RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN
VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2015 IN DE GEMEENTE
Veendam
Plaats : Veendam
Gemeentenummer : 0047 Onderzoeksnummer : 287976
Datum onderzoek : 9 februari 2016
VOORWOORD . . . 5
1 INLEIDING . . . 6
2 VVE IN DE GEMEENTE VEENDAM . . . 8
3 CONCLUSIES. . . 15
INHOUDSOPGAVE
In de periode 2007-2012 heeft de Inspectie van het Onderwijs een landelijke bestandsopname uitgevoerd naar de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie (vve). Daarna is het signaalgestuurde toezicht op vve in werking getreden.
Het signaalgestuurde toezicht vve begon eind 2013 met het versturen van digitale vragenlijsten naar de 315 middelgrote en kleine gemeenten.
Voor de 37 grote gemeenten is er tot en met 2015 een apart monitortraject.
Op basis van een analyse van de digitale vragenlijsten is besloten om in middelgrote en kleine gemeenten waar risico’s ten aanzien van de uitvoering van de wettelijke vve-verplichtingen lijken te bestaan, een onderzoek uit te voeren. Het onderzoek is uitgevoerd op 9 februari 2016. Dit rapport beschrijft in hoeverre de gemeente Veendam in 2015 voldoet aan de eisen ten aanzien van vve en welke veranderingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de bestandsopname.
De hoofdinspecteur primair onderwijs en speciaal onderwijs, Dr. A. Jonk
VOORWOORD
Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar het gemeentelijke beleid ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie (vve) in de gemeente Veendam in 2015.
De aanleiding van het onderzoek is het mogelijk bestaan van risico’s ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente.
De basis van het onderzoek is een digitale vragenlijst die de gemeente heeft ingevuld. Wij hebben deze vragenlijst geverifieerd aan de hand van de aangeleverde documenten en de toelichting daarop in een gesprek met
betrokkenen van de gemeente. Vervolgens hebben wij de eisen met betrekking tot het vve-beleid beoordeeld en de veranderingen ten opzichte van de
bestandsopname in beeld gebracht.
Het signaalgestuurde toezicht op de vve-locaties maakt nog geen deel uit van dit onderzoek. De signalen van de GGD zijn leidend om te bepalen welke
peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met voorschoolse educatie worden bezocht.
Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten:
• Analyse van de beantwoorde digitale vragenlijst in relatie tot de bevindingen tijdens de bestandsopname.
• Analyse van aanvullend opgevraagde informatie in relevante beleidsdocumenten van de gemeente.
• Intern overleg met het team Kinderopvang over GGD-toezicht in de gemeente.
• Een gesprek met de betrokken beleidsambtenaar over het vve-beleid van de gemeente.
• Beoordeling van vve-beleid van de gemeente Veendam.
Als basis voor de beoordeling gelden de beoordelingscriteria toezichtkader voor- en vroegschoolse educatie voor gemeenten, zoals die te vinden zijn op:
www.onderwijsinspectie.nl > onderwijssectoren > voor- en vroegschoolse educatie.
INLEIDING 1
Onderzoeksopzet
Toezichtkader
Hoofdstuk 2 geeft een beeld van het vve-beleid op gemeentelijk niveau. Daar wordt ingegaan op de ontwikkeling van de gemeente sinds de bestandsopname (paragraaf 2.1) en op de door de gemeente aangeleverde vve-documenten (paragraaf 2.2). Tenslotte geven wij in dit hoofdstuk een oordeel over het gemeentelijke vve-beleid (paragraaf 2.3). Hoofdstuk 3 bevat de conclusies over het vve-beleid in de gemeente Veendam.
Opbouw rapport
De gemeente Veendam heeft een digitale vragenlijst ingevuld. Op basis van de antwoorden hebben wij mogelijke risico’s gesignaleerd ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie.
De digitale vragenlijst levert informatie over:
• wel of geen afspraken van de gemeente met de schoolbesturen en de houders over de doelgroepdefinitie, toeleiding, doorgaande lijn en resultaatafspraken;
• het bereik;
• de veranderingen bij de aspecten ouderbeleid, integraal vve-programma, externe zorg en interne kwaliteitszorg;
• het aantal vve-locaties en het aantal locaties waar de GGD
tekortkomingen heeft gesignaleerd in het eerste domein (pedagogische praktijk).
