tlik is is is

ROOFS'IUK VII RELASIES IN DIE OPVOEDING

1 .• lJlil,..<~)d:ing

Landman onderskei die volgende dr:ie verhoudingstruk:tureg :&: Die :peda.gogi'ese

vertrouensverhoud.ing-:&: Die p·edagog:i ese kenverhoud.:ing

:IE Die :pedagogie-se

ges~sverhoud.i;ng;L)

Hierd.ie dr:ie is egter volstrek nie die en::igste nie .. Da.a.r word geen melding ge171a.a.k van t n God.-mensverhoud:ing1. 1 n God-ske:p:pingsverhoud.ing. en tn mens-sk.e:p:pingsverhouding n:ieo Da.a.r is ook geen s:prake van 'n mens se verhoud.irig met hom_self' rde. A:tles wa.t Landman oo:rr verhoudings sl~ryf', bly op bloot horisontale vlak, nl. tussen mens en mens, tussen mensl:ike o:pvoeder en: o:pvoedeling. Verd,er word in> alles ge:poog om net , ,universelen of' 7,a.lgemeen-geld.:igeu uits:prake a.an te teken. lUies wat d.a.a.r aangeteken

i s7 is lee houers vJa.ar~n elk.een kan giet wat hy wilo

Vir die Christelik-nasionale o:pvoeder en o:pvoedkundige is so 1_n houding onhoudbaar .. Wat Landman da.a.r gese het" kon net sowel ongese ge= bly het as hy n:ie met die Christelike inhoud. begin en da.arne. di~ vorms· wa.e.rin dit geg:iet is1 :probeer onderskei·het nie .. Die Christelik-nas:ionale

o:pvoedkundi ge sal, ui tgaJande van sy be:pa.alde vertrek:punt en deur van sy kenni s va.n die grond.beelde geb'ruik te maa.k:7 die verhoud.ingstrukture on=

derskei.

Die relas:ies sal met ruimtelike voorstellings ge1llustreer word_, ma.a.r d:it kan nie a.nders as om gebrekkig te wees nie ..

In die Skrif' word oorvloedige bev1ys gevind vir di<en volgend.e stel= lingsg 2)

:IE God is die eerste en gro-<Jt o:pvoed.ero

:IE God gebruik ook mense om o:p te voed.,

:IE .Alle mense word deur God en d.eur a.nd.er mense o:pgevoed..

1) _Landma.n

8

1 W •. A., e .. a .• Opvoedkunde en opvoedingsleer vir beginners,:pall-1 . 2

)Hierd.ie beginsels rus o:p so ba.ie bekende J3ybel tekse da.t hulle nie a,a.n= gestip word nie. Fe1 tlik d.ie hele Heidelbergse Ka.tegi smus hou verba,nd· met hierdie o:pmerkings en d:ie relasies wa.t verd.er hieronder be~~ryf' is.

-106_-:k: In die opvoeding word 'n bepaa,lde gesindheid a.angekweek:, soos· be::::: paal deur die,opvoedingsdoel wa.t in die volgende hoofstuk. bespreek: word.

:IE God en mense staan a.l tyd ·in verhoudings met meka.a.r. Di t kan. nie anders ni.e7 want die mens is deur God na. sy beeld geskape,

:IE God het ook die skepping uit niks voortgebring en die mens 'n plek in die skepping gegeeo

:"'f: In die opvoeding word baie va.n k:ennis gebruik gemaak:, Die oorsprong van a.lle kenni s is God .•

:IE God is die a,bsolute gesa.gsd.ra.er .. Hy is d:i e a:bsoluut-soewereine en selfgenoegsame.

:JE Die mens is die gesagsonderd8an van God1 ma.a;r hy beklee ook 'n

gesa,gspos:isie omdat God in mate van gesag a.an hom oorgedra het .. Die

. ern

mens beklee da:n as opvoeder 'n gesB.gsposisie oor die opvoedeling...a.s ge= roepene van God 11_{n gesa,gsposisie oor die skepping ..}

-:JE Die vree-s va:n die Here. i s die b eginsel va.n kenni s. Die kenni s· van God, ·mens en skepping lei tot vrees7 in die sin va.n respek, veroring

en liefde vir Godo

Na.dat God .sy skeppingswork: voltooi het1 het Hy nie die skepping va.n

Hom a.f verwyder nie. Hy het bvo nie die natuurvJette a.s determina.nte ge=

e..

skep, sodat die skepping sonder God se bemot1'ing kon voortbesta.an nie .. Die Christen glo a.an d:ie alma,g v<:m God, sy i.ngryping soos dit s:igbaar word in sy wondere₁ sy bestier:ing va.n a.lle gebeurtenisse en die gemeel:'J?:

skap met die Hei ge Gees"

