraagd haar eigen kwaliteit te beoordelen en dat samen met de oordelen van de inspectie te vertalen naar de
ontwikkelingsrichting van het vve-beleid.
Hieronder geeft de gemeente haar reactie:
Ontwikkelrichting VVE Appingedam
We zijn verheugd te lezen in uw rapport dat de ontwikkeling van VVE in onze gemeente niet heeft stilgestaan. Sinds de laatste inspectie heeft de inspectie in het gemeentelijk beleid een behoorlijk aantal verbeteringen geconstateerd. De gemeente heeft sinds 2013 een behoorlijk aantal ontwikkelpunten ten aanzien van het VVE-beleid uitgewerkt, geagendeerd en omgezet in concrete acties. De kwaliteit van het VVE-beleid ten opzichte van de bestandsopname in 2013 is duidelijk verbeterd. Helaas voldoen we nog niet helemaal aan de wettelijke verplichting ten aanzien van het maken van resultaatafspraken. Door personele verschuivingen op ambtelijk niveau in Appingedam is het VVE niet op de wijze geborgd als aangegeven in de beleidsnotitie "Samen Sterk" maximale kansen voor alle Kinderen! Beleidsnotitie VVE beleid gemeente Appingedam 2014-2016.
In een structureel overleg dat de gemeente voert met de directies van de scholen en de kinderopvangorganisatie Kids2b (Harmonisatie per 1 januari 2018 waardoor Kids2b ook het peuterspeelzaalwerk onder haar hoede krijgt) is inmiddels gesproken over de stand van zaken en het op handen zijnde rapport van de inspectie. De scholen en Kids2b hebben uitgesproken, het VVE beleid dat in 2014 is opgesteld te evalueren en daar waar nodig aan te scherpen.
Nu de resultaten van de inspectierapport bekend zijn is VVE op de agenda gezet van het gezamenlijk overleg van de MT's van de kindcentra Appingedam. Dit overleg staat voor juni van dit jaar op de planning. Over en weer is de informatie al uitgewisseld en afspraak is om op hoofdlijnen de bevindingen te bespreken waarna een werkgroep zal worden opgericht, bestaande uit gemeente, afvaardiging scholen en Kids2b. Het VVE beleid zal door deze werkgroep geactualiseerd worden en tevens gaat de werkgroep aan de slag gaan met de 3 verbeterpunten. Doel is om In het najaar (oktober/november) van 2017 het VVE beleid te hebben geactualiseerd. De inspectie wordt tijdig, maar uiterlijk voor 1 januari 2018, gekend in de resultaatafspraken die de gemeente Appingedam met de voor- en vroegscholen heeft gemaakt.
REACTIE VAN DE GEMEENTE
4
Daarnaast is er inmiddels overleg in DAL over VVE (Delfzijl Appingedam Loppersum). Deze regio wil de diensten die de GGD kan leveren op VVE gebied zoveel mogelijk in Dal verband gaan afnemen. Naast de activiteiten op het gebied van toeleiding van doelgroepkinderen naar het VVE programma wil Appingedam, net als haar buurgemeenten, de GGD meer gaan inzetten op monitoring van de resultaten.
De concrete verbeterpunten:
1. Resultaten
In de gemeentelijke beleidsnotitie staat als concrete doelstelling " 75% van de VVE geïndiceerde leerlingen moet eind groep 2 minimaal een C-score halen op de toets Taal voor Kleuters". Deze afspraak is in 2014 gemaakt. Deze
doelstelling is op het gebied van taal. Doelstellingen op rekengebied zijn er niet gemaakt. We gaan in werkgroepverband kritisch kijken naar het gestelde doel op taalgebied en tevens zullen we ons gaan oriënteren op doel(en) op
rekengebied.
2. Ouderbetrokkenheid
Voor de ontwikkeling van kinderen is goed partnerschap tussen de school en de ouders (ouderbetrokkenheid) belangrijk (Sardes 2013). De minister van
Onderwijs cultuur en wetenschap (OCW) roept scholen en ouders op met elkaar in gesprek te gaan. Zo kunnen ze samen zorgen voor een veilige sfeer en een stimulerende leeromgeving voor het kind, zowel thuis als op school.
Het ministerie wil dat gemeenten een betere toeleiding van kinderen naar voor- en vroegschoolse educatie (VVE) bewerkstelligen en meer doen om ouders actief te betrekken bij een optimale ontwikkeling van hun jonge kind. De resultaten van het VVE inspectierapport (maart 2017) is een belangrijke aanleiding om te werken aan de verbetering van het ouderbeleid, maar gemeentelijk ouderbeleid houdt meer in dan ‘voldoen aan de eisen van de inspectie’. Het is aan de gemeente om samen met instellingen te werken aan de doelen en aan de vormgeving van gemeentebreed ouderbeleid, uiteraard rekening houdend met de regelgeving en met de kwaliteitsindicatoren van de inspectie. De werkgroep zal dit thema verder uitwerken.
3. Systematische evaluatie en verbetering op gemeentelijk niveau Het VVE beleid zal geactualiseerd worden door de werkgroep VVE. De richting
van de GGD die voor VVE kunnen worden ingezet (toeleiding, controle, monitoring etc) gezamenlijk worden ingekocht.
Appingedam, mei 2017