De beoordeling van het gemeentelijke beleid is gebaseerd op de digitale vragenlijst, opgevraagde gemeentelijke beleidsdocumenten, eventuele aanvullende informatie en het gesprek met de gemeente (zie paragraaf 2.3).
Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal:
1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig.
Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden.
2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig
Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.
3. Voldoende
4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen.
Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren.
In 2008 is in negen Oost-Groninger gemeenten, waaronder de gemeente Veendam, de vve-pilot SpraakMakend van start gegaan. Dit betrof een
taalontwikkelingsprogramma voor 0-4 jarigen. Het centrale doel hiervan was het opheffen en voorkomen van achterstanden in de taalontwikkeling van alle doelgroepkinderen, zodat zij een goede start kunnen maken in groep 1 van de basisschool. In deze periode zijn alle peuterspeelzaallocaties gestart met het realiseren van volledig vve. Tijdens de bestandsopname in 2011 constateert de inspectie dan ook dat vve een duidelijke plaats heeft gekregen in de gemeente
VVE IN DE GEMEENTE VEENDAM 2
Ontwikkeling van vve in de gemeente Veendam sinds de bestandsopname
2.1
Veendam, maar dat nog te weinig sprake is van de gemeente als 'regievoerder voor vve' richting de voorscholen en de schoolbesturen. Daarnaast waren wel afspraken gemaakt met betrokkenen over vve maar deze waren nog niet geformaliseerd.
De ontwikkeling van vve in de gemeente Veendam heeft na afloop van het project SpraakMakend geen specifiek vervolg gekregen. De gemeente heeft ervoor gekozen niet aan te sluiten bij een gesubsidieerd ontwikkeltraject voor vve dat is aangeboden vanuit de Bernard van Leer Foundation, zoals de naburige gemeenten in Oost Groningen. Wel heeft zij initiatieven in het kader van vve ontplooid, zoals bijvoorbeeld het project 'Opstapje' voor kinderen met een ontwikkelingsachterstand van 0-4 jaar en het vier keer per jaar actief aanschrijven van ouders om hun kinderen naar de peuterspeelzaal toe te leiden.
Bepaalde aspecten van vve die tijdens de bestandsopname in 2011 een verbeterpunt waren, zijn met name opgepakt zoals bijvoorbeeld het bereik, de toeleiding en de doorgaande lijn. Deze zijn nu voldoende. Ook heeft een
onderzoek naar ouderbetrokkenheid binnen de gemeente plaatsgevonden (dat in september 2016 wordt geëvalueerd) en beschikken nu alle scholen en
voorscholen over een intern begeleider. Tevens stellen de voorscholen jaarlijks een opleidingsplan op. De verantwoordelijkheid voor de verschillende aspecten van vve binnen de gemeente is belegd bij verschillende beleidsmedewerkers, zoals de beleidsmedewerker handhaving (wet en regelgeving), sociale dienst (ouderondersteuning), onderwijs (basisscholen) en maatschappelijke zaken (waaronder Peuterspeelzaalwerk). Hierdoor ontbreekt binnen de gemeente het totaaloverzicht en is geen sprake van regievoering als het gaat om de
ontwikkeling van de voor- en vroegschoolse educatie. Dit heeft tot gevolg dat binnen de gemeente bepaalde zaken zoals bijvoorbeeld resultaatafspraken, ouderbeleid en kwaliteitszorg met betrekking tot vve niet zijn gerealiseerd. Voor het maken van resultaatafspraken is inmiddels wel een overleg gestart met de voor- en de vroegscholen, maar dit heeft nog niet geleid tot voldoende resultaat.
- Convenant doorgaande lijn vve Veendam (ongedateerd, vastgesteld voor een jaar)
- Peuterspeelzaalwerk en vve rapportage 2015 (datum 1 februari 2016) - Rapportage doelgroepkinderen GGD, (peildatum 1 februari 2016) - Zorgroute basisondersteuning jeugd Veendam en Pekela (ongedateerd) - Overleg resultaatafspraken vve Veendam en Pekela (datum 2 februari 2016) - Onderzoek Partnerschap (waaronder ouderbetrokkenheid) gemeente Veendam Lijst met de vve-documenten die de gemeente Veendam heeft
aangeleverd 2.2
In deze paragraaf geven wij onze bevindingen weer over het gemeentelijke vve- beleid. Per domein is beschreven op welke punten wij het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende (‘3’) beoordelen, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder (‘2’) als met (‘1’) afspraken en op welke punten wij de gemeente als een voorbeeld voor anderen zien (‘4’).