Die rela.sie God-skepping ka.n dan so beskryf >·10rdg· God het die skep= ping met sy eie ha.nde gemaak, Hy is in die skepping kenba.a.r, ma.R.~Y is :nie self die, skepp:ing nie en d:ie sk:epping is ook nie God nie .. God beklee as a.lma.gtige, soewereine en selfgenoegsame 'n Uefdevolle gesa.gs:pos:i si e oor die ske:p:pingq God en die skeppi:ng ma.g nie los ven meka.EJ.r ged:ink word nie, en a,l ka.n die mens a.a::n G0d dink sonder om aa.n d:ie skep:pi:ng te dink, ma.g :b..;y nooit eers :probeer om a.a::n die skep:p:ing te dink met die uitsluit:ing va:n God nie.

Die eerste relas:ie ka.n dan

so

voorgestel

word~

3

)

l\~et da.nkba.re erkenning aa::n Prof. B .. C., Schutte vir sy hulp h:iermee sowel a.s die la.tere voorstellings ..

-107"

GOd'. I I

00

I l.

Sk:ep~'ingr

Die Ghristelik-na.siona.le o:pvoeder vind hierdie rela.sie van besondere· ..

bela.ng .. Dit vind o .. a.. weerklan:k in sy opvoedencle onderwys .. Hierdie rela= sie is die motivering vir. die integrasie van Bybelse en sekul~re kennis. Hierdie rela.sie verstrek ook die bewysgronde vir kritiek teen ~eutrale, humanistiese en ander vorms van onderwys 1rm.arin God nie die middelpunt

is nie .. Die klem val gedurig o:p die liefde van God en die genacle na a.an= leiding van die liefdea

4• ... ..., Die tweede relasi eg God en d'i e mews -**' =-=-=",..,. ..._"'="'*""

(a) Die Godsbesef van die mens _{.. .,.. . ...} ..,.~=m"""F""e---=r-__....-e··--.,...====...,- - = t = , . . . . = : t

. Die mens het as a:priori

'n.

God sbesef van God self ontva.ngo Daarom· soek die mens na. God, bewus of onbewus, en kan hy nie vrede in sy gemoed' e:rvaa.r voor hy nie God of 'n substituut:- wat hy as God aa.nvae.r, gevincl het nie. In lg. geval i~::? die gemoedsrus egter nie volkome nie, d.it gee a.an die mens slegs 2

_n

_{beperk.te meJte van bevred:iging}

1 want net God. a.l=

leen kan in da.a.rdie behoefte van die mens volkome 'b-evred :i ging vers.ka.f" Dit is juis hierdie a:prior:i van die Goclsbesef wat die mens sonder ver= ontsk:u.ldiging-la.a.t a.s hy GOd nie in

s~

lewe vind

nie~

4) ,

..

(b) Di~-~.s>_ncle do~n....?J'bre.J!J<: a._§);n' die =yeyhougi;¢1.g t~en=J'J9d m_

9J.E?...!P-..

~11§

Hieronder i>Vord die verhoud'ing beskryf wat tusserr God en die mens behoor:t te besta.an, maar dit is vooraf nod:ig om in geda.gte te hou dait

'

.

daa.rd~e :ideo-le verhoud:ing nooit aangetref 1111ord nie en ook nie in hier= die lewe a.angetref kan word nie, omdat die mens as sondige wese nooit· in staat kan wee'S~ om van sy kant a.f 'n id.ea,le verhouding te ha.ndhaaf nie·., Trouens1 d:it is blote gena.d.e dat die-mens wel in ste.at is om :in enige

verhoudi~g

met God. -j;e tree-))

(c) Kennis van God lei tot ·-em"r * "'*=*'=o' ,e.---cr --=--== =ee=- ~lfk~nnis -

-Die mens leer God slegs in 'n bepaa.lde verhouding k.en .. Ind:ien daar= die verhoud.ing ontbreek of versteur vJord1 kan hy God nooit reg leer k:en

4

)

Ca.lvyn, J .. O:po cit., P•

39

5

₎

_Ibid~,

_{:p .. 40}

-108-nieo Wannee:r> die mens God leer ken, lei dit ook tot selfkenniis, sodat'.· d.ie mensbeeld en selfbeeld ook helderder verskyn .. 6). So kan die mens homself a.s beelddra.er van God1 as gevalle sondaar, a.s a.ange\-Jese op die

genade en a.s i ema,nd met behoefte fl.an verlossing leer ken·., Verder karr die merrs homself teenoor God stel7 soda.t die kontras des te sterker

omiyn kan word~ Die mens·· kry ·dan 'n besef van· sy onvermoe₇ beperk:theid',

v

sondigheid en nietigheid~ Da.n besef hy dat hy geen re<X~, tot sel:f'}Serhef= fing het nie.

7

)

Cd) Die eerste vri ¥-

geb.29.i~8)

Hierin stel Gbd die idee.le God-mensverhoud:ing ve.so Die eerste gebocr bepa.al nie net dat daa.r slegs een God is nie~ ma.a.r da.t Hy werklik a.s

God. erken en geeer moet word~ Da.arin word reeds die verhouding van God bo die mens vasgestel, en wel die verhoudiing va.n God. a.s skepper bo die mens as skepselo

Die tweed.e gebod waa.rsku teen die foutiewe dien va.n God, d .. woso 7

teen 'n godsdiens ·soos deur die mens b~ink, 1_{n mens wa.t hom op aa.n:ekou==}

ing vdl verlaa.t en daa.rom 1

_n-

_{'ii'Taarneemba.re God wil h'9}

1 tn mens wat God

op horisont;;;~ole vlak \dl ontmoet, soos 1_{n natuurgod of natuurmag, 'n}

mens 11fat nie die one:indigheid en alma.g van God teenoor sy eie eind.igheid en onmag wi 1 op'ii'Jeeg ni e.,

Die derde gebod wil da.t die mens die na.am van God7 en da.a.rom God

self, met die nod:ige eerbied moet beha.ndel., Die mens is nou eenmaa.l ge= neig om hom op die naam va.n God te beroep vir sy eie selfsugtige, sond:ige doeleindes. Hy wil God graag a.s instrument vir sy e voordeel gebru.ik .. Daa,rom word God. verla.ag tot die posisie benede .die mens .. Die derde gebod is dus 'n duidel:ike verbod op antroposentr:isme ..

Die sa.bba,tsgebod wil nie tn da,g van niksdoen instel nie,- ma.ar 'n da.g waa.rop 1 _{n po s:i t:i ewe bydra.e tot die di ens van God gel ewer moet wond\, D:i e}

sa.bbat ·is die da.g van orientering en heror:ientering1 va.n na.denke en self=

ondersoek:7 van berou en· nuwe so eke na, Go do .D:i s egter ni e bedoel a,s eer:u

enkele dag vir God en die a.nder ses vir die mens en die W'Breld nie .. Die Sonda.gsmens is ook die Maa.ndagsmens, en op a.lle week:dae moet God ook voor oe gehou word .. Ma.ar die sabbat is da.aTdie da,g wanneer die mens sy tydgebonde menslike bedry1tV':ighed.e opsy skuif sodat God. en sy gebod di.e volle a.andag ka.n k:ry. Dit is da.n die dag v1a.arop die God-mensverhouding

)Ibid .. , po

37.,

Lees ook p ..

84-90

hierboo

1)

Lees ook

p~

94-105

hierbo.

ver:fris en verstewig word, wa,nt die Sa.tan probeer gedurt'g om di®' daa,g~ likse woelinge te gebruik ·om die Godsbeeld by die mens te la.at· vervaag.

Hierdie vier gebooie spreek luid va,n die verhouding tussen: God em mens~ Die lief de van God vir die mens is absoluut t mfl,a,r vir die mens :is

da.a.r voortdurende vermaning en terugkeer nodig. Dit is da.n die sterkste k:enmerk va.n die Gcrd._mensve'Y.'houd;ingg .. Die ware l:ie:fde wat van God uit= gaam.

(e) Ander >'!§..tte, ve,ral die deur ~Q..ses O.PXA!?£i.;r::?. v~ait

Hierdie wette :is bostrukture..,op die oorspro:nklike Wet va.n die Here gebou is. Dit is dan ook: voorbeelde van hoe elke vol~.onder die son ew va.n eni'ge tyd va:.n. die geskiedenis onder alle omstandighede sy wetgewing op di'e oorspronklike Wet' moet grond. Dis hier waar ontwik:keling duicle= , lik waa.rgeneem word, bv. in die geva,l van die offers wa.t deur die qffer

aa.n die kruis verva.ng is .. Maar in alle gevalle word di,e> God-mensverhou= ding nie versteur nie7 trouenst dit is bedoel as vernuwing ewverstewi=

ging van die oorspronkltke lie:fdesverhouding. (:f) D:i e

...Y-~.U

ge

ruimt~?)

Die mens se hele lewe is vol bedreiginge1 fisies en geesteli~~N~t

in God kan tn volkome veilige ruimte vir die andersins weerlose mens ge= vind word. Self's leed, beproew:inge en teleursteli:ings di en &"s wegwysers na die enigste ware beskutttnge vir die mens. H:ier:in word.f~.d.ie liefde van

God vir die mens baie duidelfk: ge"!llustreer .. (g) ,9od ·en·sfy gemeente OJl

8.8£..~.