Wij baseren onze bevindingen op de uitkomsten van de verificatie van de digitale vragenlijst door middel van documentenanalyse en gesprekken met vertegenwoordigers van de gemeente. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van het beeld uit de digitale vragenlijst van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd.
De inspectie publiceert jaarlijks ook een oordeel over het toezicht dat door de gemeenten op de kinderopvang en peuterspeelzalen wordt uitgevoerd. Voor meer informatie hierover ziewww.onderwijsinspectie.nl >onderwijssectoren >
Kinderopvang.
Het gemeentelijk vve-beleid 2.3
HET GEMEENTELIJK VVE-BELEID 1 2 3 4
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
• 1A1 Definitie doelgroepkind
1A2 Bereik 1A3 Toeleiding
1A4 Ouders
1A5 Integraal vve-programma 1A6 Externe zorg
1A7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen 1A8 Doorgaande lijn
1A9 Resultaten
1B Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau
1C Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau
DE VVE-CONDITIES 1 2 3 4
•
• 2A GGD-rapport
2B Gemeentelijk subsidiekader
Toelichting:
’1’ Verbeterpunten met een afspraak 1a9 Resultaten
De gemeente Veendam heeft nog steeds geen doelstellingen geformuleerd ten aanzien van de gewenste resultaten van vve in de vroeg- en voorschoolse periode, waardoor evaluatie van de bereikte resultaten op dat niveau ook niet mogelijk is. Inmiddels heeft wel een overleg met alle betrokkenen
plaatsgevonden met als doel te komen tot resultaatafspraken, maar dit staat nog in de kinderschoenen. Het voornemen van de gemeente is dat deze afspraken op 1 januari 2017 vastgelegd zijn. Het betreft hier een verbeterpunt met een afspraak.
’2’ Verbeterpunten 1a4 Ouders
Op gemeentelijk niveau is nog geen analyse van de ouderpopulatie gemaakt.
Het is daardoor nog onduidelijk waarop het ouderbeleid zich moet richten en wat te bereiken doelstellingen zijn. Dit is een verbeterpunt. In haar jaarverslag geeft de Stichting Peuterwerk Compaen wel aan welke activiteiten in 2015 in het kader van ouderbetrokkenheid op de peuterspeelzalen hebben plaatsgevonden.
Tevens heeft een universitair student onderzoek gedaan naar Partnerschap (waaronder ouderbetrokkenheid) binnen de gemeente Veendam. Deze aanbevelingen heeft de gemeente doorgestuurd naar de scholen en de
peuterspeelzalen. De peuterspeelzalen hebben vervolgens een ouderparagraaf opgenomen in hun pedagogisch leerplan.
1a7 Interne kwaliteitszorg voor en vroegschoolse educatie
De gemeente Veendam heeft op gemeentelijk niveau geen afspraken gemaakt over de wijze waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg monitoren. De gemeente geeft aan dat het vooral lastig is om hierover
afspraken te maken met de besturen van de basisscholen. Wel heeft zij met de Stichting Peuterwerk afspraken gemaakt over het jaarlijks aanleveren van een jaarverslag. Hierin is bijvoorbeeld een paragraaf opgenomen over
deskundigheidsbevordering, maar geen overzicht opgenomen van geplande verbeteracties in het nieuwe jaar of een reflectie gedaan over de (gerealiseerde) ontwikkelingen in het afgelopen jaar.
1b Vve coördinatie op gemeentelijk niveau
Er is sprake van coördinatie van vve op gemeentelijk niveau, maar dit is nog wel een verbeterpunt. Meerdere beleidsmedewerkers bij de gemeente Veendam zijn verantwoordelijk voor onderdelen van vve, maar het totaaloverzicht ontbreekt.
De regierol van de gemeente moet intern afgestemd en verder versterkt worden. Op dit moment ontbreken vooral afspraken met betrokkenen over de wijze waarop verantwoording richting de gemeente plaatsvindt over de uitvoering van vve en over de bereikte resultaten. De gemeente geeft aan dat zij van 1 school met bijbehorende peuterspeelzaal wel informatie ontvangt over vve.