10

)

Tot dusver is na. die mens verwys as individu: in verhou(l;ing tot sy God .. Ma,ar 'die mens in die gemeenskap,.:·ten die gemeensk:a;p as geheel staa.n

~· .

net 130 in 'n l:ie:fdesverhouding tot God. Hierin :Is die begronding va,n die mens-medemensverhouding ~Jat in 'n latere pa.ra.gra.a.:f bespreek: vlord,.

(h)

D,i e .lfl_e,ps Bj2, .J:l.?od

sl£~.Jl.e.£:Y,.?,n Go,.siii~·

n'~'J:ie na julle luister, luister na ~~ry, wie julie verwerp, ver= werp

~.'fy;

en w:fe

~~ly veri'll'erp~

verwerp Hom wat Jl.ify gestuur het.ull-}

Die mens is dus :in die eerste plek 1_{n d:iena.ar van God .. Da.arom stel hy}

homself. tot die beskiklting van God en deins hy nie terug onn sy ka.nit te kies in strydvrae en aanva.:ne van d.ie Satan nieo Hy laa.t sy l:ig skyn, hy waa.g dit met God,. hy ontva.ng die nodige woorde om homsel:f te verdedigs.

) Lees· bv" Ps .. 23

10) _{Lees· vera.l die Hooglied v.an Salerno ..}

I I

· ) Luko l0gl6·

hy huiwer nie om sy 1iggaam a,a,n gevare bloot te ste1 nie, want hy het (Thrill

bo a1les lief.

( i) Ruimtelike v<?._.or~?,_t...2,lling-·

Die verhouding God-mens is 1_{n vertika1e re1asie .. Die 1iefde van God}

desendeer na die mens. 12) Daarorrr moet die mens sy ha,rt ook tot God verhef eri. .1Hom in die intieinste liefde eer en dien' as Vader~

God I I 00 l f Mens

Die o:psigters:posis:ie van d.ie mens oor die ske:p:ping is deur Cr0d aa.:rn hom o:pgedrao 13) Di t beteken dan dat die mens hom nie na. wi11ekeur kal1ll. gedra, teenoor die ske:p:ping nieo Hy is ee>rstens teenoor God verantwoordeirt-lik vir sy o:ptrede. As o:psigter moet hy die ske:p:ping vir Gbc1 o:p:pas en nie vir sy eie gewin nie.

Die God-mensverhouding is 'n liefdesverhouding en da.arom is die mens-ske:p:pingsverhouding ook. t n liefdesverhouding? hoewel 'n a.ndersoor= tige, want die

mens~nie

a.a.n die sk.e:p:ping ond.erwor:pe soosaan God nieo Die mens is oor die handewerk van Goo. aa.ngestel, maar nie as absoluut

soewereine nie, en ook nie so hoog bo die S{:e:p:ping as GOd nie. Trouens, a.s die hoogheid van God bo die mens en die ske:p:ping in a.a.nmerking geneenn word, verkeer die mens en die slte:p:ping fei tlik o:p hori sontale wlak ..

Ruimtelik kan di t so voorgestel 1.vorch JYiens

-Ske:p:ping·

Kennis van h:ierdie relasie ka.n met goeie gevolg in die Christelik-nasionale ono.erwys gebruik. word. Daa;rin kan die motivering vir ta,l1e deugde gev1nd word, bvo natuurbewaring, voorkoming van besoedeling₇ dierebeskerming, oordeelkundige gebruik va:rn natuurbronne, grond- en waterbewaring, ens.,

12

) Di·e woord transendeer is onvoldoendeo 13) Gena lg 29

-111-6" ,Di,e vi erde re1a.si eg Die mens en sy medemen§.

Hier is dit duide1ik dat eli t 9_{n verhouding op : hori sonta1e v1a1t· is a}

Maar aangesi en die mens en sy medemens onder d:i. e 1i efdesverhouding met God sta.a.n7 moet die mens sy med.emens ook waaragtig liefh'8. Die verti.ka.1e

verhoudings bepaa1 dan die horisonta1e .. Lg. kan: rde werklik_ sinvoJ... wees as dit net uit mense kom en nie gegrond is in die liefde tussen God e~ die mense nieo Da.a;rom is ·elke verhouding buite God slegs 'n gewaande liefdesverhoud:ing wa.-ft nooit stand kan hou nieo

·Die la.a.ste

ses~ebooie

1

4)

is duidelike illustra,sies van ·die 1iefdes:= verhouding van die mens met sy medemens .. Ma.a.rr die mens is dikwels geneig om met groot nadruk oor die vyfde, sesde, sewend.e, agste en neende gebod t·e praa,t₇ maar a.an die tien<le nie soveel aandag te skenk nie. En tog is:. die tiende geo·od d:ie ku1minasie van die voorafgaa.nde vyfo In die begeer:::w. tes van die mens is sy se1fsug en gebrek aa.n· lli~~~ die du:ide1ikste sig= baaro Dit is darn. jui s hierd.ie drifte eru dre>nge wa,t aam.1eiding· gee· tot na1a.ting om die ouers te eer, haat err doods1ag, bu:ite-egte1ike verhou= dings, diefsta,1 en 1euentaal.,

Die :Sybe1 beva.t ta.l1e i1hrstrasies van die mooi 1i efdesverhoud.inge wat tussen mense moont1ik is, bv .. tussen; Daw:id en J onatan, 15) Da>·dd' e:r.r

Sa.u1,

16

_~)

DaTrJid.

e~

Mefiboset,17) tussen broers,18) ens .. Die beginse1 van die 1iefde vind ook toe:passing in ta.11e wette,1

9)

Hierdie saak is van besondere belang vir d.ie Christe1ik-na.siona1e o:pvoeder .. Hy moet sy o:pvoede1inge wa.ar1ik 1iefhe en hu11e vir hom., O:p= voeder en opvoectelinge moet ook 1_{n liefde vir ander mense h"El, se1fs v:i:rr}

d.iegene wa.t minder bevoorreg₁ verstande1ik swa.k bedee1d of onaang6l!.aam• in hu11e gedra.g· iso Dit strek nog verderg Ook die me:t:-se and.erkant d:ie berge of 1and.sgrense-9 c:mder r,asse, se1fs hu11e wat vyand.ig gew.i,.nd is,

moet as ske:psels van God en as d.iegene wa.t deur Gbd met 1iefde bejeerr· word1 in a11e liefde benad.er word.,

14) Gis:pen1 W.H., Het 1Yoek: Exodus1 Eerste dee1, 11. 70-73

15_{) I Sam., 20} 16 ) II Sarno 1g17-27 17) _{I I Sam .•}

₉

JJ8 _{) Ps .. 133,} 1

_9):.

_{Bv. Deut. 24g17-18} -112;;..

7 • p~e

JQ;!S,!?..

releusie~~ Tuss-~IT die mens ,en homself'

Dit :i's die gewetensrela.sieo Die mems moet ,.;gedurig teen.oor homselfl: verantwoording doew en wel so asoff' die mens·

in·

tweEll verdee1 is, sod'a;{t die eeiT , 7ek11 rekenska:p kan gee aan die1 a,nder , ,elt"·~ .

Rierdie gewete is ook deur God aaw die mens gegeEB, en deur midd'el deJarva.n werk die Heilige Gees in· die mens se hart₁ sociat da.ar wel berou o:p sondige dade kan volg·. Dit is ook bedoel as tn middel tot self'ond'er=

.

soek- en l~wensveranderirrg, soda.t dit uitloo:p o:p

'IT

terugkeer tot die reguit :pad va,n God na G"od. Die :positieHe f'unk.sie van die gm'll'ete is die behoud va.n die lief'desverhouding met God, in welke geva.l die gewete in

stille genot swyg.,

Die Skrif' het heelwa.t oor die gewete te se .. Hier volg· enkele illus= t:J:>asi esg

,En toe hulle dit hoor, het hulle, deur hulle gewete bestraf',

. •t rr.20)

een Vlr eew Ul gegaan. •. " .,

, ,En Paulus het die oe o:p die Raa.d. gehou en geseg :Broeders, ek het met 'n volkome-gewete voor God gewa.ndel tot o:P hierdie dag.11

·21),

Die sonde kan egter die mens se gev-rete besmet, versmoor of' buite· werking stel .. In a.l hierd.ie gevalle moet die mens teenoor homsel:f' net soos teenoor God vera.ntwoord:ing doen vir daardie ontaarding. Oor die ongesonde gewete het die Skrif' ook heelwa.t te s~y en hier volg enkele voorbeeldeg·

22'

, o " • en hulle gewete, wat swak is, word besoedele" )

, , o , , maa.r hulle verst and sowel a.s hulle gewete is be·soe=

del. 11 2

~)

, , o o " hoeveel te meer sal die bloed va.n Christus, v.mt Hom=

self' deur die ewige Gees. a.a.n God sonder smet geof'f'er het, julle ge= wete reinig van dooie werke om die lewende God. te di en. n24)

Die verhouding va.n die mens teenoor homself' moet dan ook: in God ge= wortel lrJees •. Dis nog 'n geva.l va.n 'n horisontale verhouding wat slegs deur die vertik'a.le verhouding tussen God en mens sinvol kan· wees. Hier=