1c Systematische evaluatie en verbetering op gemeentelijk niveau
Van een systematische evaluatie en verbetering van het eigen gemeentelijk vve- beleid is nog geen sprake. Door het ontbreken van een vastgelegd en actueel beleid over de uitvoering van vve wordt een systematische evaluatie ook bemoeilijkt. Er zijn geen duidelijke kwaliteitseisen geformuleerd, aan de hand waarvan kan worden vastgesteld dat aan de eisen wel of niet wordt voldaan en welke verbeteractiviteiten nodig zijn. Er is wel overleg tussen de
beleidsmedewerker en de verantwoordelijke wethouder over vve.
‘3’ Voldoende 1a3 Toeleiding
Zowel het peuterspeelzaalwerk als de GGD/JGZ hebben een actieve taak bij het stimuleren van ouders om doelgroepkinderen bij peuterspeelzalen aan te melden. De uitvoering van deze taak verloopt volgens de gemeente naar wens.
Doelgroepkinderen worden via het consultatiebureau aangemeld bij de intern begeleider van de peuterspeelzalen. De gemeente heeft met de GGD/JGZ de afspraak gemaakt dat zij gefinancierd worden voor hun extra inspanningen zoals huisbezoeken om de toeleiding te bevorderen. De GGD houdt ook bij hoeveel kinderen er in Veendam vanaf hun tweede jaar zijn aangemerkt als
doelgroepkind en hoeveel hiervan zijn toegeleid naar een vve-plek. Dit om tot een 100% bereik te komen. De gemeente geeft aan dat 67 van de 76 kinderen zijn toegeleid naar vve. Van 9 kinderen willen de ouders geen gebruik maken van de vve-plaats of is de reden waarom het kind niet kan worden toegeleid onbekend.
1a5 Integraal vve programma
De gemeente heeft met de voorscholen afspraken gemaakt over het gebruik van een integraal vve-programma en een peutervolgsysteem. Alle peuterspeelzalen gebruiken het zelfde vve-programma (Startblokken). Voor het volgen van de peuters worden binnen de peuterspeelzalen verschillende systemen gebruikt. De gemeente geeft aan dat dit ook één van de knelpunten is als het gaat om het maken van resultaatafspraken met de voorscholen.
1a6 Externe Zorg
Op gemeentelijk niveau zijn afspraken gemaakt over peuters die extra (externe) ondersteuning behoeven. De gemeente beschikt over een overzicht van de zorginstanties waarop de voor- en vroegscholen een beroep kunnen doen. Ook beschikt de gemeente over een 'zorgroute basisondersteuning jeugd Veendam en Pekela' opgesteld. Hierin zijn de zorgroutes opgenomen voor basis-, flexibele- en intensieve ondersteuning. De externe zorg heeft een duidelijke plaats
gekregen binnen de gemeente vanuit het project SpraakMakend, maar dit is ook daarna gecontinueerd.
1a8 Doorgaande lijn
Binnen de gemeente Veendam zijn afspraken gemaakt over de overdracht van kindgegevens van de voor- naar de vroegscholen. Voor doelgroepkinderen vindt een warme overdracht plaats. De gemeente heeft met de voorscholen ook afspraken gemaakt over het gebruik van een zelfde vve-programma. Tevens is in het kader van de transitie Jeugd en Ketenzorg steeds meer overleg waarbij zowel de intern begeleider van de voorscholen als de ib-ers van de vroegscholen zijn betrokken.
Er zijn nog geen afspraken met de vroegscholen gemaakt over de doorgaande lijn met betrekking tot het volgen van de kinderen, het aanbod, het pedagogisch en didactisch handelen, het ouderbeleid en de begeleiding en interne
ondersteuning aan peuters.
2a De gemeente heeft geregeld dat de GGD de basiskwaliteit van de voorscholen beoordeelt (art. 1.63 en 2.21 WKkp)
De gemeente heeft met de GGD de afspraak gemaakt dat alle voorschoolse locaties jaarlijks worden onderzocht en dat daarbij ook de kwaliteit van de voorschoolse educatie op de vve-locaties wordt meegenomen.