20) Joh. 8g9 21) Hand .•. 23g 1 2.2) I Kor. 8g7 23) _{Tit~ lgl5} 24) Hebro 9gl4

-113-uit wloei ook voort dat die mens homsel~moet liefh~t nie met 1_{n ego=}

sentri ese 1 i efd e ni e, ma.ar met 'n Godd:elik:e li efde 1 sodat die verhee>r=

liking va.n God in hierdie verhouding bereil{~· kan yvordQ As hier gepra.a:t word van die mens se liefde vir homself _{7 .} bedoel dit die mens in tota.= litei:t1 as wese wa.arva.n die aspekte van menswees onskeibaa.r is. H:ierin

word die begronding van die volgende stallings, wat bepaald in d.ie Chri stelik-nasiona.le opvoeding gebruik word7 gevindi

~ Jy mag nie selfmoord pleeg nie.

~Pas jou ligga.a,m O:P1 dis 'n tempel va.n God ..

:IE Verwyder a.lle vu:il geda.gtes en emosies, d .. i,. die negeotieive, ma.ar . vul die oop ruimtes 1vat daardeur ontsta,a.n met positiewe gedagtes en emo= sies, d.i. WC'l.t na, God toe lei.

~Die uiterlike reinheid is die teken van die innerlike reinheid vJat na,gestreef wordo

~As dit die moeite.werd is om iets te doen, is dit ook die moeite werd om dit goed te doen.

8.

Driehoeksverhoudinge God-mens-medemens . .

Dit is die eerste en bela,ngrikste driehoeksverhouding en word in di.e Skrif ·in duidelik versta,a.nbare taal beskryfr

7 ~Jy moet die Here jou God li efh~ met jou hele ha.rt elll met jou

hele si e11J. en met jou hele verstand. Di t is die eerste en. groot ge= bod., En die tweede v-mt hiermee·. f"Olyk.staa.:ru Jy moet jou naaste lief=

h~

soos jouself .. 11 ·2

₅₎

Ruimtelik voorgestel lyk dit so~ GOd'

1',

'

/ Mens.

'

JYI ed em ens.:

·In hierdie driehoeksverhouding vmrd d.it duidelik da.t die hor:isonta= le liefdesverhoud.ing net 1'11a.ar en eg ka.n wees a.s die vertikale verhoudings, va.n die mens se ka,nt beskou₁ ook a.a:nwesig is.,

D:it is ook ba.:ie duidelik- da.t a,s die l:Jopunt va,n die driehoek wege:

-114-geneem word7 of' enige ba.sishoek of' sy~ da.a.r nie meer 1n driehoek besta,a,rn

nie~ :Pan verval die hele driehoeksverhoud:ing. Di t beteke:rr in di:e Chris=

telik-nasionale o:pvoeding dat as rl:ie mens God· waa.rUk li ef'het₁ hy ook sy-medemen:s. en sy vol.k sal lief'he., Ontbreek die lief'de tussen mens en me::: demenens7 word die lief'de vir God ook verbreek1 want g ,die tweede\ wat·

hiermee ~lykstaa.p:g Jy moet jou naa.ste liefhe soos jousel'f'<> 11 ·

Nou ma.g dit geb.eur da.t die mens se na.aste God nie lief'het nieo Dan. word die.drie;b.oek,. va.n sy kant gesien, verbreek7 ma.a;r dit is geenver=

skoning vir c1:i e mens ( d ~ i., 77 ek11 ) om die medemens (moontlik sel:Ii3 fn

vyand) te ha.at nie.

In die o:pvoedingsi tuasi e word een b~:paalde vporbeeld van hi erdi e driehoeksverhouding gedurig gevindg God-o:pvoeder-:rO:pvoedeJ.!ing-., Tn hier= clie situa.sie vind die Christen-o:pvoed:er die begrond::ing·va.n 'n ba.ie.be= 1a.ngrike beginselg Jy mag die :per soon van die opvoedeling· nooi t te na. kom nie. Jy mag sy werke ha.aty maa.r jy mag hom as mens noo:it a,nders as met lief'de pejeen nieo

(b) God~~ens-skeppi~g

IIier word met skep:ping bedoel dat dit a.lles insluit 1..;rat deur C..Od in a,ansyn geroe:p is behalwe die mens., Dit sou nouk:euriger wees· as va,n dfe

s

res van die ske:p:ping gewag gemaak is, ma.a.r korthei1hahve Nord dit net die skep:ping genoem.