2b Er is een gemeentelijk vve-subsidiekader
De gemeente Veendam geeft aan dat het volledige bedrag aan onderwijsachterstandsgelden worden gebruikt conform de Wet op de
Kinderopvang en het besluit basisvoorwaarden kwaliteit vve. Dit wordt jaarlijks verantwoord richting OCW in het verantwoordingsoverzicht SISA.
‘4’ Voorbeeld voor anderen 1a1 Doelgroepdefinitie
De gemeente heeft met de Stichting Peuterwerk en de schoolbesturen afspraken gemaakt over welke kinderen worden aangemerkt als doelgroepkinderen. Deze definitie is afgeleid van de gewichtenregeling basisonderwijs. Risicokinderen
worden ook gesignaleerd door de GGD/JGZ aan de hand van kind- of gezinsfactoren. Bovendien worden kinderen met een aantoonbare taal en/of ontwikkelingsachterstand (vastgesteld door de GGD of door de intern begeleider) gezien als doelgroeppeuter of -kleuter.
1a2 Bereik
De gemeente weet voor hoeveel kinderen zij vve-kindplaatsen moet realiseren volgens de landelijke doelgroepdefinitie (1 oktober 2014 is dit 60). Volgens de eigen doelgroepdefinitie van de gemeente, die veel breder is, zijn er op 1 oktober 2015 76 doelgroeppeuters. Vanuit de harmonisatie van de
kinderopvang/peuterspeelzalen is de afspraak gemaakt dat in principe alle driejarigen in Veendam in 2017 zonder extra kosten voor de ouders vier
dagdelen peuteronderwijs mogen volgen. In de gemeente Veendam verzorgt de Stichting Peuterwerk op zes locaties veertien groepen. 52% van deze dagdelen wordt bezet door doelgroepkinderen. De gemeente geeft aan dat op deze dagdelen professionele pedagogisch medewerkers voor de groep staan en er sprake is van een dubbele bezetting.
De inspectie heeft op het niveau van de gemeente het beleid voor de voor- en vroegschoolse educatie in de gemeente Veendam beoordeeld. Dit vanwege mogelijke risico’s ten aanzien van de uitvoering van wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie.
Conclusies gemeentelijk vve-beleid
Uit nader onderzoek blijkt dat de gemeente Veendam het vve-beleid na de bestandsopname in 2011 op onderdelen heeft verbeterd. Geconstateerde tekortkomingen hebben betrekking op met name de resultaatafspraken en de (overkoepelende) regierol van de gemeente als budgethouder. Het onderzoek heeft niet geleid tot nader onderzoek op specifieke vve-locaties.
Toelichting:
’1’ Verbeterpunten met een afspraak 1a9 Resultaten
’2’ Verbeterpunten 1a4 Ouders
1a7 Interne kwaliteitszorg voor en vroegschoolse educatie 1b Vve coördinatie op gemeentelijk niveau
1c Systematische evaluatie en verbetering op gemeentelijk niveau
‘3’ Voldoende 1a3 Toeleiding
1a5 Integraal vve programma 1a6 Externe Zorg
1a8 Doorgaande lijn
2a De gemeente heeft geregeld dat de GGD de basiskwaliteit van de voorscholen beoordeelt (art. 1.63 en 2.21 WKkp)
2b Er is een gemeentelijk vve-subsidiekader
‘4’ Voorbeeld voor anderen 1a1 Doelgroepdefinitie
1a2 Bereik
CONCLUSIES
3
Vervolgafspraken:
Uitvoeren Verbeterafspraken:
• Resultaten van vve (1a9). De inspectie heeft met de gemeente afgesproken dat zij vóór 1 januari 2017 resultaatafspraken over vve met de voor- en vroegscholen heeft gemaakt.
• De inspectie ontvangt uiterlijk op genoemde datum een afschrift van deze afspraken.
• Signaalgestuurd toezicht: wij zullen eind 2016 opnieuw een vragenlijst sturen naar de middelgrote en kleine gemeenten en een inschatting maken van mogelijke risico’s. Tevens nemen wij de uitkomsten van eventuele
locatieonderzoeken mee. Op grond van de analyses bekijken wij opnieuw in welke gemeenten in 2017 een onderzoek plaats zal vinden.