A.s d:i e verhoudings God-ske:p:ping en mens-ske:pping rrou sa.amgevoeg' word:, sa.l die volgende ruimtelike v;oorstelling gepas weesg

~/ / / G~~ \

\

rtP

Van die mens se kant beskou₁ is daa.r twee wederkerige lief'desver::: houd.ings, ma.a.r van d.ie skep:ping se kant beskou,, is dit net twee 1 ,enkel=

rigting11_{-verhoudings, omda,t self's die diere nie waarlik kan lief'he soos}

'n mens nie. Vir die mens 'is da.ar 'n hierna.ma,a.ls waarheen die liefdes= verhoudings uitstrek, ma.a.r die a.nder lewende L<Jesens is beperk tot die hiernoumaals. Vir die nie-lewende skepping is daar geen verhouding, geen. hi ernouma.a.ls en geen hierna.maals nie.

In1 hi erdi e li efd.esverhouding kan d.i e mens ook net wa.re~·i ef'de vir

die skep:ping he as hy God wa.CJ.rlik. lief'het. Enige an¢!..er , ,gevoel11 _{van lief"=}

(o)

B'.;tb_else yer'!.-!;!Sihg;s n~die lief'de

l.Yat is nou eintlik wa.re Chri stelike lief'de? Die a.ntwoord word onom= wonde en b<:de duidelik in die Sk:rif verst!'ek₁ soos "Bilyk uit die volgendeg·

,,Die liefde is lankmoedi'g en vr:iendel:ik9 die liefde is nie jaloers nie; die liefde pra.a;t n:ie groot nie~ is nie opgeb}J&·se nie~ handel nie onwelvoeglik nie, soek nie g,y eie belang nie, word. nie werb:i tterd nie₇ reken die kwa.a,d nie toe nie₁ is nie 1Hy oor die ongeregtigheid nie, ma.ar is bly met die wa.arheido D:it bedek a.l1es1

.

.

26

glo alles, hoop alles, verdra a.lleso 11 ₎

? ,.Ennrou bl;y:" geloof, hoop, lief de· -- hierdie dr:i e; ma.ar die grootste hiervan is die liefde. 112

7}

7 ;Die Here sal jou seen en j_ou behoed:; die He~e sal sy a,ange=

si g oo r j ou la.a.t skyn en j ou gena.di g wee s; die Here sal sy aa.nge sig

28)

oor jou verhef en. jou vrede gee, 11

,,;Jesus antwoord hom~ Ek se vir jou₁ nie tot se~ve maa.l toe nie, maa.r tot

se'~~>Tentig

maal

s~1r1e

toe. n2

9)

n.Geliefdes·, la.at ons mek:aa,r liefhe? want die liefde is u:it God,. en elkeen waJt liefhoob1 is uit God ge13-ore.en ken God,. Hy v-Ja-t

nie liefhet n:ie7 het God. nie geken nie, v-Jant God is lief'de, Hier=

in :is die liefde van GOd tot ons geopenba.ar, dat God. sy eniggebore Seu:m :in die V>rereld gestuur het, sodat ·ons deur Hom ka,n lewe .. Hierin is die liefdeg n:ie dat ons God liefgeha.d het nie7 maar dat Hy ons

liefgehad het en sy Seun gestuur het as 'n versoening van ons son= deso Geliefdes, as God ons so 11ef geha,d het, dan beh'.)Qrt ons me= ka.a.r ook lief te

he~

11

3°)

Die slotsom is da.t d:i.'e omskrywing vB.n die liefdesbegrip in een sin saa.mgevat ka,n vJord g

DIE L]EFDE SOEK NIE SY

EIE

BELANG NIEa (d) Liefde is nie net emosie nie

Die Sielkunde ka.n liefoe

li"\.s

emos:i e kla.ssifi seer en bestudeer, ma.a,r a.s die Skrif nouk-eur:ig ondersoek i!ITord7 is dit da.d.elik duidelik da.t die

wa,re liefde die ganse mens betrek. D:it beteken dan d8.t 'n mens lief'het

...,...b,

ee::e.·=t.,.,.,.,.,. ...,.._ e ... ""'H-rrtt . , .. ...,....

2 ) I

Kor., l3g4 27₎

I

Kor~

13g13

28

) lifum ..

6g

24-26 (Die pr:iesterlike seen)

29) _{Mat. 1} 8 _{g· 22}

30 ) I

Joh ..

4~7-11

-116-met jou hele wese, sodat die godsdienssil'<!.lt emosie, versta:n,o., w:il en lig-= gaEm daarmee te doen heto Daarom moet die mens God liefh~ met sy hele ha.::rrt 7 si el en verstand7 en met a.l sy krag<> As die- liefd.e net as rn.. ge=

voelserva.ring.beskou word, moet dit nood>vendig o:p tn onvolkome1 ~ensydige

en skeef'getrekte ,,lief'de11 _uitloopo

9 •

:Q]..§), ..Y.i.§}'hoe;ksve:;rb.ouding

In t~ poging om God,; mens, medemens en skepping in een verhouding saam te va.t, is die volgende ruimtelike voorst'elling bedink:g

Goa

/f' / I '-~; I , ;r

~

' /

'

Mens ~Medemens·

~'

Sk:ep¢ng .

Da,a.r is geen opvoedingsgebeure de:n.k:ba.a.r sonder verhoudings nie. Die Christelik-nasionale opvoeder beskou die l i ef'desverhoudings so pas be= skryf' as 'n a:bsolute noodwendigheid v.oordat da.ar enige s:prake va:n.o:pvoe= ·ding kan wees .. In hierdie :pa.ra.gra,a,f' sal egter net twee· beia.ngrike sake

ondersoek wordg

(a,) Jlie ge~a:g_syerl1;9uding.

Die gesags:posi sie is ook 'n lief'd·esposi sie, Gesa.gsha.ndha.Ning7 mees=

a.l in die vorm va.n d.issipline1 geskied dan. ook in' lief'de. e o:pvoe= deling word geleer om onderdan:ig aan gesag te wees omdat d:le opvoeder hom· liefhet en nd~ omdat die opvoeder dit so wil hB ter wille van sy eie sta.tus nie. God as oppergesag dissiplineer'die mens juis om hom na.d.er aa,n Hom te bring .. In die skoolsitua.sie, ~..Jaa.r die onder'ii'Tyser 'n{~'"'

groter a.a.nta.l leerlinge gelyktydig onder sy sorg het fl,s die ouer tuis. en waa.r hy moet toesien da.t tn groot hoeveelheid k:e:rmis in t'n bcde be= perkte tyd bygebring word, ka.n hierdie mooi geda.gtes so maklik ver=

. .,.,,.

damp. Da,t<.rom is d it so noodsaakl i k da.t die. onderv.Jy.~geduri g as r 11

diens aa,n God beskou moet wordo Chri stus het self' gesB&

,,Voorwa.ar E'!t s'B vir julle.i vir sover julle d:it gedoen het aan eew van die· geringste van hierdie broedars van My7 het julle

d:i t s.a.n My gedoen ... n31)

-117-(b) Di,e ,0;12do,~:q, van kenni s

Irier ka.n 'w d.d1oeksverhouding God-k:ind-kennis· geneem word .as fn1 be:r;>Et.alde geval van die verhoudirrg God-mens-skepping .. 32) In 1!:1erdie ver= houding v:dnd ons bevestiging vir die be-wering dat onderwys sonder opvoe= ding nie ma.g voorkom nie, ,,Jant in die geva.l waa.r d:i'e leerling nie be= paa.ld deur die bybring va.n kennis nader na God bel'Jeeg nie1 ontbree.k dfe

bopunt van die driehoeko Da,n is da.ar net 'n rela.sie kind-kennis,. dus onderw.ys sonder opvoedingo

ii.o Sameva.ttip,g

God en die l:iefde vir Hom ma.g noo:it · ~n:. enige verhouding ontbresk nie. Die verhoudings van GOd se kant gesien~ is a.l tyd volmaa.k, maar van die mens se kant gesien ma.g dit glad nie met God reken:hr:g hou ni.e. Dan: bly alles maar -weer op hori sonta.le vlak .. God is al tyd teen-woordi g, ma.a.rr die mens kyk soms nie op· nie, hy staar reg · 'WOOr hom uit na a,lles iva.t gelyk met homself sta.an.

Die simboUek van die kruis :illustreer sommige verhoud.ings ba".:i.e goed. As vloekhout -word dit so gesiem Die d-warsba,lk a.s simbool va.n.die horisonta.le, sondige verhoudings sny deur die vertikale pac>.l a.s sim= · bool van die regte God-mensverhouding. Die ch..ra.rsbalk word da>ll dominant

in

hierdi e beeld~ Maar as die krui s as simbool van die verlossing in Christus gesien 1tiford₇ sny die verti.ka.le paa.l deur die dwarshout .. Dit is dan die oordeel van God oor die sondige₇ hori sontale verhoudings.

Die simboliek va.n die driehoek illustreer clie Goddelike :verhoudings .. Geen lyn sny die a.nder deur nie .. Die vertika.le· en horisontale verhou= dings verkeer in harmonie met mek:a.ar, omdat die horisontale oncler die vertikale val en dus sin. en waa.ra,gtigheid. kry :in di<e> lig va.n God.,

32_{) Di t pa.s in by dil!lr· begrip opvoedende onderwys. Lees p .. 29-33 hierbo.} -118-·